Οι ρίζες του Ρατσισμού!

The roots of racism!

Has racism always existed? Can it ever be totally abolished?

Άρθρο του Alex Taylor για το περιοδικό "Socialist Worker".

Ρατσισμός. Από πού προέρχεται; Μια άποψη θέλει τον ρατσισμό ως έμφυτο στην ανθρώπινη φύση. Ότι δηλαδή, πάντα υπήρχε, και πάντα θα υπάρχει. Μια πιο φιλελεύθερη άποψη υποστηρίζει ότι πρόκειται για ένα κακό ανθρώπινο ιδεολόγημα, και πως αν αλλάξουμε τις ιδέες, θα εξαφανιστεί.

Και οι δυο αυτές απόψεις είναι λάθος. Ο ρατσισμός δεν είναι ιδεολόγημα αλλά θεσμός. Και οι απαρχές του δεν βρίσκονται ούτε στην ανθρώπινη φύση, ούτε στις ανθρώπινες ιδέες. Ο ρατσισμός ξεπήδησε με τον καπιταλισμό και το εμπόριο των δούλων. Όπως έγραψε κάποτε ο Μαρξιστής CLR James: «Η έννοια του διαχωρισμού των ανθρώπων με βάση τη φυλή του, ξεκίνησε με το δουλεμπόριο. Αυτό αποτέλεσε κάτι τόσο  σοκαριστικό, κόντρα σε κάθε κοινωνική έννοια, κόντρα σε κάθε θρησκευτική και φιλοσοφική αντίληψη… ώστε η μόνη δικαιολογία με την οποία η ανθρωπότητα θα μπορούσε να το ανεχτεί, ήταν να διαχωριστούν οι άνθρωποι σε φυλές, και να αποφασιστεί πως οι Αφρικανοί ανήκαν σε μια κατώτερη φυλή».

Η ιστορία αποδεικνύει τα παραπάνω. Πριν την έλευση του καπιταλισμού, δεν υπήρχε ο ρατσισμός ως συστηματική μορφή καταπίεσης. Για παράδειγμα, οι αρχαίες ελληνικές και ρωμαϊκές κοινωνίες δεν είχαν καμία φυλετική  καταπίεση. Και δεν μιλάμε για φιλελεύθερες κοινωνίες, αλλά για κοινωνίες που χτίστηκαν και που λειτουργούσαν στις πλάτες των δούλων. Αυτές λοιπόν οι κοινωνίες, δημιούργησαν μια ιδεολογία ώστε να δικαιολογήσουν τη δουλοκτησία. Όπως είπε ο Αριστοτέλης,  κάποιοι άνθρωποι είναι φύσει ελεύθεροι, άλλοι είναι δούλοι, και για αυτούς, η δουλεία είναι φυσική και δίκαιη.

Επειδή όμως η δουλοκτησία στις κοινωνίες αυτές δεν είχε ως βάση τη φυλετική καταγωγή, δεν υπήρξε μια ανάλογη θεωρία περί φυλετικής κατωτερότητας και καταπίεσης. Αντιθέτως, οι Αιγύπτιοι, οι Έλληνες, οι Ρωμαίοι, και οι πρώτοι Χριστιανοί, είχαν μια πολύ ευνοϊκή άποψη για τους μαύρους, και για τις κοινωνίες της Αφρικής. Ο  Ρωμαίος αυτοκράτορας Septemus Severenus, ήταν Αφρικανός και μαύρος.

Στο βιβλίο του Before Color Prejudice,  ο Frank Snowden  του Howard University, γράφει: «Οι αρχαίοι θεωρούσαν τη δουλεία ως δεδομένη. Είχαν μια εθνοκεντρική άποψη για τις κοινωνίες. Είχαν και ναρκισσιστικούς κανόνες περί φυσικής ομορφιάς. Τίποτα όμως στην αρχαιότητα δεν θα μπορούσε να συγκριθεί με τις σημερινές διακρίσεις βάσει χρώματος επιδερμίδας. Αυτό τουλάχιστον δέχονται οι ειδικοί που μελετούν το ζήτημα και που έχουν εξετάσει όλα τα στοιχεία».

Οι φυλετικές διακρίσεις ξεκίνησαν με το σύγχρονο δουλεμπόριο. Όπως δικαιολογούσαν οι αρχαίοι ότι το απάνθρωπο δουλοκτητικό τους σύστημα ήταν κάτι το φυσικό, έτσι και οι πιο σύγχρονοι δουλέμποροι έπραξαν ανάλογα. Με μια σημαντική διαφορά. Σύμφωνα με αυτούς, η δουλεία είναι φυσική, μόνο όταν βασίζεται σε φυλετικές διαφορές. Οι Αφρικανοί δεν ήταν άνθρωποι, και άρα γεννήθηκαν για να είναι σκλάβοι. Ο ιστορικός Eric Williams γράφει στο βιβλίο του Capitalism and Slavery: «Η δουλεία δεν ξεπήδησε από τον ρατσισμό, αλλά ο ρατσισμός ήταν συνέπεια της δουλείας».

Η ιστορία αποδεικνύει και το παραπάνω. Αν υπήρχε ρατσισμός πριν από το δουλεμπόριο,  τότε οι Αφρικανοί θα ήταν η πρώτη ομάδα ανθρώπων που θα χρησιμοποιούνταν ως δούλοι. Στις αρχές όμως της αμερικανικής δουλοκτησίας, η δουλεία δεν ήταν ζήτημα φυλής. Αρχικά μάλιστα, οι άποικοι προσπάθησαν να υποδουλώσουν τους ιθαγενείς ινδιάνους. Παράλληλα έκαναν μεγάλες εισαγωγές λευκών υπηρετών, τους οποίους μεταχειρίζονταν ως σκλάβους. Τους αγόραζαν, τους πουλούσαν, τους έπαιζαν στα χαρτιά, τους έδερναν, τους σκότωναν, και όλα αυτά σε καθεστώς πλήρους ατιμωρησίας.

Και όχι μόνο ήταν πολυπολιτισμική η δουλεία στη πρώιμη Αμερική, αλλά υπήρχε και μια κάποια ισότητα μεταξύ λευκών και νέγρων. Για παράδειγμα, στη Virginia του 17ου αιώνα, οι μαύροι μπορούσαν να υποβάλλουν αγωγές και μηνύσεις, να καταθέτουν στα δικαστήρια εναντίον λευκών, να φέρουν όπλα, και να κατέχουν γη,  ιδιοκτησία, κτλ. Με άλλα λόγια, οι μαύροι εκείνης της εποχής είχαν πιο πολλά δικαιώματα από ότι οι μαύροι στο Νότο των ΗΠΑ στον 20ο αιώνα.

Τα αρχεία από την Virginia της εποχής εκείνης, αναφέρουν το παράδειγμα ενός Αφρικανού δούλου με το όνομα Frances Payne, που εξαγόρασε την ελευθερία του μαζεύοντας αρκετά χρήματα ώστε να αγοράσει τρεις λευκούς δούλους που τον αντικατέστησαν. Τέτοια περιστατικά αποδεικνύουν πως ο ρατσισμός ως θεσμός δεν υπήρχε την πρώιμη εποχή της δουλοκτησίας, αλλά δημιουργήθηκε αργότερα.

Με το πέρασμα του καιρού, οι δουλοκτητική τάξη συμπέρανε πως τη συμφέρει η δουλεία, και πως θα πρέπει να ενσωματωθεί σε όλες τις θεσμικές εκφάνσεις της κοινωνίας. Υπάρχουν αρκετοί λόγοι για αυτό. Πρώτον, οι λευκοί υπηρέτες δεν αρκούσαν πλέον,  καθώς αναπτύχθηκε η βιομηχανία στη Βρετανία, και μεγάλωσε η απαίτηση για εργατικό δυναμικό. Επίσης, με βάση ψυχρούς οικονομικούς κανόνες, διαπιστώθηκε ότι η δουλεία είναι πιο κερδοφόρα, αφού διαρκεί για ολόκληρη τη ζωή ενός δούλου, και πως τα μωρά των Αφρικανών σκλάβων μπορούσαν να αποφέρουν επιπλέον κέρδη αφού γεννιόντουσαν δούλοι. Τέλος, οι Αφρικανοί ήταν πιο εύκολο να μετατραπούν σε δούλους από ότι οι ινδιάνοι ή οι λευκοί.

Έτσι έχει η απαρχή της δουλείας των νέγρων. Οι λόγοι ήταν οικονομικοί και όχι φυλετικοί. Δεν είχε να κάνει με το χρώμα του ανθρώπου, αλλά με το κόστος της εργατικής του δύναμης. Και δεν ήταν μια θεωρία, αλλά μια πρακτική καθημερινή διαπίστωση στις φυτείες.

Υπήρχαν όμως και πολιτικοί λόγοι για τη δημιουργία ενός ρατσιστικού δουλοκτητικού συστήματος. Η αρχαία ανάγκη των ελίτ να διαιρούν για να βασιλεύουν. Οι δουλοκτήτες αποτελούσαν μια πολύ μικρή ομάδα πάμπλουτων ανθρώπων, περικυκλωμένη από χιλιάδες δούλους,  τους  οποίους εκμεταλλεύονταν και  καταπίεζε. Ο μεγαλύτερος φόβος ήταν μη τυχόν και οι δούλοι ενωθούν σε ξεσηκωμό.

Μια εξέγερση του 1676 που ξεκίνησε ως απλή διαμαρτυρία, κατέληξε σε ένοπλη σύγκρουση με χιλιάδες μικροαγρότες, υπηρέτες, και δούλους να απαιτούν ελευθερία, να καταλαμβάνουν τη πόλη Jamestown, και να αναγκάζουν τον κυβερνήτη της Virginia σε άτακτη φυγή. Χρειάστηκε να σταλούν στρατιώτες από την Αγγλία για να επανέλθει η  «τάξη».

Η  εξέγερση αυτή αποτέλεσε σημείο καμπής. Οι γαιοκτήμονες κατάλαβαν πως αν είναι να επιβιώσουν, θα πρέπει να βρουν τρόπο να διαιρέσουν τους δούλους τους. Επιλέχθηκε η φυλετική καταγωγή. Έπεισαν έτσι τους εξαθλιωμένους λευκούς να στραφούν εναντίον των μαύρων, θεωρώντας πως οι ίδιοι είναι ανώτεροι. Έτσι, οι γαιοκτήμονες κατάφεραν να κατακτήσουν και τους δυο, διαιρώντας τους.

Με τη πάροδο του χρόνου, ο ρατσισμός καθιερώθηκε ως μέσο νομιμοποίησης της δουλείας, αλλά και ως μέσο διαίρεσης των φτωχών μαζών. Και ενώ ο αμερικανικός εμφύλιος πόλεμος διέλυσε τη δουλοκτησία, δεν άγγιξε τον ρατσισμό. Ο λόγος είναι πως ο καπιταλισμός χρειάζονταν τον ρατσισμό. Όπως οι μεγάλες δουλοκτητικές κοινωνίες της αρχαιότητας, και οι πρώιμες ΗΠΑ,  έτσι και σήμερα, ο καπιταλισμός θέλει μια μικρή πάμπλουτη μειονότητα να εκμεταλλεύεται και να καταπιέζει τη μεγάλη πλειονότητα της ανθρωπότητας. Ο ρατσισμός είναι ο βασικός τρόπος διαχωρισμού των εργαζομένων στη σημερινή κοινωνία, και αποτελεί έναν βολικό αποδιοπομπαίο τράγο για τα εγγενή προβλήματα του συστήματος. Οι απλοί όμως άνθρωποι, ασχέτως φυλής, δεν έχουν να κερδίσουν τίποτα από το ρατσισμό.

Εξάλλου, οι ιστορικές περίοδοι που το σύνολο των εργαζομένων πέτυχαν σημαντικές προόδους (δεκαετίες του 1930, και 1960), συμπίπτουν με τους μεγάλους αγώνες εναντίον των φυλετικών διακρίσεων.

Ο καπιταλισμός δημιούργησε τον ρατσισμό και δεν μπορεί να λειτουργήσει χωρίς αυτόν. Ο μόνος τρόπος για να ξεμπερδεύουμε με τον ρατσισμό είναι να πετύχουμε μια σοσιαλιστική κοινωνία, της οποίας η πρώτη προτεραιότητα θα είναι η οριστική κατάργηση τόσο της εκμετάλλευσης όσο  και του ρατσισμού.