Καθηγητή του Παντείου Πανεπιστημίου.
Το 1981, δηλαδή πριν την καπιταλιστική παλινόρθωση στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, ο Ράσελ Τζακόμπι, αμερικανός στοχαστής, καθηγητής στην Καλιφόρνια, έγραψε ένα βιβλίο με τίτλο «Dialectic of Defeat», Contours of Western Marxist, («Διαλεκτική της ήττας, Περιγράμματα του δυτικού μαρξισμού»).
Στόχος του ήταν να αναδείξει τις αλήθειες που περιείχε ο λεγόμενος δυτικός μαρξισμός (και πιο συγκεκριμένα η συλλογιστική των Ρόζα Λούξεμπουργκ, Καρλ Κορς, Αντον Πάνεκουκ, Χέρμαν Γκότερ, Αμεντέο Μπορντίγκα, Αντόνιο Γκράμσι, οι στοχαστές της σχολής της Φραγκφούρτης,) ο οποίος σε σχέση με τον σοβιετικό μαρξισμό, «νικητή» και κυρίαρχο στην πράξη, ήταν ηττημένος και αποτυχημένος. Σ' ένα γενικότερο επίπεδο ο Τζακόμπι προσπάθησε να αποδείξει ότι σε αντίθεση με αυτό που συμβαίνει τόσο με τους επαναστάτες όσο και με τους καπιταλιστές, το κριτήριο της αλήθειας δεν πρέπει να είναι η επιτυχία. Το αντίθετο μάλιστα υποστήριζε ότι για μας σήμερα, οι ήττες κατά το παρελθόν ενδέχεται να είναι πιο γόνιμες από τις νίκες.
Μεταξύ άλλων λοιπόν και πέρα από τις συγκεκριμένες συμβολές των επί μέρους στοχαστών, ο Τζακόμπι εντοπίζει τη μεγάλη συνολική προσφορά του «ηττημένου» δυτικού μαρξισμού στην ανάδειξη από μέρους του, του μη υποδειγματικού, για τις χώρες της Δυτικής Ευρώπης, χαρακτήρα της Ρώσικης Επανάστασης, ή διαφορετικά το γεγονός ότι η Ρώσικη Επανάσταση δεν θα έπρεπε να αποτελεί πρότυπο προς μίμηση και ότι στη Δύση η πορεία προς τον κομμουνισμό θα είναι διαφορετική. Κατά δεύτερο εντόπιζε την ανάδειξη από μέρους του δυτικού μαρξισμού μιας σειράς άλλων ζητημάτων πέραν των οικονομικών, και δη της ανάπτυξης των υλικών παραγωγικών δυνάμεων, που είχε την τάση να προβάλλει μονόπλευρα ο ορθόδοξος μαρξισμός, ταυτίζοντας το μαρξισμό με έναν υλισμό δίχως υποκείμενο, και υποβαθμίζοντας έτσι το ανθρωποκεντρικό του περιεχόμενο. Ετσι για παράδειγμα για τον Τζακόμπι, ο Μπλοχ διέσωσε την ουτοπική και ρομαντική νότα στον μαρξισμό, σε αντίθεση με το «γυμνό οικονομικό προσανατολισμό» που παρέλυε τον ορθόδοξο μαρξισμό.
Τέλος ο δυτικός μαρξισμός έθεσε στο επίκεντρο της προβληματικής του το μέγα ερώτημα που προέκυπτε από τη ροπή της εργατικής τάξης προς την ενσωμάτωση και πιο ειδικά από την αποξένωση που προκαλεί από την ίδια του τη φύση το κεφαλαιοκρατικό σύστημα, κάτι που συμβάλλει στην ερμηνεία του ερωτήματος που έθετε ο Πάνεκουκ, δηλαδή γιατί παρά την αριθμητική και την οικονομική του ανωτερότητα το προλεταριάτο δεν είχε καταλάβει την εξουσία, από την μικρή εκμεταλλεύτρια αστική τάξη. Και όλα αυτά τα ζητήματα, όπως ορθά επισημαίνει ο Τζακόμπι, υποβαθμίζονται, αν δεν αγνοούνται παντελώς από τον «ορθόδοξο» μαρξισμό.
Βεβαίως ο δυτικός μαρξισμός είχε και αυτός τις αδυναμίες του, τις οποίες η αλήθεια είναι ότι ο Τζακόμπι σε μεγάλο βαθμό παραβλέπει.
Αν όμως αυτή ήταν μεταξύ άλλων η θετική συμβολή του ηττημένου, μια και δεν κατόρθωσε να νικήσει στην πράξη, δυτικού μαρξισμού, πρέπει να αναλογιστούμε ότι λίγα χρόνια αργότερα, μετά την καπιταλιστική παλινόρθωση, δεν ανήκε μόνον αυτός στους ηττημένους αλλά και ο «ορθόδοξος» σοβιετικός μαρξισμός . Κάτω απ' αυτές τις συνθήκες μπορούμε να κάνουμε λόγο για διαλεκτική της διπλής ήττας -τόσο του δυτικού όσο και του «ορθόδοξου» μαρξισμού.
Και στο βαθμό που θέλουμε να είμαστε μεθοδολογικά συνεπείς και αποδεχόμαστε ότι αν μη τι άλλο οι όποιες επιτυχίες-νίκες δεν αποτελούν κριτήριο αλήθειας, όπως αντίστροφα και οι όποιες αποτυχίες-ήττες κριτήριο λάθους, πρέπει να αναζητήσουμε και σε αυτήν τη δεύτερη ήττα γόνιμα στοιχεία για το σοσιαλισμό του μέλλοντός μας, στοιχεία που προκύπτουν τόσο από τα αρνητικά της όσο και από τα όποια θετικά της.
Τούτο σημαίνει ότι σε αντίθεση με όσους, και είναι πολλοί, μετά και απ' αυτήν την ήττα εγκατέλειψαν την όποια προσδοκία για ένα καλύτερο μέλλον, ή με όσους συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν τον «υπαρκτό» σαν προς επανάληψη θριαμβευτικό επίτευγμα, λες και δεν κατέρρευσε σαν χάρτινος πύργος, πρέπει να αποδεχόμαστε μεν τις ήττες ως τέτοιες, ταυτόχρονα όμως να επιδιώκουμε να αντλούμε απ' αυτές ό,τι γόνιμο έχουν να μας προσφέρουν για ένα καλύτερο αύριο.
Υπ' αυτό το πρίσμα, όσο περίεργο κι αν φαντάζει αυτό, η δύναμή μας απορρέει πέραν των άλλων και από τη μέχρι τώρα αδυναμία μας να νικήσουμε.
******************
Αναδημοσίευση από εδώ: Διαλεκτική της διπλής ήττας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου