Η Εσθήρ Κοέν είναι σήμερα 90 ετών και είναι από τους ελάχιστους ανθρώπους που βγήκε ζωντανή από το κολαστήριο και τους φούρνους του Άουσβιτς. Η προσωπική ιστορία της ηλικιωμένης γυναίκας είναι τραγική και απολύτως αντιπροσωπευτική των δεινών που υπέστη ο εβραϊκός πληθυσμός των Ιωαννίνων. Και όχι μόνο από τους Ναζί αλλά και από τους Έλληνες συνεργάτες τους. Η Εσθήρ ή Στέλλα Κοέν, είναι μία από τους δύο εν ζωή Εβραίους των Ιωαννίνων, από τους περίπου 50 που επέζησαν του Ολοκαυτώματος και επέστρεψαν από το Αουσβιτς. Ο πρόεδρος της Γερμανίας, Γιοακίμ Γκάουκ ζήτησε να τη δει κατά την επίσκεψή του στο μαρτυρικό χωριό Λιγκιάδες, που έχει θέα τη λίμνη και την πόλη των Ιωαννίνων. Τον Οκτώβριο του 1943, μονάδες της «αιματοβαμμένης μεραρχίας» Εντελβάις εξόντωσαν 82 αθώους κατοίκους του χωριού ως αντίποινα για τη δολοφονία γερμανού αξιωματικού από αντάρτες, 40 χιλιόμετρα μακριά, κοντά στο Τέροβο. Λίγους μήνες αργότερα, ανήμερα της εθνικής εορτής της 25ης Μαρτίου του 1944 συνέβη μια ακόμη θηριωδία. Η Γκεστάπο έκανε επιχείρηση «σκούπα» στην εβραϊκή γειτονιά των Ιωαννίνων. Συνολικά 1.725 άντρες, γυναίκες και παιδιά στοιβάχτηκαν σε φορτηγά. Προορισμός το Άουσβιτς, όπου πέθαναν οι περισσότεροι. Ελάχιστοι πρόλαβαν και διέφυγαν στο βουνό, όπου εντάχθηκαν στο αντάρτικο, μεταξύ αυτών και ο μετέπειτα σύζυγος της Εσθήρ. Η ίδια η Εσθήρ γλίτωσε από θαύμα το κρεματόριο. Μια εβραϊκής καταγωγής Γερμανίδα γιατρός και κάποιες νοσηλεύτριες την έκρυψαν στο αναρρωτήριο, όταν οι «Ες Ες» πήραν τους υπόλοιπους από τον θάλαμό της και τους οδήγησαν στους φούρνους. Η Εσθήρ συνάντησε τελικά το Γερμανό πρόεδρο Γιόαχιμ Γκάουκ, που επισκέπτεται την Ελλάδα, σε μια συμβολική κίνηση "συγγνώμης". Η ίδια, δήλωσε πως δεν περιμένει τίποτα από την επίσκεψη αυτή. «Τι να μας πει τώρα ο Γκάουκ» αναρωτιέται για την κίνηση αυτή του Γερμανού, που δεν μπορεί να απαλύνει τη φρίκη που έζησε νεαρό κορίτσι τότε, λίγο πριν τη λήξη του πολέμου. Η ηλικιωμένη γυναίκα, που έχει τον αριθμό του Άουσβιτς χαραγμένο στο χέρι της, μιλά ακόμα και για το μεγάλο της παράπονο από τους συμπολίτες της τότε, για την στιγμή που οι Γερμανοί κατακτητές έπαιρναν την ίδια και την οικογένειά της από τα Γιάννενα: «Ούτε ένα πρόσωπο στο τζάμι, έπαιζα στους δρόμους μαζί τους και κανείς δε μου στάθηκε». Από την οχταμελή οικογένεια της Εσθήρ, που στα Γιάννενα φωνάζουν Στέλλα, μόνο η ίδια και μία αδερφή της επέζησαν από τον πόλεμο.
Του Σταύρο Τζίμα.
Αύριο θα είναι μια δύσκολη ημέρα για την Εσθήρ Κοέν. Θα συναντηθεί με τον πρόεδρο της Γερμανίας Γιόακιμ Γκάουκ και κάθε άλλο παρά για ευχάριστα θέματα θα συζητήσουν. Η ενενηντάχρονη Στέλλα στα ελληνικά, Κοέν, είναι μία από τους δύο εν ζωή Εβραίους των Ιωαννίνων, από τους πενήντα περίπου που επέζησαν του Ολοκαυτώματος και επέστρεψαν από το Αουσβιτς. Και ο Γερμανός πρόεδρος ζήτησε να τη δει.
Είναι άραγε ψυχολογικά έτοιμη αυτή η γυναίκα, να ανασύρει από την ομίχλη της λήθης (;) τον εφιάλτη; «Αισθάνομαι περίεργα. Είμαι ταραγμένη. Θέλω να τον ρωτήσω, πού βρέθηκε τόσο μίσος, για να κάψουν ζωντανούς εκατομμύρια ανθρώπους, επειδή έτυχε να έχουν διαφορετική θρησκεία; Πρέπει άραγε να δεχθώ τη συγγνώμη; Τίποτα δεν μπορεί να συγχωρέσει αυτό που μας έκαναν. Δεν απέμεινε συγγενής να με συνοδέψει όταν θα πεθάνω. Δεν άφησαν κανέναν, τους έκαψαν όλους», λέει.
Η αφήγησή της είναι γροθιά στο στομάχι. Ο λόγος της φαρμάκι, όχι μόνο για τους ναζί, αλλά και για τους συντοπίτες της χριστιανούς: «Οταν μας έβγαζαν από τα σπίτια μας και μας έσερναν στους δρόμους για να μας πάνε στην Γερμανία, δεν τράβηξε κανένας γείτονας ούτε το κουρτινάκι για να δει τι γίνεται…», σημειώνει.
Ξημερώματα 25ης Μαρτίου του 1944. Με μια καλά σχεδιασμένη επιχείρηση και με τη βοήθεια της ελληνικής χωροφυλακής, η Γκεστάπο «σκουπίζει» την εβραϊκή γειτονιά των Ιωαννίνων. Στοιβάζει σε φορτηγά, 1.725 άντρες, γυναίκες και παιδιά.
Ελάχιστοι πρόλαβαν και διέφυγαν στο βουνό, όπου εντάχθηκαν στις ανταρτικές ομάδες, μεταξύ αυτών και ο μετέπειτα σύζυγος της Εσθήρ.
Οι υπόλοιποι, μαζί και οι γονείς της δεκαεφτάχρονης τότε Εσθήρ και τα έξι αδέρφια της, πήραν τον δρόμο δίχως επιστροφή, με προορισμό το Αουσβιτς. Από το κρεματόριο θα επιστρέψουν λιγότεροι από πενήντα.
«Είδα τελευταία φορά τους γονείς μου στη ράμπα στο Αουσβιτς, όπου μας χώρισαν. Θυμάμαι ότι καθώς απομακρύνονταν στην καρότσα ενός φορτηγού, φώναξε σε εμένα και την αδερφή μου: "Κορίτσια να διαφυλάξετε την τιμή σας". Μία μέρα που μας κούρευε μια αιχμάλωτη, με ρώτησε τι απέγιναν οι γονείς μου. Της απάντησα πως δεν γνωρίζω και εκείνη μου είπε δείχνοντας τις φλόγες που έβγαιναν από τα κρεματόρια: να, εκεί καίγονται...».
Η Εσθήρ θα γλιτώσει από καθαρή τύχη, καθώς μια εβραϊκής καταγωγής Γερμανίδα γιατρός και κάποιες νοσηλεύτριες την έκρυψαν στο αναρρωτήριο όταν οι Ες Ες πήραν όλους τους υπόλοιπους από τον θάλαμό της και τους οδήγησαν στους φούρνους.
Θα επιστρέψει μετά την απελευθέρωση και στο οικογενειακό προσκλητήριο θα δηλώσει παρούσα μόνη η αδερφή της! Οι άλλοι, είχαν εξοντωθεί όλοι.
Φτάνοντας στα Γιάννενα θα πάει κατευθείαν στο σπίτι της και εκεί θα δεχθεί το άλλο φοβερό χτύπημα. Αυτή τη φορά όχι από τους ναζί ή τον capo του Αουσβιτς.
«Χτύπησα την πόρτα και άνοιξε ένας άγνωστος. "Τι θέλετε", με ρώτησε; "Εδώ είναι το σπίτι μου", του είπα. "Θυμάσαι αν είχε φούρνο το σπίτι;", είπε. "Ναι, βέβαια ψήναμε το ψωμί και ωραίες πίτες", συνέχισα όλο χαρά. "Ε, λοιπόν, εξαφανίσου. Γλίτωσες από τους φούρνους στη Γερμανία, θα σε ψήσω εδώ στον φούρνο του σπιτιού σου", άκουσα με φρίκη να μου λέει».
Η Εσθήρ θα προσπαθήσει να φτιάξει τη ζωή της. Παντρεύτηκε τον Σαμουήλ, που κατέβηκε από το βουνό. Στη συνέχεια θα αρχίσει να αναζητάει τα κειμήλια και τα χρήσιμα εργαλεία για να επιβιώσει. «Εμαθα ότι τις δύο Singer ραπτομηχανές τις είχε πάρει ο μητροπολίτης. Πήγα και τις ζήτησα πίσω, αλλά μου είπαν ότι τις έδωσαν στη νομαρχία. Εκεί μου ζητούσαν τους αριθμούς πλαισίου των μηχανών μήπως και τις βρουν. Προφάσεις για να με ξεφορτωθούν. Σήκωσα το μπράτσο μου και τους έδειξα το ανεξίτηλο νούμερο από το Αουσβιτς. "Να, αυτόν τον αριθμό θυμάμαι εγώ", τους είπα και έφυγα...».
Κατάφερε να ορθοποδήσει σε ένα περιβάλλον όχι ιδιαίτερα φιλικό. «Μια μέρα στα τέλη της δεκαετίας του ‘60, ένας καθηγητής θεολογίας στο γυμνάσιο αποκάλεσε "παλιοεβραία" την κόρη μου, επειδή τη συνάντησε στον δρόμο μαζί μου, περασμένες εννιά το βράδυ, κάτι που απαγορευόταν. Δεν άντεξε την προσβολή. Με το που τελείωσε η χρονιά, έφυγε στο Ισραήλ. Εκτοτε δεν επέστρεψε».
«Σιωπήσατε πολλά χρόνια, γιατί;», την ρωτάω.«Γιατί φοβόμασταν. Δεν μας αγάπησε κανένας, το καταλαβαίνετε αυτό;», λέει δακρύζοντας.
Του Σωκράτη Τσιχλιά.
Διάβασα με σφιγμένο το στομάχι τη συγκλονιστική ιστορία της κυρίας Εσθήρ Κοέν, Εβραίας κατοίκου Ιωαννίνων, όπως την παρουσίασε ο συνάδελφος Σταύρος Τζίμας στην «Καθημερινή» της περασμένης Πέμπτης. Την 90χρονη Γιαννιώτισσα ανέσυρε από την καθημερινότητά της η επικαιρότητα: ως επιζήσασα του Αουσβιτς, μία από τους δύο εν ζωή και τους 50 που γύρισαν από το κολαστήριο των ναζί, θα συναντούσε τον πρόεδρο της Γερμανικής Δημοκρατίας κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του στην Ηπειρο.
Θα μου πείτε, γιατί συγκλονίστηκα; Επειτα από τόσα χρόνια, τόσα βιβλία και τόσες ταινίες, γι’ αυτά που υπέφεραν οι Εβραίοι, τι απέμενε να μάθουμε; Και όμως... 1.725 άνδρες, γυναίκες και παιδιά συνελήφθησαν τα ξημερώματα της 25ης Μαρτίου του 1944 στην εβραϊκή γειτονιά της πόλης, στοιβάχτηκαν σε φορτηγά και οδηγήθηκαν στο Αουσβιτς. Σε αυτό το σημείο του ρεπορτάζ δέχτηκα την πρώτη γροθιά στο στομάχι: «Με μια καλοσχεδιασμένη επιχείρηση και με τη βοήθεια της χωροφυλακής, η Γκεστάπο...». Πήραμε κι εμείς μέρος. Κάποιοι από εμάς.
Χάρη σ’ ένα παιχνίδι της τύχης, η Εσθήρ Κοέν και η αδελφή της γλίτωσαν από τους φούρνους του Αουσβιτς. Οι γονείς τους και τα τέσσερα αδέρφια δεν γύρισαν ποτέ. Το μαρτύριό τους δυστυχώς δεν τελείωσε με τη λήξη του πολέμου. Πίσω στα Γιάννενα το πατρικό της σπίτι είχε καταληφθεί· όταν χτύπησε την πόρτα, άνοιξε ένας άγνωστος. «Εξαφανίσου», της είπε! «Γλίτωσες από τους φούρνους στη Γερμανία, θα σε ψήσω εδώ, στον φούρνο του σπιτιού σου». Δεύτερη γροθιά στο στομάχι. Ενας ναζί που μιλούσε ελληνικά. Αναζητώντας τις δύο ραπτομηχανές Singer της οικογένειας, η Εσθήρ έφτασε ώς την εκκλησία, όπου είχαν καταλήξει. Εκεί της ζήτησαν αριθμό πλαισίου για να της τις δώσουν! Εχει και άλλη φρίκη η αφήγηση. Περί τα τέλη της δεκαετίας του ’60, ένας θεολόγος έβρισε δημοσίως την κόρη της «παλιοεβραία» δι’ ασήμαντον αφορμήν. Το παιδί δεν άντεξε την ντροπή, στο τέλος της χρονιάς εγκατέλειψε την Ελλάδα και εγκαταστάθηκε για πάντα στο Ισραήλ.
Οφείλουμε μία συγγνώμη στην Εσθήρ Κοέν. Οσο για εκείνους που αναρωτιούνται πού βρέθηκαν τόσοι ψηφοφόροι της Χρυσής Αυγής, ίσως σε αυτή την ιστορία βρίσκουν μια απάντηση.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου