Ο νομοτελειακός χαρακτήρας των σκανδάλων!

Μία από τις μεγάλες μάχες του Λένιν προς το τέλος της ζωής του ήταν η μάχη κατά της σοβιετικής γραφειοκρατίας, την οποία γενικότερα και όχι μόνο ως προς τη σοβιετική της μορφή, την αντιμετώπιζε από τρεις διαφορετικές οπτικές γωνίες:

Είτε σαν απόσπαση της κυρίαρχης τάξης από τις λαϊκές μάζες, κάτι που χαρακτηρίζει όλες τις ταξικές κοινωνίες και εκλείπει στο σοσιαλισμό, είτε σαν απόσπαση των διαχειριστών της εξουσίας από την κυρίαρχη τάξη στο βαθμό που αυτοί μέσω της θέσης τους επιδιώκουν πέρα από την εξυπηρέτηση των συμφερόντων της κυρίαρχης τάξης και την ιδιοτελή εξυπηρέτηση των δικών τους ιδιαίτερων συμφερόντων, κάτι που μπορεί να συμβαίνει και στο σοσιαλισμό, είτε σαν χαρτοβασίλειο, κακή οργάνωση, υπεροχή του τύπου πάνω από το περιεχόμενο, κάτι που χαρακτήριζε το σοβιετικό σοσιαλισμό, ο οποίος από αυτή τη σκοπιά είχε κατά τον Λένιν πολλά να ζηλέψει από τον γερμανικό κρατικό καπιταλισμό και γενικότερα από την τεϊλοριανή εργοστασιακή οργάνωση, πειθαρχία και αποτελεσματικότητα.

Για την αντιμετώπιση της δεύτερης από αυτές τις πτυχές της γραφειοκρατίας, ο Λένιν πρότεινε μια σειρά από μέτρα που σε μεγάλο βαθμό βρίσκουν την προέλευσή τους στη λειτουργία της αρχαίας αθηναϊκής δημοκρατίας, τουλάχιστον όσον αφορά στην αντιμετώπιση όσων είχαν την ιδιότητα του πολίτη, ή ακόμα στη σύντομη λειτουργία της εργατικής Κομμούνας του Παρισιού. Και όλα αυτά τα μέτρα στόχευαν στην αποτροπή της απόσπασης των διαχειριστών από τα λαϊκά συμφέροντα, στην αποτροπή της αυτονόμησής τους.

Τα μέτρα αυτά ήταν, η όσο το δυνατόν μεγαλύτερη εφαρμογή της άμεσης δημοκρατίας, η αιρετότητα, η συνεχής εναλλαγή, η ανακλητότητα, ο συνεχής έλεγχος και η αμοιβή με το μέσο εργατικό μισθό των διαχειριστών, η δημοσιότητα και η ενημέρωση σχετικά με τις όποιες αποφάσεις. Πρόκειται για μέτρα τα οποία είναι σαφές ότι απαιτούν το βάθεμα της δημοκρατίας και την ποιοτική αναβάθμισή της σε σχέση με την ουσιαστικά περιορισμένη στο εκλογικό δικαίωμα αστική δημοκρατία. Και η αλήθεια είναι ότι όσο εφαρμόζονταν αυτά τα μέτρα παρόλο που και τότε υπήρχαν προβλήματα γραφειοκρατικών στρεβλώσεων, η κατάσταση δεν είχε ακόμη εκτροχιαστεί όπως συνέβη στη συνέχεια οπότε και παραβιαζόταν ξεδιάντροπα πια η σοσιαλιστική δημοκρατία.

Στο βαθμό όμως που το ίδιο πρόβλημα της σχετικής αυτονόμησης των διαχειριστών της εξουσίας από την κυρίαρχη αστική τάξη εμφανίζεται και στον καπιταλισμό και όχι μόνον ούτε κυρίως στην Ελλάδα, και με τη μορφή των οικονομικών σκανδάλων του πολιτικού προσωπικού, πώς είναι δυνατόν να αντιμετωπιστεί;

Βεβαίως όχι με τα μέτρα που πρότεινε ο Λένιν, τα οποία ως μέτρα ουσιαστικού λαϊκού ελέγχου αδυνατεί να τα σηκώσει η αστική δημοκρατία, η οποία αν το έπραττε θα έθετε σε κίνδυνο την ίδια της την υπόσταση ως εξουσίας μιας ισχνής μειοψηφίας πάνω στην τεράστια πλειοψηφία του λαού, θα έθετε δηλαδή σε κίνδυνο την πρώτη θεμελιακή πτυχή της γραφειοκρατίας η οποία και αποτελεί και τον βασικό πυλώνα της. Αν όμως δεν μπορούν να παρθούν τέτοια μέτρα ουσιαστικού λαϊκού ελέγχου, τότε είναι βέβαιο πως όλες οι υποσχέσεις περί διαφάνειας και περί οριστικής πάταξης των σκανδάλων αποτελούν κενό γράμμα.

Στην πραγματικότητα ένα σύστημα όπως το καπιταλιστικό το οποίο θεμελιώνεται το ίδιο στο σκάνδαλο της εκμετάλλευσης και της κλοπής της ξένης εργασίας, από μια ισχνή μειοψηφία, όχι μόνον είναι από τη φύση του ανίκανο να αποτρέψει και τα δευτερεύοντα σκάνδαλα τα οποία το πλήττουν, αλλά είναι νομοτελειακά βέβαιο ότι παρά τις όποιες περί του αντιθέτου διακηρύξεις θα τα αναπαράγει συνεχώς, ως μορφή του κυνηγιού μιας κλεμμένης λείας που αποτελεί θεμελιακό κανόνα του καπιταλιστικού ανταγωνισμού.

Στο τέλος της γραφής από τη μια είναι μάλλον υποκριτικό και προκλητικό οι νόμιμοι τοκογλύφοι-ληστές που είναι οι τράπεζες, να καταγγέλλουν τους υπόλοιπους παράνομους τοκογλύφους, ή οι νόμιμοι εκμεταλλευτές γενικώς τους παράνομους, και από την άλλη είναι μάλλον αφελές να πιστεύει κανείς ότι οι πολιτικοί εντεταλμένοι για τη λειτουργία του καπιταλιστικού σκανδάλου δεν θα συμμετέχουν και οι ίδιοι σε αυτό.

Γι' αυτό και με τις εναλλαγές των κομμάτων στην αστική εξουσία θα εναλλάσσονται και οι φορείς των σκανδάλων, ποτέ όμως αυτά δεν πρόκειται να εκλείψουν.

Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΡΟΥΣΗ

Καθηγητή του Παντείου Πανεπιστημίου

*******************

Αναδημοσίευση από εδώ: Ο νομοτελειακός χαρακτήρας των σκανδάλων.