Δήμος Θέρμου.

Ο Δήμος Θέρμου είναι δήμος της Αιτωλοακαρνανίας με έδρα του την ιστορική κωμόπολη του Θέρμου. Ο Δήμος Θέρμου έχει πληθυσμό 9.299 κατοίκους και περιλαμβάνει το Θέρμο και τα Τοπικά Διαμερίσματα (πρώην Κοινότητες) Αβαρίκου, Αγίας Σοφίας, Αετόπετρας, Αμβρακιάς, Ανάληψης, Αργυρού Πηγαδίου, Διασελακίου, Διπλατάνου, Δρυμώνα, Καλουδίου, Κάτω Χρυσοβίτσας, Κοκκινόβρυσης, Κόνισκας, Λευκού, Μυρτιάς, Νεροχωρίου, Παμφίου, Πέρκου, Πετροχωρίου, Σιταραλώνων, Χαλικίου και Χρυσοβίτσας.
Είναι ένας από τους μεγαλύτερους σε έκταση Δήμους – με έκταση 333,7 τ. χμ., που περιλαμβάνει σημαντικές παραλίμνιες πεδινές εκτάσεις, καθώς και ευρεία ημιορεινή και ορεινή περιοχή, η οποία εκτείνεται ως τις παρυφές του Ανατολικού Παναιτωλικού και τη διαρρέουν ο Εύηνος και οι παραποτάμοί του Φειδάκια και Γιδομαντρίτης.
Διαθέτει ποικιλία από διαφορετικά φυσικά περιβάλλοντα, πράγμα που αν συνδυαστεί με το πλήθος των μικρών και μεγάλων οικισμών που απαρτίζουν τον Δήμο, οι οποίοι ανέρχονται συνολικά στους 59 (πενήντα εννιά) και διαθέτουν ποικιλία χαρακτηριστικών, προσδίδει μια θετική διαφορετικότητα στην περιοχή και την καθιστά ιδανικό προορισμό για την κάλυψη πολλαπλών ενδιαφερόντων των επισκεπτών.
Ακόμη, ο Δήμος Θέρμου διαθέτει ασυνήθιστα πλούσια πολιτιστική κληρονομιά, καθώς εδώ υπήρξε η πρωτεύουσα της Αιτωλικής Συμπολιτείας, αυτός εδώ είναι ο γενέθλιος τόπος του Κοσμά του Αιτωλού και τόσων άλλων δασκάλων του γένους, εδώ υπάρχει ένα πλήθος βυζαντινών μνημείων, εδώ έδρασαν οι Κλέφτες και οι Αρματολοί.
Η γεωγραφική θέση του Θέρμου, καθώς βρίσκεται στην πιο νευραλγική θέση της Ορεινής Τριχωνίδας και αποτελεί την φυσική πύλη προς την Ορεινή Ναυπακτία, την Ευρυτανία, αποτελεί σημαντικότατο συγκριτικό πλεονέκτημα για την τουριστική ανάπτυξη της ευρύτερης περιοχής.

Το Θέρμο είναι χτισμένο Β/Α της λίμνης Τριχωνίδας σε υψόμετρο 360 μέτρων στον στενό μυχό του ομώνυμου οροπεδίου, στριμωγμένο ανάμεσα στις ράχες ΄Αγιος Νικόλαος, Μέγας Λάκκος και Μακρυά Ράχη. Αποτελεί το διοικητικό, εμπορικό, συγκοινωνιακό και πολιτιστικό κέντρο μιας ευρείας περιοχής της ορεινής Τριχωνίδας αλλά και της Ναυπακτίας και της Ευρυτανίας. Το Θέρμο αποτελεί περιοχή – σύμβολο για την Ελλάδα, καθώς το αρχαίο Θέρμο υπήρξε η έδρα της Αιτωλικής Συμπολιτείας, της πρώτης δημοκρατίας στον κόσμο. Το αρχαίο Θέρμο, κατά τον Πολύβιο ήταν η ΄΄ Ακρόπολις συμπάσης Αιτωλίας΄΄ και το θρησκευτικό και πολιτικό κέντρο της αρχαίας Αιτωλικής Συμπολιτείας, το ΄΄ΚΟΙΝΟ ΤΩΝ ΑΙΤΩΛΩΝ΄΄, όπως αλλιώς αποκαλείται το αρχαίο αυτό κράτος του οποίου η γέννηση χάνεται στα βάθη των αιώνων. Επιγραφικά όμως η Αιτωλική Συμπολιτεία εμφανίζεται τον 4ο π.Χ. αιώνα (367 π.Χ.).
Η Συμπολιτεία των Αιτωλών, όπως αποδεικνύεται επιγραφικά, βασιζόταν και λειτουργούσε πάνω σε απόλυτα δημοκρατικές αρχές και είχε ομοσπονδιακή διάρθρωση θεμελιωμένη στην αναγνώριση της ισοτιμίας και της ολοκληρωτικής αυτονομίας των μελών – κοινοτήτων πόλεών της.
Κάθε χρόνο, αμέσως μετά τη φθινοπωρινή ισημερία, στο Αρχαίο Θέρμο πραγμα- τοποιούνταν τα ΄΄Θερμικά΄΄, δηλαδή, η σύνοδος της μεγάλης λαικής Ομοσπονδιακής Συνέλευσης των Αιτωλών, Όλοι οι Αιτωλοί πολίτες που είχαν τη νόμιμη ηλικία, συνέρχονταν χωρίς διακρίσεις, για να ψηφίσουν και να εκλέξουν τους ομοσπονδιακούς άρχοντες της Συμπολιτείας και επίσης για να διαβουλευτούν και αποφασίσουν για τα σπουδαία πολιτειακά τους ζητήματα.
Στην Ομοσπονδιακή Συνέλευση, που ήταν το κυρίαρχο νομοθετικό πολιτειακό όργανο, εφαρμοζόταν η απόλυτη δημοκρατική αρχή της άμεσης εκλογής των εκτελεστικών οργάνων του κράτους. Δηλαδή, του Στρατηγού, του Ομοσπονδιακού Γραμματέα, του Ιππάρχου, του Δημόσιου Ταμία κλπ.
Ίσχυε, λοιπόν, στο κράτος των Αιτωλών το πολίτευμα της άμεσης δημοκρατίας, αφού η εκλογή των πολιτειακών οργάνων στηριζόταν στη λαική ψήφο. Όλοι οι Αιτωλοί πολίτες ψήφιζαν όπως γίνεται και σήμερα κατά κεφαλή. Έτσι το ομοσπονδιακό πολίτευμα των Αιτωλών που ήταν θεμελιωμένο πάνω στο σιδερένιο θεσμό της λαικής κυριαρχίας αποτέλεσε το πρότυπο ορισμένων σύγχρονων ομοσπονδιακών κρατών (π.χ. Ελβετίας, Γερμανίας, κλπ.). Επίσης, ο θεσμός της διαιτησίας, που σήμερα στηρίζει τον Οργανισμό των Ηνωμένων Εθνών, για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας, ανακαλύπτεται επιγραφικά στο αρχαίο Θέρμο.
Τα πλέον σημαντικά ευρήματα των ανασκαφών στο αρχαίο Θέρμο είναι τα πολλά οικοδομήματα και οι στοές της αγοράς των Αιτωλών καθώς και τα βάθρα των ανδριάντων ή άλλων αναθημάτων που έστεκαν μπροστά στις στοές, τα οποία σύμφωνα με τον ιστορικό Πολύβιο ανέρχονταν, τον καιρό της ακμής της Συμπολιτείας, σε 2.000.
Οι αποκαλυφθείσες στοές είναι δύο (Ανατολική και Δυτική) και ανάγονται στο τέλος του 4ου ή στις αρχές του 3ου αι. π.Χ. Η Ανατολική στοά έχει μήκος 170 μέτρα περίπου. Οι δύο στοές (με το βουλευτήριο στα νότια) ήταν από τις μεγαλύτερες αρχαίες στοές και πλεύριζαν στενόμακρη πλατεία μήκους περίπου 200 μέτρων και πλάτους 21, που έμοιαζε περισσότερο με ΄΄πλατεία οδό΄΄ πλαισιωμένη από στοές, σχήμα που θα χρησιμοποιηθεί πολύ αργότερα σε μνημειώδεις διαμορφώσεις ρωμαικών πόλεων. Η ανασκαφική έρευνα έφερε στο φως και τον περίπτερο ναό του Θερμίου Απόλλωνα από τους αρχαιότερους στην Ελλάδα (του 7ου αιώνα π.Χ.).
Ο ναός αποτελείτο από βαθύ ενιαίο σηκό, που χωριζόταν κατά τον διαμήκη άξονα από μία κιονοστοιχία 12 κιόνων για τη στήριξη της στέγης. Οι κίονες της εξωτερικής κιονοστοιχίας (5Χ15) ήταν πυκνότεροι στις μικρές πλευρές.
Ο ναός έχει διαστάσεις 12 μέτρα πλάτος και 38 μέτρα μήκος περίπου. Οι κίονες που στηρίζονταν σε λίθινες βάσεις ήταν ξύλινοι, όπως και όλη ανωδομή (θριγκός) του κτιρίου. Ο θριγκός ήταν πλούσια επενδεδυμένος με πήλινες μετόπες, τρίγλυφα, υδροροές και ακροκέραμα.Η διαμόρφωση αυτή του ναού Θερμίου Απόλλωνα αποτελεί το πρώτο ολοκληρωμένο δείγμα του δωρικού ναοδομικού ρυθμού της αρχαίας Ελλάδας. Οι ζωγραφιστές μετόπες του ναού, λείψανα ζωγραφικής τέχνης από την αρχαική εποχή, εντυπωσιάζουν με τη χρωματική τους ποικιλία και τη συνθετική δύναμη της ελληνικής ζωγραφικής παράδοσης.
Άλλα σημαντικά μνημεία στον αρχαιολογικό χώρο του Θέρμου είναι οι μικρότεροι ναοί του Λυσείου Απόλλωνα και της θεάς Αρτέμιδας, της αποκαλούμενης ΄΄Λαφρίας Αρτέμιδας΄΄.
Η Άρτεμις Λαφρία είναι η γηγενής και η κατεξοχήν αγαπητή θεότητα των Αιτωλών. Είναι η θεά της γονιμότητας και της καρποφορίας, η μεγάλη Μάνα της γης, της φύσης όλης και δεν έχει σχέση με την κυνηγέτιδα Αρτέμιδα του δωδεκάθεου. Η πανάρχαια αυτή θεότητα των Αιτωλών σχετίστηκε μάλιστα με ορισμένο κοινωνικό καθεστώς, στο οποίο προβαλλόταν η γυναίκα και ιδιαίτερα η γυναίκα μητέρα. Έτσι, δημιουργήθηκε τα πανάρχαια χρόνια στην Αιτωλία κοινωνία Μητριαρχίας, με προεξάρχουσα θεότητα τη Μητέρα φύση, η οποία προσωποποιείται στην Αρτέμιδα Λαφρία.
Η πλέον, όμως, εκπληκτική αποκάλυψη της ανασκαφικής έρευνας υπήρξε ο αρχαικός πολιτισμός του Θέρμου. Την ανάπτυξη του πολιτισμού του Θέρμου, στους προιστορικούς χρόνους του χαλκού, που ανάγονται στα μισά της δεύτερης προ Χριστού χιλιετηρίδας (1500-1400π.Χ.) καταδείχνουν τα σπάνιας ιστορικής και αρχιτεκτονικής σημασίας κτίσματα του προιστορικού οικισμού που βρέθηκαν δίπλα στους δύο αρχαικούς ναούς του Λυσείου Απόλλωνα και της Αρτέμιδας, καθώς και κάτω από το ναό του Θερμίου Απόλλωνα. Η σημασία των προϊστορικών αυτών κτισμάτων ,από ιστορική άποψη, όσο και από πλευράς αρχιτεκτονικής αξίας είναι όσο πουθενά αλλού τεράστια.
Αλλά πέρα και πάνω απ΄ όλα το Θέρμο δικαιούται να υπερηφανεύεται γιατί οι πανάρχαιοι κάτοικοί του, μαζί με όλους τους άλλους Αιτωλούς, στάθηκαν οι θεματοφύλακες των αξιών της δημοκρατίας και της ελευθερίας. Την εικόνα της όλης εξελικτικής ιστορικής πορείας του Θέρμου, μέσα στους αιώνες, δίνουν στον επισκέπτη τα σημαντικά ανασκαφικά ευρήματα που φυλάσσονται στο τοπικό μουσείο του Θέρμου που βρίσκεται μέσα στον αρχαιολογικό χώρο.
Στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θέρμου εκτίθενται ευρήματα που καλύπτουν διάστημα 2500 χρόνων. Τα παλαιότερα είναι δύο ειδώλια νεολιθικής εποχής από τη Χρυσοβίτσα Θέρμου που χρονολογούνται περί το 2500 π.Χ. Απεικονίζουν δύο γυναικείες πληθωρικές μορφές, πιθανότατα κάποιας θεάς της γονιμότητας. Στο μουσείο φυλάσσονται επίσης πλήθος ευρημάτων μυκηναϊκής, γεωμετρικής, κλασικής ελληνιστικής εποχής, καθώς και μεγάλα αγγεία σε βάσεις, εντυπωσιακά είναι τα ευρήματα από την πήλινη ανωδομή του ναού, όπως υδροροές, ακροκέραμα, τρίγλυφα και άλλα εντυπωσιακά εκθέματα.Σε ειδικό χώρο φυλάσσονται πλήθος επιγραφών με τα ψηφίσματα της δημοκρατίας της Αιτωλικής Συμπολιτείας.
Σε περιοχή πολύ κοντά στον αρχαιολογικό χώρο ξεκίνησε το Φεβρουάριο του 2007 και θα ολοκληρωθεί σε 18 μήνες η κατασκευή του νέου Μουσείου, που θα διαφυλάξει και θα προβάλει με τον καλύτερο τρόπο τα εξαιρετικά ευρήματα του αρχαίου Θέρμου.
Το νέο Θέρμο, είναι σε απόσταση δύο περίπου χιλιομέτρων από το αρχαίο. Η κωμόπολη έχει πληθυσμό 2.211 κατοίκους ( απογραφή 1991) μαζί με τους οικισμούς Κουλούρια, Μάνδρα, Μάραθος, Μέγα Δένδρο και Ταξιάρχη.

Με το νέο θεσμικό πλαίσιο του νόμου ΄΄Καποδίστριας΄΄, δημιουργήθηκε ο Δήμος Θέρμου που αποτελείται από 23 Τοπικά Διαμερίσματα, στα οποία συμπεριλαμβάνονται 59 οικισμοί:

ΘΕΡΜΟ
Στο κοινοτικό διαμέρισμα Θέρμο συμπεριλαμβάνονται οι εξής οικισμοί:
1. Θέρμο
2. Μάνδρα
3. Μέγας Δένδρος
4. Ταξιάρχης
5. Κουλούρια
6. Μάραθος
ΑΒΑΡΙΚΟΣ
Στο κοινοτικό διαμέρισμα Αραβίκος συμπεριλαμβάνονται οι εξής οικισμοί:
1. Αραβίκος
2. Πίνη
ΑΕΤΟΠΕΤΡΑ
Στο κοινοτικό διαμέρισμα Αετόπετρα συμπεριλαμβάνονται οι εξής οικισμοί:
1. Αετόπετρα
ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ
Στο κοινοτικό διαμέρισμα Αγία Σοφία συμπεριλαμβάνονται οι εξής οικισμοί:
1. Αγία Σοφία
2. Μαυροβορός
3. Πουρνάρα
ΑΜΒΡΑΚΙΑ
Στο κοινοτικό διαμέρισμα Αμβρακία συμπεριλαμβάνονται οι εξής οικισμοί:
1. Αμβρακιά
ΑΝΑΛΗΨΗ
Στο κοινοτικό διαμέρισμα Ανάληψη συμπεριλαμβάνονται οι εξής οικισμοί:
1. Ανάληψη
2. Κόφτρα
3. Καημένα Αμπέλια
4. Μαραθούλα η Φλεσουριά
5. Παλιουργιά
ΑΡΓΥΡΟ ΠΗΓΑΔΙ
Στο κοινοτικό διαμέρισμα Αργυρό Πηγάδι συμπεριλαμβάνονται οι εξής οικισμοί:
1. Αργυρό Πηγάδι
2. Θεοτόκος
ΔΡΥΜΩΝΑΣ
Στο κοινοτικό διαμέρισμα Δρυμώνας συμπεριλαμβάνονται οι εξής οικισμοί:
1. Δρυμώνας
2. Κοσκινάς
3. Άνω Δρυμώνας
4. Αγία Τριάδα
ΔΙΠΛΑΤΑΝΟΣ
Στο κοινοτικό διαμέρισμα Διπλάτανος συμπεριλαμβάνονται οι εξής οικισμοί:
1. Διπλάτανος
ΔΙΑΣΕΛΛΑΚΙ
Στο κοινοτικό διαμέρισμα Διασελλάκι συμπεριλαμβάνονται οι εξής οικισμοί:
1. Διασελλάκι
ΚΑΛΟΥΔΙ
Στο κοινοτικό διαμέρισμα Καλούδι συμπεριλαμβάνονται οι εξής οικισμοί:
1. Καλούδι
2. Μαραθιάς
3. Δουναίικα
ΚΟΝΙΣΚΑ
Στο κοινοτικό διαμέρισμα Κόνισκα συμπεριλαμβάνονται οι εξής οικισμοί:
1. Κόνισκα
2. Άγιος Ιωάννης
3. Πούλινος
ΚΑΤΩ ΧΡΥΣΟΒΙΤΣΑ
Στο κοινοτικό διαμέρισμα Κάτω Χρυσοβίτσα συμπεριλαμβάνονται οι εξής οικισμοί:
1. Κάτω Χρυσοβίτσα
2. Διάσελλο
3. Κουτσομήλια
4. Δοσούλα
ΚΟΚΚΙΝΟΒΡΥΣΗ
Στο κοινοτικό διαμέρισμα Κοκκινόβρυση συμπεριλαμβάνονται οι εξής οικισμοί:
1. Αμπέλια
2. Άγιος Θεόδωρος
3. Κοκκινόβρυση
ΜΥΡΤΙΑ
Στο κοινοτικό διαμέρισμα Μυρτιά συμπεριλαμβάνονται οι εξής οικισμοί:
1. Μυρτιά
2. Παλαιόμυλος
3. Πέρεβος
4. Λουτρά
ΝΕΡΟΧΩΡΙ
Στο κοινοτικό διαμέρισμα Νεροχώρι συμπεριλαμβάνονται οι εξής οικισμοί:
1. Νεροχώρι
2. Μελίγκοβα
3. Μισάμπελα
ΛΕΥΚΟ
Στο κοινοτικό διαμέρισμα Λευκό συμπεριλαμβάνονται οι εξής οικισμοί:
1. Λευκό
ΠΑΜΦΙΟ
Στο κοινοτικό διαμέρισμα Θέρμο συμπεριλαμβάνονται οι εξής οικισμοί:
1. Πάμφιο
ΠΕΡΚΟΣ
Στο κοινοτικό διαμέρισμα Πέρκος συμπεριλαμβάνονται οι εξής οικισμοί:
1. Πέρκος
ΠΕΤΡΟΧΩΡΙ
Στο κοινοτικό διαμέρισμα Πετροχώρι συμπεριλαμβάνονται οι εξής οικισμοί:
1. Πετροχώρι
2. Πριοναίικα
ΣΙΤΑΡΑΛΩΝΑ
Στο κοινοτικό διαμέρισμα Σιταράλωνα συμπεριλαμβάνονται οι εξής οικισμοί:
1. Σιταράλωνα
ΧΡΥΣΟΒΙΤΣΑ
Στο κοινοτικό διαμέρισμα Χρυσοβίτσα συμπεριλαμβάνονται οι εξής οικισμοί:
1. Χρυσοβίτσα
2. Δοκίμια
3. Ρόγγια
ΑΜΒΡΑΚΙΑ
Στο κοινοτικό διαμέρισμα Αμβρακία συμπεριλαμβάνονται οι εξής οικισμοί:
1. Αμβρακιάς