Ναύπακτος, Κυριακή της 7ης Οκτωβρίου 1571!

Τα ξημερώματα της 7ης Οκτωβρίου 1571, ο ναύαρχος του τούρκικου στόλου Αλή Πασάς έμοιαζε ικανοποιημένος από τον ούριο άνεμο που έπνεε. Διέταξε λοιπόν ν’ ανοίξουν τα πανιά με την πεποίθηση που του έδινε η λανθασμένη, όπως αποδείχτηκε, πληροφόρηση που διέθετε, ότι έπλεε να αντιμετωπίσει έναν εχθρό υποδεέστερο σε πλοία και τεχνολογία. Η αγαπημένη του τακτική ήταν να προηγούνται οι πλευρές του στόλου, να εγκλωβίζουν τον εχθρό και τέλος να τον πνίγουν και να τον συντρίβουν. Στη ναυαρχίδα του που ήταν στο κέντρο του σχηματισμού, κυμάτιζε η πράσινη σημαία του Ισλάμ που είχε κεντηθεί από τις γυναίκες του χαρεμιού, ενώ προς τη στεριά, στα δεξιά, ακολουθούσαν οι γαλέρες του Μωάμεθ Σιρόκο. Την αριστερή πλευρά κάλυπτε ο κουρσάρος Ουλούτζ Αλή με τους Βερβερίνους πειρατές του. Στις γέφυρες των πλοίων, οι Τούρκοι χόρευαν σαν να προθερμαίνονταν για τη μάχη υπό τους ήχους των τυμπάνων και των ταμπούρλων.

Ευρωπαϊκή Συμμαχία.

Είκοσι μίλια βορειότερα, έπλεε με τη δύναμη των κουπιών, γιατί φυσούσε αντίθετος άνεμος, ο Χουάν Ντε Καρδόνα, ακολουθώντας τις 8 γαλέρες της εμπροσθοφυλακής. Ο χριστιανικός στόλος, που είχε συνασπισθεί, ήταν παρατεταγμένος σε ευθεία γραμμή πέντε μιλίων και χωρισμένος σε τρεις βαθμίδες.

Κάθε ομάδα πλοίων είχε παραταχθεί με τέτοιον τρόπο ώστε να διαθέτει άνεση χώρου και να μπορεί να ελίσσεται. Αντίθετα, οι γαλέρες άφηναν τόση απόσταση μεταξύ τους όση αρκούσε για να μη χτυπάνε τα κουπιά μεταξύ τους, ούτε όμως να μπορεί να περάσει εχθρικό πλοίο ανάμεσά τους.

Αρχηγός της αριστερής πτέρυγας που την αποτελούσαν 58 ενετικές γαλέρες, ήταν ο Αγκοστίνο Μπαρμπαρίγκο και ο σχηματισμός του διακρινόταν από το χαρακτηριστικό κίτρινο λάβαρο. Με γαλάζιο λάβαρο στο κεντρικό τμήμα ηγείτο ο Αυστριακός Δον Χουάν με 64 ισπανικές, ενετικές και παπικές γαλέρες καθώς και 2 γαλεάσες που προπορεύονταν.

Δεξιά προς το ανοιχτό πέλαγος έπλεε, με πράσινα λάβαρα να ανεμίζουν στις κεραίες, ο έμπιστος του βασιλιά της Ισπανίας Φιλίππου Β’, Τζαν Αντρέα Ντόρια, με 54 γαλέρες, αυτοκρατορικές οι περισσότερες. Τέλος, με λευκή σημαία ακολουθούσε μια οπισθοφυλακή με 38 γαλέρες υπό την αρχηγία του Γενουάτη μαρκησίου Σάντα Κρουθ.

Ο συνασπισμός των χριστιανικών χωρών εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, έπειτα από πολλή διπλωματία και παρασκήνιο, επετεύχθη στα τέλη Μαΐου του 1571, ικανοποιώντας τους Ενετούς και κάμπτοντας τα σχέδια του Ισπανού βασιλιά, ο οποίος ήθελε τον στόλο να πλεύσει προς δυσμάς με προορισμό την Τύνιδα, όπου είχε ζωτικά συμφέροντα, κι όχι ανατολικά, προς βοήθεια της πολιορκούμενης ενετοκρατούμενης Αμμοχώστου.

Ο συμμαχικός στόλος είχε αποφασιστεί να συγκεντρωθεί στο στενό της Μεσσήνης και, σύμφωνα με το επίσημο σχέδιο, θα έπλεε προς ανατολάς. Αρχηγός του συνασπισμού ήταν ο Δον Χουάν, ο Αυστριακός.

Ωστόσο, όλα άλλαξαν με την είδηση της πτώσης της Αμμοχώστου, του τελευταίου ενετικού οχυρού στην Κύπρο. Η είδηση αυτή ευνοούσε τα ισπανικά σχέδια και έθετε στην ουσία τον στόλο του συνασπισμού στην υπεράσπιση των δικών τους συμφερόντων στη δυτική Μεσόγειο. Η αλλαγή στα σχέδια ανάγκασε και τους αρχηγούς της συμμαχίας να επιλύσουν τις διαφορές τους. Η καθυστέρηση της είδησης για την πτώση της Αμμοχώστου (που πολλοί την απέδωσαν στους Ενετούς) δημιούργησε τις προϋποθέσεις για τη ναυμαχία της Ναυπάκτου.

Ο Δον Χουάν, μια μόλις μέρα πριν από τη σύγκρουση κατάφερε να πληροφορηθεί την πραγματική δύναμη του στόλου στον οποίο θα αντιπαρατίθετο. Οι βαρβαρότητες δε που επέδειξαν οι Τούρκοι στην Αμμόχωστο παραβιάζοντας τους όρους της παράδοσης της πόλης προκάλεσαν μεγάλη οργή, όχι μόνο στους Ενετούς, αλλά και σε όλα τα συμμαχικά πληρώματα.

Αλλά και από τη μεριά των Τούρκων, που είχαν πληροφορηθεί τις κινήσεις του χριστιανικού στόλου, και ο Αλή, αφού έθεσε σε συναγερμό τις δυνάμεις του, δεν ήθελε να χάσει αυτή την ευκαιρία λύνοντας μια και καλή τις διαφορές του με τους άπιστους.

Η ναυμαχία.

Είχε ξημερώσει Κυριακή της 7ης Οκτωβρίου 1571 και στα χριστιανικά πλοία η πρωινή θεία λειτουργία τελέστηκε με ιδιαίτερη κατάνυξη. Όλα ανεξαρτήτως τα πληρώματα μετείχαν της θείας μεταλήψεως και έτυχαν συγχωρήσεως των αμαρτιών τους.

Γύρω στις οχτώ το πρωί φάνηκε στον ορίζοντα η εμπροσθοφυλακή του τούρκικου στόλου. Λίγα λεπτά αργότερα, εμφανίστηκε το σύνολο του στόλου και έκλεισε το άνοιγμα του Πατραϊκού κόλπου. Τρεις ώρες περίπου πλεύσης, γύρω στα 15 ναυτικά μίλα, χώριζαν τον έναν στόλο από τον άλλο. Εδόθησαν οι απαραίτητες διαταγές προς ετοιμασία της ναυμαχίας και υπεστάλησαν όλες οι σημαίες, εκτός από αυτή που είχε δωρίσει ο Πάπας προκειμένου να υψωθεί για τη Συμμαχία τη μέρα της ναυμαχίας στο κατάρτι της ναυαρχίδας.

Ενδεικτική του διαφορετικού πολιτισμού που πρέσβευαν οι αντιμαχόμενες πλευρές ήταν η στρατηγική που ακολούθησαν με του κατάδικους κωπηλάτες. Ο Δον Χουάν, με το που δόθηκε το σινιάλο για τη σύγκρουση, έδωσε εντολή να ελευθερωθούν από τα δεσμά τους οι χριστιανοί κωπηλάτες, σαν εγγύηση της ελευθερίας τους αν νικούσαν τους άπιστους. Η προοπτική αυτή της ελευθερίας γέμισε με ενθουσιασμό τους κατάδικους, δολοφόνους, ληστές, καταχραστές και κάθε καρυδιάς καρύδι.

Αντίθετα, στις μουσουλμανικές γαλέρες η «συνθήκη συνεργασίας» με τους αιχμαλώτους υπήρξε αντιστρόφως ανάλογη· αν βυθιζόταν η γαλέρα, θα την ακολουθούσαν αλυσοδεμένοι στον βυθό. Την έναρξη της ναυμαχίας έδωσαν οι ναυαρχίδες. Αρχής γενομένης από μια βολή της «Σουλτάνας» και μιαν απάντηση από τη «Ρεάλ».

Η νίκη.

Ένα δείγμα τού τι ακολούθησε, έχουμε από το ημερολόγιο ενός Φλωρεντίνου καταδίκου ονόματι Αουρέλιο Σέτι:

«Αν επιχειρούσε κάποιος να απεικονίσει αυτό που συνέβη μόλις άρχισαν οι κανονιοβολισμοί από τις γαλέρες, θα παρουσίαζε την εξής σκηνή: Ο καπνός απ’ τις βολές μείωσε δραστικά την ορατότητά τους και οι βροντές κάλυψαν κάθε άλλο ήχο. Οι μπάλες των κανονιών, οι αλυσίδες και τα θραύσματα τσάκιζαν τα κατάρτια, της πλώρες, τις πρύμνες, και συχνά βύθιζαν ολόκληρες γαλέρες».

Οι απώλειες των Οθωμανών υπήρξαν πολύ μεγάλες. Συγκεκριμένα, μετά τη λήξη της ναυμαχίας, η καταμέτρηση για τους Οθωμανούς έδειξε ότι 180 περίπου πλοία τους είχαν βυθιστεί ή έπεσαν στα χέρια των αντιπάλων τους. Από το σύνολο του στόλου τους διεσώθησαν διαφεύγοντας μόνο τα 40 πλοία του Ουλούζ Αλή. Σε ανθρώπινο δυναμικό, οι απώλειές τους ανήλθαν στους 25.000 – 30.000 άντρες.

Στα χέρια των συμμάχων έπεσαν 10.000 αιχμάλωτοι. Τώρα, από την πλευρά των συμμάχων οι απώλειες ήταν 14 γαλέρες και 7.000 άντρες. Οι χριστιανοί κωπηλάτες που απελευθερώθηκαν ανήλθαν σε 14.000, εκ των οποίων οι 10.000 ήταν Ιταλοί.

Χαρακτηριστικό του αντίκτυπου της ναυμαχίας είναι και το ακόλουθο δημώδες από την περιοχή της Πάργας:

Όταν απαντηθήκανε

οι δυο χοντρές αρμάδες

βροντοκοπούν οι κανονιές

γίνεται η μέρα νύχτα

πλώρη με πλώρη σμίγουνε

κατάρτι με κατάρτι

λαμποκοπάνε τα λαμιά

βροντάνε τα τρομπόνια

ποδάρια, χέρια και κορμιά

γιομίζουν τα καράβια

σκοτώθη κι ο Αλή Πασάς [ο ναύαρχος]

το άξιο παλληκάρι

κι ο Ρήγας τη γαλεότα του [του Αλή]

τη σέρνει από την πρύμνη.

Η νίκη αυτή του συμμαχικού στόλου δεν άργησε να γίνει γνωστή σε όλες τις Αυλές της Ευρώπης, που έσπευσαν να εκφράσουν τα συγχαρητήριά τους. Η ναυμαχία της Ναυπάκτου υπήρξε η μεγαλύτερη νίκη που είχε σημειώσει ποτέ ο χριστιανικός κόσμος εναντίον του Ισλάμ τα τελευταία τριακόσια χρόνια. Η Ευρώπη ένιωσε ανακουφισμένη, μια και ο εφιάλτης της οθωμανικής επέκτασης ήταν εντυπωσιακά υπαρκτός.

Το σημαντικότερο από την επίτευξη αυτής της συμμαχίας ωστόσο, ήταν το γεγονός ότι δημιουργήθηκε η αρχή της κοινής συνείδησης των εθνών της Ευρώπης.

Στη ναυμαχία αυτή έλαβε μέρος ως υπαξιωματικός της γαλέρας «Μαρκέζα» («Marquesa»), ο μετέπειτα διάσημος Ισπανός συγγραφέας Μιγκέλ ντε Θερβάντες. Αν και άρρωστος με πυρετό την ημέρα εκείνη, ο Θερβάντες αρνήθηκε να μείνει κάτω και παρεκάλεσε να του επιτραπεί να λάβει μέρος στη μάχη. Πολέμησε και πληγώθηκε τρεις φορές από σφαίρα, δύο στο στήθος και μία που του άφησε μόνιμη αναπηρία στο αριστερό (ευτυχώς) χέρι, πράγμα που αναφέρει στο έργο του «Ταξίδι στον Παρνασσό». Ο Θερβάντες πάντα ένιωθε υπερήφανος για τη συμμετοχή του στη ναυμαχία. Πίστευε ότι «είχε λάβει μέρος σε ένα γεγονός που θα διαμόρφωνε την πορεία της ευρωπαϊκής Ιστορίας».

Η ναυμαχία της Ναυπάκτου σηματοδότησε τη λήξη μιας μακρόχρονης παράδοσης που κράτησε στις θάλασσες πάνω από 2.500 χρόνια και ήθελε τα κουπιά και τους κωπηλάτες την κινητήριο δύναμη του πλοίου. Αυτή η παράδοση είχε αρχίσει από την Αργοναυτική εκστρατεία. Η ναυμαχία σήμανε την αρχή μιας νέας εποχής, όπου τα ιστιοφόρα αλλά και τα πολεμικά σκάφη θα κινούνταν με τα πανιά κι αργότερα με τις μηχανές.

**************************

Αναδημοσίευση από εδώ :Ναύπακτος, Κυριακή της 7ης Οκτωβρίου 1571