Η αρπαγή του χρυσού!

Της Βάλια Μπαζού,

αναδημοσίευση από την εφημερίδα «Ποντίκι». 

 

Το τελευταίο διάστηµα, εν µέσω της απόλυτης οικονοµικής κρίσης και ένδειας, παρατηρείται µια επικοινωνιακή «καταιγίδα» µε τη συµµετοχή υπουργών, ειδικών - σε εισαγωγικά ή µη -, πολυεθνικών εταιρειών και διαφόρων παρατρεχάµενων, που µε µια τακτική η οποία θυµίζει πλύση εγκεφάλου, θέλουν να µας πείσουν ότι τα κοιτάσµατα χρυσού που διαθέτει η χώρα θα µας σώσουν από την οικονοµική καταστροφή, θα ισοφαρίσουν το δυσβάσταχτο χρέος και θα στείλουν από εκεί που ήρθαν τους τροϊκανούς.

Η επικοινωνιακή «καταιγίδα» γίνεται µε την επίδειξη χαρτών, την ανάδειξη µελετών και την επίκληση στοιχείων για ένα κρυµµένο Ελντοράντο, τον ανεκµετάλλευτο ορυκτό πλούτο της χώρας, που θα λειτουργήσει ως άσος στο µανίκι µας τη στιγµή που ως χώρα παίζουµε τα ρέστα µας.

Πρόσφατα ο υφυπουργός ΠΕΚΑ Γιάννης Μανιάτης µίλησε για ανεκµετάλλευτο ορυκτό πλούτο ύψους 40,2 δισεκατοµµυρίων ευρώ, προαναγγέλλοντας, µάλιστα, µέσα στους επόµενους µήνες διεθνείς διαγωνισµούς, αφού πρώτα ειδική επιτροπή εµπειρογνωµόνων θα έχει ολοκληρώσει την εξέταση της οικονοµικής βιωσιµότητας των 100 σηµαντικότερων περιοχών της χώρας όσον αφορά στα κοιτάσµατά τους. Ιδιαίτερη µνεία έχει γίνει και µέσα στη Βουλή µε έµφαση στην ανάγκη εξόρυξης του χρυσού που υπάρχει στη Μακεδονία και τη Θράκη, µε αναφορές, µάλιστα, σε 12 νέα χρυσοφόρα κοιτάσµατα, η αξία των οποίων υπολογίζεται σε περισσότερα από 20 δισεκατοµµύρια ευρώ.

Η προσπάθεια να πειστούν οι πολίτες ότι η Ελλάδα διαθέτει ανεκτίµητης αξίας κοιτάσµατα χρυσού γίνεται µε «χειρουργικό» τρόπο, αποκρύπτοντας την αλήθεια τόσο για το µηδαµινό έως ανύπαρκτο οικονοµικό όφελος για τη χώρα όσο και για τις τεράστιες περιβαλλοντικές και οικονοµικές επιπτώσεις που συνεπάγονται για τις περιοχές και τους κατοίκους τους. Επειδή το θέµα είναι πιασάρικο και αβανταδόρικο, έχει προκαλέσει «έκρηξη» δηµοσιευµάτων στον Τύπο και το διαδίκτυο, µε δισεκατοµµύρια επί δισεκατοµµυρίων να πετάγονται στον αέρα, προκαλώντας τη φαντασία και δηµιουργώντας φρούδες ελπίδες για σωτηρία της χώρας από τα έγκατα της γης…

Την ίδια ώρα στις επίµαχες περιοχές αναπτύσσεται ισχυρό κίνηµα αντίστασης από κατοίκους και φορείς, που ακριβώς επειδή αµφισβητεί τη «χρυσή σωτηρία» της χώρας έχει ελάχιστη δηµοσιότητα και µόνον σε τοπικό επίπεδο. Χαρακτηριστικό παράδειγµα η περίπτωση των µεταλλείων της Χαλκιδικής, όπου παρά τις δυναµικές και πολύχρονες κινητοποιήσεις των κατοίκων η καταστροφική επένδυση παρουσιάστηκε ως πανάκεια για την ανάπτυξη της χώρας και για τη λύση του εκρηκτικού προβλήµατος της ανεργίας. Χαρακτηριστικό παράδειγµα, επίσης, η σχεδιαζόµενη εξόρυξη χρυσού στη Θράκη, όπου στα ψιλά πέρασε ακόµα και η υπογραφή του υφυπουργού ∆ικαιοσύνης και βουλευτή Ροδόπης Γιώργου Πεταλωτή στην επιστολή διαµαρτυρίας προς τον υπουργό ΠΕΚΑ Γιώργο Παπακωνσταντίνου όλων των φορέων από τη Ροδόπη και τον Έβρο. Και όταν λέµε όλων, εννοούμε από περιφερειάρχες και βουλευτές έως δημάρχους και μητροπολίτες, δικηγορικό σύλλογο, ΤΕΕ, Σύνδεσμο Βιομηχάνων και Βιοτεχνών, αγρότες και αλιείς κ.ά.

Ούτε 1 ευρώ στο Δημόσιο!

Η αλήθεια που αποκρύπτουν οι αρμόδιοι είναι ότι από τον θησαυρό των 40,2 δισεκατομμυρίων ευρώ που κρύβει η ελληνική γη, το Δημόσιο δεν έχει να παίρνει ούτε 1 ευρώ! Και αυτό γιατί, σύμφωνα με τον Μεταλλευτικό Κώδικα, ο ορυκτός πλούτος ανήκει αποκλειστικά στις εταιρείες που τον εκμεταλλεύονται και δεν προβλέπεται η απόδοση δικαιωμάτων (royalties) στο Δημόσιο από την εκμετάλλευσή του! Συγκεκριμένα, το άρθρο 176 ορίζει ότι «επί μεταλλείων ή των προϊόντων αυτών απαγορεύεται η επιβολή οιασδήποτε τοπικής ειδικής φορολογίας ή εισφοράς ή άλλης οιασδήποτε μορφής τοπικής οικονομικής επιβαρύνσεως, υπέρ οιασδήποτε τοπικής, Δημοτικής ή Κοινοτικής αρχής ή Νομικού Προσώπου Δημοσίου Δικαίου ή και υπέρ οιουδήποτε ειδικού ταμείου ή κοινωφελούς σκοπού». Για να το πούμε πιο απλά..

◆ Το ελληνικό Δημόσιο παίρνει άπαξ ένα ποσό κατά την παραχώρηση της έκτασης στον ιδιώτη και δεν έχει κανένα όφελος, κανένα έσοδο από την εξόρυξη του χρυσού!

◆ Το μοναδικό έσοδο που έχει μετά την παραχώρηση είναι από τη φορολόγηση της εταιρείας, ποσό μηδαμινό σε σχέση με τις ποσότητες χρυσού που διαχειρίζονται οι εταιρείες και με τα δισεκατομμύρια ευρώ που τζιράρουν στα διεθνή χρηματιστήρια.

◆ Το ελληνικό Δημόσιο δεν έχει καν τη δυνατότητα είσπραξης μισθώματος από τις ιδιωτικές εταιρείες.

◆ Το ελληνικό Δημόσιο δεν έχει, επίσης, το δικαίωμα είσπραξης των λεγόμενων μεταλλευτικών δικαιωμάτων («royalties») επί του εξορυκτικού προϊόντος, δικαιώματα που έχουν να κάνουν με κονδύλια που πρέπει να πληρώνει μια εταιρεία στο κράτος, τον φυσικό πλούτο του οποίου εξανεμίζει. Εν ολίγοις η χώρα δεν κάνει ανάπτυξη, αλλά σκανδαλωδώς δωρίζει χρυσό, χαλκό, άργυρο και άλλα πολύτιμα ορυκτά, ξεπουλώντας έναντι πινακίου φακής τον θησαυρό της ελληνικής γης.

Η αλήθεια που δεν λένε επίσης οι θιασώτες της δίχως κέρδος παραχώρησης των κοιτασμάτων χρυσού σε ιδιώτες είναι ότι οι δραστηριότητες αυτές όχι μόνον δεν είναι συνυφασμένες με την ανάπτυξη μιας περιοχής, αλλά αντίθετα επηρεάζουν ανεπανόρθωτα τις υπάρχουσες οικονομικές δραστηριότητες και στερούν οποιαδήποτε προοπτική ανάπτυξης σε άλλους τομείς της οικονομίας.

Είναι χαρακτηριστικό ότι ακόµα και οι θέσεις εργασίας που εξασφαλίζονται είναι δυσανάλογα λίγες σε σχέση µε την καταστροφή της περιοχής αλλά και µε τα τεράστια οφέλη που αποκοµίζουν οι ιδιωτικές εταιρείες. Σύµφωνα µε στοιχεία που έχει φέρει στο φως της δηµοσιότητας το Παρατηρητήριο Μεταλλευτικών ∆ραστηριοτήτων για τις τρεις µεγαλύτερες και σηµαντικότερες επενδύσεις σε Μακεδονία και Θράκη, προβλέπεται η εξασφάλιση, µόλις, 1.500 θέσεων εργασίας, όταν η αξία των µεταλλευτικών αποθεµάτων που έχει παραχωρηθεί στους ιδιώτες ανέρχεται σε 33,2 δισ. ευρώ! Συγκεκριµένα:

1)Μεταλλεία Κασσάνδρας Χαλκιδικής: µικτά θειούχα. Επενδυτής: European Goldfields (Καναδάς) 95%, Ελλάκτωρ 5%. Μεταλλευτικά αποθέµατα (reserves): χρυσός 350 τόνοι (11,3 εκατ. ουγγιές), άργυρος 2.500 τόνοι, χαλκός 1 εκατ. τόνοι, µόλυβδος 1,5 εκατ. τόνοι, ψευδάργυρος 1,5 εκατ. τόνοι. Συνολικές θέσεις εργασίας: 1.200.

2)Μεταλλεία Περάµατος Έβρου και Σαπών Ροδόπης: χρυσός. Επενδυτές: Eldorado Gold (Καναδάς) 100% και Cape Lambert Resources (Aυστραλία) 100% αντίστοιχα. Μεταλλευτικά αποθέµατα: 100 + 50 τόνοι χρυσού (5,7 εκατ. ουγγιές).

Συνολικές θέσεις εργασίας: 300.

Είναι χαρακτηριστικό ότι το ελληνικό ∆ηµόσιο εισέπραξε από την παραχώρηση των µεταλλείων της Χαλκιδικής στην εταιρεία Ελληνικός Χρυσός µόλις 11 εκατοµµύρια ευρώ για να εξασφαλίσει στην πλήρη ανάπτυξή τους 1.200 θέσεις εργασίας, τη στιγµή που η εταιρεία προσβλέπει σε ετήσιο τζίρο 450 εκατοµµυρίων ευρώ!

Για το µεταλλείο του Περάµατος - εταιρεία Χρυσωρυχεία Θράκης Α. Ε. - το ∆ηµόσιο δεν έχει πάρει ούτε 1 ευρώ και ούτε βέβαια πρόκειται να πάρει, αφού πρόκειται για ιδιωτικό µεταλλείο, το οποίο αγοράστηκε τη δεκαετία του ’90 από ιδιώτη για 300.000 δρχ., όπως λένε στην περιοχή.

Το µεταλλείο των Σαπών είναι δηµόσιο και η εταιρεία το πήρε µε δηµόσιο διαγωνισµό πριν από περίπου 20 χρόνια. Γι’ αυτό και µόνο το µεταλλείο, σύµφωνα µε τον Κώδικα, το ∆ηµόσιο έχει να λαµβάνει το 1% επί του εξορυσσοµένου προϊόντος… Επισηµαίνεται ότι για την επένδυση στα µεταλλεία Περάµατος Έβρου και Σαπών Ροδόπης εκκρεµεί η εξέταση της µελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων από το ΥΠΕΚΑ, ενώ οι ιδιώτες επενδυτές προσβλέπουν µόνον από την εξόρυξη χρυσού 1,1 δισεκατοµµύρια ευρώ!

Το ΥΠΕΚΑ βρίσκεται σε διαδικασία αναθεώρησης του Μεταλλευτικού Κώδικα, µε στόχο την υποχρέωση καταβολής αντιτίµου προς το ελληνικό ∆ηµόσιο και από τα ιδιωτικά µεταλλεία. Αυτό που δεν έχει ξεκαθαρίσει είναι εάν απλώς θα επιβάλλει το µίσθωµα του 1% και στα ιδιωτικά µεταλλεία (όπως ισχύει στα δηµόσια) ή θα προχωρήσει στη θεσµοθέτηση και των µεταλλευτικών δικαιωµάτων (royalties).

Ακόµα όµως κι αν γίνουν οι αλλαγές στη νοµοθεσία, είναι άγνωστο εάν οι ιδιώτες που κατέχουν τα πιο χρυσοφόρα κοιτάσµατα θα δεχθούν αλλαγή της σύµβασης, αφού η παραχώρηση έγινε µε βάση τις προβλέψεις του ισχύοντος Μεταλλευτικού Κώδικα.

Καταστροφική «ανάπτυξη»!

Ακόµα και εάν επικρατήσει το θεωρητικά «καλό σενάριο» και το αρµόδιο υπουργείο επιτύχει και αλλαγή της νοµοθεσίας και τη σύµφωνη γνώµη των ιδιωτών για έστω µια µικρή συµµετοχή στα κέρδη δισεκατοµµυρίων, οι επιπτώσεις που συνεπάγονται οι εξορυκτικές δραστηριότητες είναι καταστροφικές για την οικονοµία των περιοχών και την ουσιαστική σύγχρονη ανάπτυξή τους.

Σύµφωνα µε στοιχεία που αλίευσε το Παρατηρητήριο Μεταλλευτικών ∆ραστηριοτήτων και τα οποία έχουν συλλεχθεί από την ίδια τη µεταλλευτική βιοµηχανία («Resource Consumption Intensity and the Sustainability of Gold Mining», Gavin Mudd, 2007), για την παραγωγή ενός κιλού χρυσού απαιτούνται κατά µέσο όρο 150 κιλά κυανίου, 40.000 kWh ενέργειας και 477.000 λίτρα νερού, ενώ εκπέµπονται 11,5 τόνοι διοξειδίου του άνθρακα.

Η εξόρυξη χρυσού θεωρείται η πλέον ρυπογόνος βιοµηχανία στον κόσµο, αφού, όπως επισηµαίνει το Παρατηρητήριο, «σύµφωνα µε την Υπηρεσία Προστασίας Περιβάλλοντος των ΗΠΑ (Environmental Protection Agency ), η ρύπανση από υδράργυρο από την καύση των σκουπιδιών, τη διαχείριση των επικίνδυνων αποβλήτων και τα µεταλλεία υδραργύρου µαζί, δεν φτάνει ούτε στο μισό της ρύπανσης από υδράργυρο που προκαλείται από την εξόρυξη χρυσού».

Η μέθοδος της κυάνωσης για την απομόνωση του χρυσού και την εξαγωγή του από τα πετρώματα είναι άκρως επικίνδυνη, αφού το κυάνιο είναι δηλητήριο, ενώ συμμετοχή έχουν και άλλα τοξικά στοιχεία, όπως το υδροχλωρικό και το θειικό οξύ. Και ακόμα κατά την επιφανειακή εξόρυξη επιφέρεται τεράστια αλλοίωση του τοπίου, εξαφανίζονται βουνά ολόκληρα, ενώ τα απόβλητα που συγκεντρώνονται σε δεξαμενές για επεξεργασία αποτελούν «βόμβα» σε περιπτώσεις υπερχείλισης ή διάβρωσης με τεράστιες επιπτώσεις στο έδαφος και τον υδροφόρο ορίζοντα.

Όπως επισημαίνουν στην επιστολή τους προς τον υπουργό ΠΕΚΑ το σύνολο των φορέων της Ροδόπης και του Έβρου, «συγκρίνοντας τα οφέλη με τις επιπτώσεις είναι μάλλον εύκολο να καταλήξει κανείς ότι η εξόρυξη χρυσού κάθε άλλο παρά συμμορφώνεται προς τις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης. Η συμβολή της στην ανάπτυξη μιας περιοχής, και ειδικά της Θράκης, κάθε άλλο παρά θετική μπορεί να είναι, πόσο μάλλον να εμφανίζεται και ως αναπτυξιακή ατμομηχανή της περιοχής». Οι φορείς στην επιστολή τους παρουσιάζουν αναλυτικά τις δυσμενείς επιπτώσεις που συνεπάγεται η επένδυση και συγκεκριμένα μεταξύ άλλων:

◆ Σπατάλη νερού και βιοσυσσώρευση βαρέων μετάλλων στα υδρορεύματα με συνεπαγόμενη μόλυνση των επιφανειακών και υπόγειων υδάτων (όξινη απορροή, τοξικές ενώσεις, βαρέα μέταλλα, κυάνιο).

◆ Σημαντικές επιπτώσεις στην ποιότητα του αέρα κυρίως λόγω των εκπομπών αιωρουμένων σωματιδίων που περιέχουν βαρέα μέταλλα και τοξικούς ρύπους

◆ Μόλυνση των εδαφών που τα καθιστά ακατάλληλα για την παραγωγή αγροτικών προϊόντων που προορίζονται για διατροφή με συνέπεια απαξίωση της αγροτικής οικονομίας.

◆ Μόλυνση παράκτιων περιοχών (ήδη από μια προμελέτη του ΙΓΜΕ έχει τεκμηριωθεί ως συνέπεια των απορροών από το εγκαταλελειμμένο ορυχείο της Κίρκης του Έβρου και της συνακόλουθης μόλυνσης του ποταμού Ειρήνη) με σοβαρές επιπτώσεις στην αλιεία και τον τουρισμό.

◆ Σοβαρός κίνδυνος για την υγεία των κατοίκων εξαιτίας της γειτνίασης με κατοικημένες περιοχές (700 μέτρα από το κέντρο των Σαπών και 300 μέτρα από το Πέραμα). Τόσο οι εργαζόμενοι όσο και οι κάτοικοι περιοχών με ορυχεία εμφανίζουν υψηλά ποσοστά χρόνιων δηλητηριάσεων και ασθενειών, ο δε μέσος όρος ζωής τους είναι μικρότερος κατά 10-15 χρόνια των υπολοίπων.

◆ Μη αναστρέψιμη καταστροφή του περιβάλλοντος (αλλαγή του τοπίου, καταστροφή του δάσους μαύρης πεύκης στα Πετρωτά).

◆ Υπονόμευση κάθε προοπτικής τουριστικής ανάπτυξης και γενικότερα απαξίωση άλλων πλεονεκτημάτων της περιοχής (αρχαιολογικοί χώροι, σπήλαια, παραδοσιακοί οικισμοί, γεωθερμικά πεδία, ανάπτυξη συμβατικής και βιολογικής γεωργίας και κτηνοτροφίας, ιχθυοκαλλιέργειες, υδροβιότοποι κ.λπ.).