Ο ασπροπάρης απειλείται με εξαφάνιση!

Ενα «φτερούγισμα» πριν από την εξαφάνιση βρίσκεται ο ασπροπάρης (Neophron percnopterus), το μικρότερο από τα τέσσερα είδη γύπα που αναπαράγονται στη χώρα μας.

Αν και κατά τις περασμένες δεκαετίες το είδος ήταν κοινό σε όλη την Ελλάδα, σήμερα, έχει υποστεί μείωση του πληθυσμού του μεγαλύτερη από 80%. Λιγότερα από 50 ζευγάρια έχουν απομείνει, εξαιτίας της χρήσης παράνομων δολωμάτων, τα οποία προορίζονται για τα «επιβλαβή» (!!!) ζώα (λύκους, αλεπούδες κ.ά.), καθώς και της μείωσης της ελεύθερης κτηνοτροφίας.

Αυτό καταδεικνύει η φετινή έκδοση του Κόκκινου Καταλόγου των Απειλούμενων Πουλιών της Διεθνούς Ενωσης για την Προστασία της Φύσης (IUCN - International Union for Conservation of Nature), που ενέταξε τον ασπροπάρη στη λίστα της.

Πρόκειται για τον  μικρότερο γύπα της χώρας μας . Το μήκος του είναι 60-70 εκ.  και το άνοιγμα των φτερών του 155-170 εκ. Η μεγαλύτερη συγκέντρωση ασπροπάρη στην Ευρώπη έχει παρατηρηθεί στην περιοχή των Μετεώρων, όπου είναι γνωστός ως «τυροκόμος» ή «χελωνοφάης». Αλλά ακόμη κι εκεί ο αριθμός τους έχει μειωθεί δραματικά. Μπορείς να τον βρεις κυρίως και στις περιοχές της Κόνιτσας, του Πίνοβου και στο προστατευόμενο δάσος της Δαδιάς. Έχει παρατηρηθεί όμως και στην Ορεινή Ναυπακτία και Δωρίδα.  Κυρίως προτιμά τις πεδιάδες, τους υγρότοπους, τα υψίπεδα και τα βουνά. Εξαπλώνονται στη νότια Ευρώπη, την Αφρική, την Ινδία και τη Μέση Ανατολή.

Τα ενήλικα άτομα συγκεντρώνονται σε ομάδες περίπου 12 ατόμων και πετούν σε κύκλους, ξεκινώντας από χαμηλά και φτάνοντας σε πολύ μεγάλο ύψος. Μαζί με τα ενήλικα άτομα είναι και τα μικρά ώστε να μάθουν να πετούν καλά για να είναι έτοιμα για την πρώτη τους μεγάλη πτήση την περίοδο της μετανάστευσης.

Τα ενήλικα έχουν ωχρό λευκό σώμα με μαύρα φτερά τα οποία έχουν άνοιγμα 155 με 170 εκατοστά. Το πρόσωπο και ο λαιμός είναι γυμνά και κίτρινα. Στο κεφάλι έχει μικρή κατσαρή κιτρινόλευκη χαίτη. Το ράμφος του είναι λεπτό και τα πόδια του ροδόχρωμα. Όπως όλοι οι γύπες έτσι και ο Ασπροπάρης τρέφεται αποκλειστικά με νεκρά ζώα.

Όλοι οι γύπες σχηματίζουν μια μικρή ομάδα και περικυκλώνουν το νεκρό ζώο. Το κάθε είδος γύπα τρέφεται με διαφορετικά τμήματα του σώματος του ζώου. Ο Ασπροπάρης πρέπει να περιμένει να τελειώσουν οι άλλοι γύπες για να πλησιάσει. Ο συγκεκριμένος γύπας λόγω του λεπτού του ράμφους τρέφεται με τα υπολείμματα που αφήνουν οι άλλοι γύπες που δεν μπορούν να φτάσουν με το χοντρό ράμφος τους.

Μέρος της διατροφής του είναι και οι χελώνες και επειδή δεν μπορεί να σπάσει το καύκαλο τους τις αρπάζει και τις πετάει από μεγάλο ύψος για να σπάσει και να μπορέσει να τις φάει. Για αυτό το λόγο τον ονόμασαν χελωνοφάη.

Στο μενού του περιλαμβάνονται επίσης και έντομα, ερπετά, μικρά θηλαστικά, σάπια φρούτα και λαχανικα, ακόμα και σκουπίδια.

Ο Ασπροπάρης είναι το μόνο πουλί στον κόσμο το οποίο χρησιμοποιεί πέτρες για να φάει αυγά. Καταγραφές στην Αφρική έχουν δείξει ενήλικα άτομα να χτυπούν με επιμονή το εγκαταλελειμμένο αυγό στρουθοκαμήλου με  πέτρα και μετά να χρησιμοποιούν  το ράμφος τους για να μεγαλώσουν  την τρύπα.

Ο Ασπροπάρης κάνει τις φωλιές του σε απόκρημνα βράχια όπου γεννά συνήθως 2 αυγά των Απρίλιο τα οποία κλωσάνε και οι δύο γονείς για 42 ημέρες. Τα μικρά του έχουν σκούρο καστανό χρώμα στο πρώτο έτος της ζωής τους που γίνεται πιο ανοιχτό στο δεύτερο, μέχρι να πάρουν το τελικό τους χρώμα ως ενήλικα πια άτομα. Τα μικρά ενηλικιώνονται μετά από 4 – 5 χρόνια.

Πρόκειται για μεταναστευτικό είδος το οποίο έρχεται στην Χώρα μας  κάθε Άνοιξη από την Αφρική.

Είναι το πρώτο πουλί στον κόσμο που προστατεύτηκε με νόμο από τους Φαραώ, με ποινή θανάτου, αναγνωρίζοντας έτσι την σημαντική του συμβολή στην καθαριότητα των οικισμών από τα σκουπίδια και τα υπολείμματα της τροφής των ανθρώπων.

Αποτελώντας το πρώτο γράμμα της αιγυπτιακής αλφάβητου, το ιερογλυφικό που προφέρεται "ah", το πουλί ονομάστηκε και "κοτόπουλο του Φαραώ". Κανένα άλλο είδος δεν έχει τόσο πολύ συνδεθεί με μύθους, θρύλους, παραδόσεις και μαντικές πράξεις στις ορεινές κοινότητες της χώρας μας. Είναι ο μόνος γύπας στο κόσμο που μεταναστεύει και οι χωρικοί πιστεύουν ότι κουβαλάει στην πλάτη του τον κούκο φέρνοντας την άνοιξη και την καλοτυχία καθορίζοντας με τη μαγική του παρουσία την υγεία και την προκοπή των κτηνοτρόφων, το πήξιμο του γιαουρτιού, την παραγωγή του τυριού, ενώ συμμετέχει σε γάμους, ακόμη και "τσουράπια" φέρνει στα παιδιά. 

Με παγκόσμιο πληθυσμό μόνο 30-45 χιλιάδες ενήλικα άτομα και με μείωση ως και 86% στην υποσαχάρια περιοχή μέσα σε 30 χρόνια, φαίνεται ότι ο Ασπροπάρης βαδίζει ολοταχώς προς τον ολοκληρωτικό αφανισμό.

Η αύξηση της απευθείας θνησιμότητας τους οφείλεται κυρίως στην  δηλητηρίαση από χημικές ουσίες όπως οι "φόλες" που χρησιμοποιούνται για την καταπολέμηση σαρκοφάγων, τα αντιβιοτικά που χορηγούνται σωρηδόν στα σταβλισμένα ζώα και οδηγούν στην κατάρρευση του ανοσοποιητικού συστήματος των πουλιών, τα αρουραιοκτόνα με τα οποία ψεκάζονται οι σκουπιδότοποι στο εξωτερικό, και τα αγροχημικά. Ακόμη αναφέρονται περιπτώσεις σύγκρουσης με ανεμογεννήτριες, καλώδια υψηλής τάσης και πυλώνες μεταφοράς ρεύματος. Το «εκρηκτικό μίγμα» συμπληρώνεται και με την ενόχληση από την κατασκευή μεγάλων τεχνικών έργων κοντά στις θέσεις φωλιάσματος.

«Μπορούμε να αντιστρέψουμε την κατάσταση για πολλά είδη που βρίσκονται σε κίνδυνο. Πρέπει όμως να υπάρχει η πολιτική βούληση και το ενδιαφέρον όλων μας για να στηρίξουμε δράσεις και πρωτοβουλίες διατήρησης και προστασίας της φύσης», τονίζει χαρακτηριστικά  ο κ. Θάνος Καστρίτης, από την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία. Οπως λέει και ο συντονιστής παγκόσμιας έρευνας της BirdLife International κ. Στιούρτ Μπούτσαρτ «τα πουλιά είναι εξαιρετικά χρήσιμοι δείκτες της υγείας των οικοσυστημάτων: όταν τα είδη πουλιών μειώνονται, το ίδιο συμβαίνει και με την άγρια ζωή γενικότερα».