Χωροταξικό Σχέδιο για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας: μια σπουδαία ευκαιρία, μία μεγάλη απογοήτευση!
Πρόσφατα έγινε Νόμος του Κράτους το Χωροταξικό Σχέδιο για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ). H προώθηση των ΑΠΕ αποτελεί σαφέστατα μια ελπιδοφόρα οικολογική πολιτική. Ενώ, όμως, κάθε περιβαλλοντικά συνειδητοποιημένος πολίτης θα ανέμενε ότι η πολιτική ανάπτυξης των ΑΠΕ θα συμβάδιζε και θα συμπλήρωνε μια συνολικότερη πολιτική για τη βιώσιμη ανάπτυξη και την προστασία της Φύσης, το συγκεκριμένο Χωροταξικό Σχέδιο, όχι απλά δεν υπηρετεί αυτούς τους στόχους αλλά σε πολλές περιπτώσεις έρχεται σε αντιπαράθεση με αυτούς. Πιο συγκεκριμένα:
• Δε συνδέεται, σε καμία περίπτωση, με την επιτακτική ανάγκη για μια συνολική πολιτική εξοικονόμησης ενέργειας και ενθάρρυνσης της χωρικής αποκέντρωσης των ΑΠΕ, σε συμφωνία με τις ανάγκες κάθε τόπου. Συνδέει την παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ αποκλειστικά με την ενίσχυση του κεντρικού συστήματος και προωθεί το γνωστό συγκεντρωτικό μοντέλο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας.
• Παρακάμπτει και υπονομεύει Κοινοτικές Οδηγίες που αποτελούν τη βάση της Ευρωπαϊκής πολιτικής Διατήρησης της Φύσης, όπως είναι η Οδηγία 79/409/ΕΟΚ, με την οποία θεσμοθετούνται οι Ζώνες Ειδικής Προστασίας της Ορνιθοπανίδας (ΖΕΠ) και η Οδηγία 92/43/ΕΟΚ, με την οποία θεσμοθετούνται οι προστατευόμενες περιοχές του δικτύου NATURA 2000. Χρησιμοποιώντας προσχηματικές διατάξεις «προστασίας», επιτρέπει και προωθεί την εγκατάσταση μεγάλου μεγέθους αιολικών πάρκων σε μικρά νησιά, βραχονησίδες, βουνά, δάση και δασικές εκτάσεις, που αποτελούν τα τελευταία και πλέον κρίσιμα καταφύγια άγριας ζωής της Ελλάδας. Παράλληλα, καμία μέριμνα δεν υπάρχει για τις περιοχές που βρίσκονται πάνω στους μεταναστευτικούς διαδρόμους των πτηνών. Αντίθετα αποκλείει τη γεωργική γη όπου η εγκατάσταση θα ήταν ευκολότερη και τα δίκτυα κοντά.
• Παραβλέπει το γεγονός ότι τα μεγάλου μεγέθους αιολικά πάρκα που προωθεί το Χωροταξικό Σχέδιο είναι ασύμβατα με το μέτρο και τη μικρή κλίμακα του ελληνικού τοπίου. Μεταξύ άλλων, επιτρέπει να εγκατασταθούν ανεμογεννήτριες σε κορυφογραμμές και κοντά σε αξιόλογες ακτές και παραλίες. Σε ό,τι αφορά τα νησιά που αποτελούν οικολογικές και κοινωνικές μονάδες με σαφείς και ευδιάκριτους περιορισμούς, ο σχεδιασμός για τις ΑΠΕ αγνοεί παντελώς την έννοια της «φέρουσας ικανότητας». Συγχρόνως, η διαφορετική μεταχείριση συνδεδεμένων και μη νησιών είναι χαρακτηριστικό της έλλειψης χωροταξικής στρατηγικής. Πέραν του «ποσοστού κάλυψης» δεν λαμβάνονται υπόψη άλλοι όροι, που θα επέτρεπαν να αντιμετωπιστεί συνολικά το θέμα της φέρουσας ικανότητας. Για παράδειγμα, θα έπρεπε να εξετάζεται το πόσες ανεμογεννήτριες, πόσα φωτοβολταϊκά, πόσα υδροηλεκτρικά, γεωθερμικά, κυματικά κ.ά., αθροιστικά, μπορεί ένας τόπος να χωρέσει. Κοινωνικά πάλι αν εξαντληθούν τα όποια όρια από τους μεγαλοεπενδυτές, τι θα παραμείνει στις τοπικές κοινωνίες ώστε να προβούν σε εκμετάλλευση των ΑΠΕ για το δικό τους όφελος;
• Επιβάλλει μια μονοδιάστατη εφαρμογή των ΑΠΕ που βασίζεται κυρίως στην αιολική ενέργεια, ενώ ορίζει τη συνεισφορά των υπόλοιπων ΑΠΕ (π.χ ηλιακή, γεωθερμία, βιομάζα, κυματική, κλπ) σε δυσανάλογα μικρά επίπεδα. Οι ανεμογεννήτριες δεν υποκαθιστούν τις λιγνιτικές θερμοηλεκτρικές μονάδες (που ευθύνονται για το μεγαλύτερο μέρος της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στη χώρα μας) και λειτουργούν, στην καλύτερη περίπτωση, συμπληρωματικά, καθώς ο άνεμος είναι μια ανεξέλεγκτη και χρονικά μεταβαλλόμενη σε όλες της τις παραμέτρους πηγή ενέργειας, που μπορεί να ακινητοποιήσει τις ανεμογεννήτριες ακόμα και για μέρες. Χαρακτηριστικές είναι οι αντιδράσεις στη Γερμανία όπου παρόλη την γενικευμένη εγκατάσταση ανεμογεννητριών, με όσα συνεπάγεται, δεν έχει κλείσει κανένας θερμοηλεκτρικός σταθμός (Darmstadt Manifesto, Spiegel March2004)
• Αγνοεί επιδεικτικά τις δεκάδες καταθέσεις απόψεων και αντιρρήσεων των τοπικών και όχι μόνο φορέων που εκφράστηκαν κατά τη δημόσια διαβούλευση, καθώς οι αλλαγές από το αρχικό Σχέδιο είναι ελάχιστες και προς την αντίθετη κατεύθυνση, με ευνοϊκές «φωτογραφικές» ρυθμίσεις για συγκεκριμένα επενδυτικά σχέδια.
Επειδή λοιπόν το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού για τις ΑΠΕ θα επιφέρει υπέρμετρα δυσανάλογη βλάβη σε σχέση με το όφελος το οποίο υποτίθεται ότι επιδιώκει, το «Δίκτυο Οικολογικών Οργανώσεων Αιγαίου», (που περιλαμβάνει τοπικούς Συλλόγους από νησιά του Αιγαίου καθώς και φυσικά πρόσωπα) από κοινού με τις ΜΚΟ «Αρχιπέλαγος Αιγαίου» και «Αμεση Επέμβαση για την Προστασία της Άγριας Φύσης», κατέθεσε αίτηση ακύρωσης του ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας.
Το Δίκτυο Οικολογικών Οργανώσεων Αιγαίου προσβλέπει σε μια πολιτική για τις ΑΠΕ η οποία:
• θα αποτελεί τμήμα ολοκληρωμένης πολιτικής εξοικονόμησης ενέργειας και θα περιλαμβάνει σαφείς στόχους μείωσης κατανάλωσης ενέργειας στους τομείς των μεταφορών, των κατασκευών-οικοδομών (η Ελλάδα έχει ήδη καταδικαστεί για τη μη συμμόρφωση με την Κοινοτική Οδηγία 2002/91/ΕΚ σχετικά με την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων) και στον οικιακό τομέα.
• θα σέβεται την κείμενη νομοθεσία προστασίας της Φύσης και θα προφυλάσσει τις περιοχές υψηλής οικολογικής αξίας από την εγκατάσταση αιολικών πάρκων μεγάλης κλίμακας, ενώ παράλληλα θα λαμβάνει υπόψη της κρίσιμες οικολογικές έννοιες όπως η φέρουσα ικανότητα των οικοσυστημάτων και η οικολογία τοπίου.
• θα προωθεί την αποκέντρωση της παραγωγής ενέργειας, με την εγκατάσταση συστημάτων ΑΠΕ μικρής κλίμακας, διεσπαρμένων στην περιφέρεια, αλλά και ορθολογικά κατανεμημένων μεταξύ των διαφόρων μορφών ΑΠΕ.
• θα προωθεί την σταδιακή μετάβαση της διαχείρισής της ενεργειακής πολιτικής στους πολίτες και τις τοπικές κοινωνίες συνδέοντας ταυτόχρονα την παραγωγή με την κατανάλωση.
• για μεγαλύτερης κλίμακας εφαρμογές επιλέγει πλωτά αιολικά πάρκα.
Συμπερασματικά, φαίνεται ότι η πολιτεία επιλέγει να ρίξει μέσα σε ένα απαράδεκτα σπάταλο, αντιαποδοτικό και ρυπογόνο ενεργειακό ισοζύγιο, λίγη μαζικά παραγόμενη «πράσινη ενέργεια» με πενιχρά και βραχυπρόθεσμα οφέλη (με ετήσια αύξηση κατανάλωσης 3% θα συνεχίσουμε να οπισθοδρομούμε). Οι μόνοι ωφελημένοι θα είναι οι επενδυτές, στα σχέδια άλλωστε των οποίων φαίνεται να βασίστηκε το εν λόγω νομοσχέδιο. Προσομοιάζει λοιπόν η περίπτωση με κάποιον που ενώ πρέπει για λόγους υγείας να κάνει δίαιτα (διαχείριση της ζήτησης), εκείνος επιλέγει να τρώει βουλιμικά (ισχύον πρότυπο κατανάλωσης) και κατόπιν παίρνει ένα «χαπάκι για τη χοληστερίνη» (αιολικά πάρκα) και αποκοιμίζει έτσι τη συνείδησή του. Πλην όμως του ατελέσφορου χαρακτήρα του το όλο εγχείρημα έχει και τεράστιες συνέπειες σε τοπικό επίπεδο, όπως έχει καταδειχθεί.
Επιτέλους, η επιτακτική ανάγκη για προώθηση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας δεν μπορεί να αποτελεί άλλοθι για την ανυπαρξία ολοκληρωμένης και εναλλακτικής εθνικής ενεργειακής πολιτικής και την πρόκληση νέων οικολογικών και κοινωνικών ανισοτήτων.
Πρόσφατα έγινε Νόμος του Κράτους το Χωροταξικό Σχέδιο για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ). H προώθηση των ΑΠΕ αποτελεί σαφέστατα μια ελπιδοφόρα οικολογική πολιτική. Ενώ, όμως, κάθε περιβαλλοντικά συνειδητοποιημένος πολίτης θα ανέμενε ότι η πολιτική ανάπτυξης των ΑΠΕ θα συμβάδιζε και θα συμπλήρωνε μια συνολικότερη πολιτική για τη βιώσιμη ανάπτυξη και την προστασία της Φύσης, το συγκεκριμένο Χωροταξικό Σχέδιο, όχι απλά δεν υπηρετεί αυτούς τους στόχους αλλά σε πολλές περιπτώσεις έρχεται σε αντιπαράθεση με αυτούς. Πιο συγκεκριμένα:
• Δε συνδέεται, σε καμία περίπτωση, με την επιτακτική ανάγκη για μια συνολική πολιτική εξοικονόμησης ενέργειας και ενθάρρυνσης της χωρικής αποκέντρωσης των ΑΠΕ, σε συμφωνία με τις ανάγκες κάθε τόπου. Συνδέει την παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ αποκλειστικά με την ενίσχυση του κεντρικού συστήματος και προωθεί το γνωστό συγκεντρωτικό μοντέλο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας.
• Παρακάμπτει και υπονομεύει Κοινοτικές Οδηγίες που αποτελούν τη βάση της Ευρωπαϊκής πολιτικής Διατήρησης της Φύσης, όπως είναι η Οδηγία 79/409/ΕΟΚ, με την οποία θεσμοθετούνται οι Ζώνες Ειδικής Προστασίας της Ορνιθοπανίδας (ΖΕΠ) και η Οδηγία 92/43/ΕΟΚ, με την οποία θεσμοθετούνται οι προστατευόμενες περιοχές του δικτύου NATURA 2000. Χρησιμοποιώντας προσχηματικές διατάξεις «προστασίας», επιτρέπει και προωθεί την εγκατάσταση μεγάλου μεγέθους αιολικών πάρκων σε μικρά νησιά, βραχονησίδες, βουνά, δάση και δασικές εκτάσεις, που αποτελούν τα τελευταία και πλέον κρίσιμα καταφύγια άγριας ζωής της Ελλάδας. Παράλληλα, καμία μέριμνα δεν υπάρχει για τις περιοχές που βρίσκονται πάνω στους μεταναστευτικούς διαδρόμους των πτηνών. Αντίθετα αποκλείει τη γεωργική γη όπου η εγκατάσταση θα ήταν ευκολότερη και τα δίκτυα κοντά.
• Παραβλέπει το γεγονός ότι τα μεγάλου μεγέθους αιολικά πάρκα που προωθεί το Χωροταξικό Σχέδιο είναι ασύμβατα με το μέτρο και τη μικρή κλίμακα του ελληνικού τοπίου. Μεταξύ άλλων, επιτρέπει να εγκατασταθούν ανεμογεννήτριες σε κορυφογραμμές και κοντά σε αξιόλογες ακτές και παραλίες. Σε ό,τι αφορά τα νησιά που αποτελούν οικολογικές και κοινωνικές μονάδες με σαφείς και ευδιάκριτους περιορισμούς, ο σχεδιασμός για τις ΑΠΕ αγνοεί παντελώς την έννοια της «φέρουσας ικανότητας». Συγχρόνως, η διαφορετική μεταχείριση συνδεδεμένων και μη νησιών είναι χαρακτηριστικό της έλλειψης χωροταξικής στρατηγικής. Πέραν του «ποσοστού κάλυψης» δεν λαμβάνονται υπόψη άλλοι όροι, που θα επέτρεπαν να αντιμετωπιστεί συνολικά το θέμα της φέρουσας ικανότητας. Για παράδειγμα, θα έπρεπε να εξετάζεται το πόσες ανεμογεννήτριες, πόσα φωτοβολταϊκά, πόσα υδροηλεκτρικά, γεωθερμικά, κυματικά κ.ά., αθροιστικά, μπορεί ένας τόπος να χωρέσει. Κοινωνικά πάλι αν εξαντληθούν τα όποια όρια από τους μεγαλοεπενδυτές, τι θα παραμείνει στις τοπικές κοινωνίες ώστε να προβούν σε εκμετάλλευση των ΑΠΕ για το δικό τους όφελος;
• Επιβάλλει μια μονοδιάστατη εφαρμογή των ΑΠΕ που βασίζεται κυρίως στην αιολική ενέργεια, ενώ ορίζει τη συνεισφορά των υπόλοιπων ΑΠΕ (π.χ ηλιακή, γεωθερμία, βιομάζα, κυματική, κλπ) σε δυσανάλογα μικρά επίπεδα. Οι ανεμογεννήτριες δεν υποκαθιστούν τις λιγνιτικές θερμοηλεκτρικές μονάδες (που ευθύνονται για το μεγαλύτερο μέρος της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στη χώρα μας) και λειτουργούν, στην καλύτερη περίπτωση, συμπληρωματικά, καθώς ο άνεμος είναι μια ανεξέλεγκτη και χρονικά μεταβαλλόμενη σε όλες της τις παραμέτρους πηγή ενέργειας, που μπορεί να ακινητοποιήσει τις ανεμογεννήτριες ακόμα και για μέρες. Χαρακτηριστικές είναι οι αντιδράσεις στη Γερμανία όπου παρόλη την γενικευμένη εγκατάσταση ανεμογεννητριών, με όσα συνεπάγεται, δεν έχει κλείσει κανένας θερμοηλεκτρικός σταθμός (Darmstadt Manifesto, Spiegel March2004)
• Αγνοεί επιδεικτικά τις δεκάδες καταθέσεις απόψεων και αντιρρήσεων των τοπικών και όχι μόνο φορέων που εκφράστηκαν κατά τη δημόσια διαβούλευση, καθώς οι αλλαγές από το αρχικό Σχέδιο είναι ελάχιστες και προς την αντίθετη κατεύθυνση, με ευνοϊκές «φωτογραφικές» ρυθμίσεις για συγκεκριμένα επενδυτικά σχέδια.
Επειδή λοιπόν το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού για τις ΑΠΕ θα επιφέρει υπέρμετρα δυσανάλογη βλάβη σε σχέση με το όφελος το οποίο υποτίθεται ότι επιδιώκει, το «Δίκτυο Οικολογικών Οργανώσεων Αιγαίου», (που περιλαμβάνει τοπικούς Συλλόγους από νησιά του Αιγαίου καθώς και φυσικά πρόσωπα) από κοινού με τις ΜΚΟ «Αρχιπέλαγος Αιγαίου» και «Αμεση Επέμβαση για την Προστασία της Άγριας Φύσης», κατέθεσε αίτηση ακύρωσης του ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας.
Το Δίκτυο Οικολογικών Οργανώσεων Αιγαίου προσβλέπει σε μια πολιτική για τις ΑΠΕ η οποία:
• θα αποτελεί τμήμα ολοκληρωμένης πολιτικής εξοικονόμησης ενέργειας και θα περιλαμβάνει σαφείς στόχους μείωσης κατανάλωσης ενέργειας στους τομείς των μεταφορών, των κατασκευών-οικοδομών (η Ελλάδα έχει ήδη καταδικαστεί για τη μη συμμόρφωση με την Κοινοτική Οδηγία 2002/91/ΕΚ σχετικά με την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων) και στον οικιακό τομέα.
• θα σέβεται την κείμενη νομοθεσία προστασίας της Φύσης και θα προφυλάσσει τις περιοχές υψηλής οικολογικής αξίας από την εγκατάσταση αιολικών πάρκων μεγάλης κλίμακας, ενώ παράλληλα θα λαμβάνει υπόψη της κρίσιμες οικολογικές έννοιες όπως η φέρουσα ικανότητα των οικοσυστημάτων και η οικολογία τοπίου.
• θα προωθεί την αποκέντρωση της παραγωγής ενέργειας, με την εγκατάσταση συστημάτων ΑΠΕ μικρής κλίμακας, διεσπαρμένων στην περιφέρεια, αλλά και ορθολογικά κατανεμημένων μεταξύ των διαφόρων μορφών ΑΠΕ.
• θα προωθεί την σταδιακή μετάβαση της διαχείρισής της ενεργειακής πολιτικής στους πολίτες και τις τοπικές κοινωνίες συνδέοντας ταυτόχρονα την παραγωγή με την κατανάλωση.
• για μεγαλύτερης κλίμακας εφαρμογές επιλέγει πλωτά αιολικά πάρκα.
Συμπερασματικά, φαίνεται ότι η πολιτεία επιλέγει να ρίξει μέσα σε ένα απαράδεκτα σπάταλο, αντιαποδοτικό και ρυπογόνο ενεργειακό ισοζύγιο, λίγη μαζικά παραγόμενη «πράσινη ενέργεια» με πενιχρά και βραχυπρόθεσμα οφέλη (με ετήσια αύξηση κατανάλωσης 3% θα συνεχίσουμε να οπισθοδρομούμε). Οι μόνοι ωφελημένοι θα είναι οι επενδυτές, στα σχέδια άλλωστε των οποίων φαίνεται να βασίστηκε το εν λόγω νομοσχέδιο. Προσομοιάζει λοιπόν η περίπτωση με κάποιον που ενώ πρέπει για λόγους υγείας να κάνει δίαιτα (διαχείριση της ζήτησης), εκείνος επιλέγει να τρώει βουλιμικά (ισχύον πρότυπο κατανάλωσης) και κατόπιν παίρνει ένα «χαπάκι για τη χοληστερίνη» (αιολικά πάρκα) και αποκοιμίζει έτσι τη συνείδησή του. Πλην όμως του ατελέσφορου χαρακτήρα του το όλο εγχείρημα έχει και τεράστιες συνέπειες σε τοπικό επίπεδο, όπως έχει καταδειχθεί.
Επιτέλους, η επιτακτική ανάγκη για προώθηση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας δεν μπορεί να αποτελεί άλλοθι για την ανυπαρξία ολοκληρωμένης και εναλλακτικής εθνικής ενεργειακής πολιτικής και την πρόκληση νέων οικολογικών και κοινωνικών ανισοτήτων.
ΔΙΚΤΥΟ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΣΕΩΝ ΑΙΓΑΙΟΥ
Μποναβεντούρα 2, Άνω Σύρος
E-mail: aigaio.net @ gmail.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου