Αυθαίρετα:η χαμένη αξιοπιστία του κράτους!

Του Δημήτρη Γ. Χριστοφιλόπουλου,

Καθηγητή Θεσμών και Πολιτικής Χωροταξίας-Πολεοδομίας.

Διαβάζουμε στον τύπο ότι το κράτος ετοιμάζεται για άλλη μια φορά να γελοιοποιήσει τη νομιμότητα και να νομιμοποιήσει την παρανομία μέσω της τακτοποίησης με επιβολή τέλους της αυθαίρετης δόμησης.

Το κράτος (η εκάστοτε κυβέρνηση) έχει συνταγματική υποχρέωση να προστατεύει το περιβάλλον και να παίρνει για το σκοπό αυτό προληπτικά και κατασταλτικά μέτρα. Ελάχιστα πραγματοποιείται η υποχρέωση αυτή. Η έλλειψη πολιτικής βούλησης εφαρμογής μιας δυναμικής πολιτικής πρόληψης της καταστροφής του περιβάλλοντος και η μετατροπή της καταστολής σε μια ιδιότυπη συναλλαγή ταμειακής εξυπηρέτησης κλόνισαν την αξιοπιστία των πολιτών σχετικά με την ικανότητα για αποτελεσματική αντιμετώπιση των αιτιών της περιβαλλοντικής βλάβης.

Μια από τις σημαντικότερες αιτίες της κακοποίησης του περιβάλλοντος αποτελεί η αυθαίρετη δόμηση, η οποία είναι και το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα έλλειψης μέτρων πρόληψης και καταστολής για την αποτελεσματική αντιμετώπισή της. Το κράτος, λόγω της ανικανότητάς του ή της πελατειακής αντιμετώπισης και ταμειακής διευκόλυνσης έχει χάσει την αξιοπιστία του, με συνέπεια να διαμορφωθεί η πάγια πλέον αντίληψη στους πολίτες ότι μπορούν ανεξέλεγκτα να κτίσουν όπου θέλουν, όπως θέλουν και όταν θέλουν. Ετσι η αυθαίρετη δόμηση θριαμβεύει και επεκτείνεται παντού, τόσο σε περιοχές που από τη φύση, τη μορφή και το χαρακτήρα τους πρέπει να παραμείνουν αδόμητες (εκτάσεις φυσικού κάλλους, περιοχές ιδιαίτερης προστασίας: δασικές, παραλιακές, ορεινοί όγκοι και λοιπά φυσικά οικοσυστήματα), όσο και σε περιοχές που προορίζονται για οικοδόμηση και πρέπει να πολεοδομηθούν βάσει σχεδιασμού.

Η αυθαίρετη δόμηση σε μεγάλη έξαρση. Κάποτε μας μίλαγαν για τον κίνδυνο εμφάνισης τρίτης ή πέμπτης γενιάς αυθαιρέτων. Σήμερα έχουν σταματήσει πλέον να μετράνε. Ολη η Ελλάδα μια ατέλειωτη «πολεοδομική παράγκα». Η αξία που έχει παγιωθεί είναι ότι ο ιδιοκτήτης ή ο κατασκευαστής που κτίζει αυθαίρετα είναι ο «μάγκας» ο «ξύπνιος» και αυτός που δεν παρανομεί, ο «χαζός», το « κορόιδο». Την αξία αυτή ενισχύει με τη συμπεριφορά του το κράτος και ειδικότερα η εκάστοτε κυβέρνηση η οποία εφαρμόζει την εξής φαύλη πολιτική. Δεν λαμβάνει μέτρα προληπτικά αποτροπής και πάταξης της αυθαίρετης δόμησης αλλά αδιαφορεί, με συνέπεια τη συνεχή αύξησή της. Στη συνέχεια το κράτος, επειδή είναι ανίκανο να εφαρμόσει κατασταλτικά μέτρα (κατεδάφιση των αυθαιρέτων) μετατρέπει την αδιαφορία ή και ανικανότητά του σε ευκαιρία δημιουργίας πελατειακών σχέσεων και ταμειακής διευκόλυνσής του μέσω μιας αθέμιτης συναλλαγής.

Το «κόλπο» αυτό της μη λήψης προληπτικών μέτρων και της εκ των υστέρων εκμετάλλευσης της αυθαίρετης δόμησης πρωτοεμφανίστηκε το 1987, όπου με νόμο η τότε κυβέρνηση επέτρεψε την εξαίρεση από την κατεδάφιση (νομιμοποίηση) όλων αδιακρίτως των αυθαίρετων κτισμάτων. Η «έξυπνη» αυτή πολιτική σταμάτησε από το ΣτΕ, το οποίο έκρινε αντισυνταγματική την αθέμιτη συναλλαγή αυτή καθόσον η κυβέρνηση έχει υποχρέωση να πατάσσει την αυθαίρετη δόμηση και όχι να τη χρησιμοποιηθεί για ταμειακούς λόγους.

Το κράτος επιμένει όχι στην προστασία του περιβάλλοντος από την αυθαίρετη δόμηση αλλά στην κερδοσκοπική αντιμετώπισή της. Μάλιστα για να αποφύγει την ακύρωση της αυθαίρετης δόμησης από το ΣτΕ η Διοίκηση εφεύρε τη νομιμοποίησή της για ορισμένο χρονικό διάστημα, με την ελπίδα ότι το ΣτΕ δεν θα θεωρήσει ως αντισυνταγματική μια τέτοια ρύθμιση. Ετσι η νομιμοποίηση των αυθαιρέτων ισχύει για 40 χρόνια (πιο καλά για την πώληση του εμπορεύματος της νομιμοποίησης να τεθούν 39 χρόνια, 11 μήνες και 30 ημέρες). Μετά «έχει ο Θεός». Κάποιον άλλο τρόπο συνέχισης της νομιμοποίησης με αθέμιτη συναλλαγή θα εφεύρει το «κομπιναδόρικο» κράτος για να συναλλαχθεί με τους «κομπιναδόρους» πολίτες.