.jpg)
Μια από τις πιο διαστρεβλωμένες έννοιες της πολιτικής ορολογίας, είναι η έννοια του κομμουνισμού.
Αυτό οφείλεται βεβαίως στους δηλωμένους πολέμιούς του, αλλά όχι μόνον. Η κυριαρχία του ρεφορμισμού στο εργατικό κίνημα, που είχε ως συνέπεια να οδηγήσει πολλούς να εξομοιώνουν τον σοσιαλισμό με έναν «ανθρώπινο» καπιταλισμό (1), ο «υπαρκτός σοσιαλισμός» με τα θετικά του, αλλά και τις κατάφωρες παραβιάσεις των κομμουνιστικών αρχών, τα κομμουνιστικά κόμματα, είτε με τον αναθεωρητισμό τους, είτε με την άκριτη υποστήριξή τους στον «υπαρκτό», αλλά και οι ίδιοι οι κλασικοί, με τη συχνά μονόπλευρη έμφαση που απέδιδαν στη φάση της δικτατορίας του προλεταριάτου, δεν είναι άμοιροι ευθυνών.
Το αποτέλεσμα είναι η κοινή περί κομμουνισμού αντίληψη να μην έχει καμία απολύτως σχέση με το πραγματικό του περιεχόμενο, έτσι όπως αυτό προσδιορίστηκε από τους εμπνευστές του. Έτσι, για την κοινή συνείδηση ο κομμουνισμός, στην καλύτερη των περιπτώσεων, ταυτίστηκε με τις θετικές κοινωνικές κατακτήσεις των χωρών του «υπαρκτού σοσιαλισμού», οι οποίες όμως, ιδιαίτερα στις πιο καθυστερημένες από αυτές, απείχαν παρασάγγας από αυτόν (2) και, στη χειρότερη περίπτωση, με το αντίθετό του, δηλαδή με μια κρατική, αυταρχική, ανελεύθερη, μίζερη, κοινωνία, μια κοινωνία στην οποία η ατομικότητα συνθλίβεται από τον ολοκληρωτισμό.
Σε αντίθεση με όλα τα παραπάνω, η ανώτερη κομμουνιστική κοινωνία, όπως τουλάχιστον την οραματίζονταν οι εμπνευστές της, είναι μια αταξική, μη εμπορευματική, αυτοδιευθυνόμενη κοινωνία, δίχως να υπάρχει σε αυτήν η «παρασιτική απόφυση» (3) του κράτους, μια κοινωνία στην οποία απέναντι στην εργασία, που υπαγορεύεται από ανάγκη και από εξωτερική σκοπιμότητα, κυριαρχεί η ελεύθερη πολύπλευρη δραστηριότητα αυτοσκοπός.
Σε αντίθεση λοιπόν με την κυρίαρχη περί αυτού αντίληψη, ο κομμουνισμός όχι μόνον δεν είναι μια κολεκτιβιστική κοινωνική μορφή οργάνωσης που συνθλίβει την προσωπικότητα, αλλά η μοναδική μορφή κοινωνικής οργάνωσης που επιτρέπει την ανεμπόδιστη ανάπτυξή της, αίροντας όλες εκείνες τις μεσολαβήσεις οι οποίες παρεμβαίνουν ανάμεσα στον άνθρωπο και τη δραστηριότητά του και αποτελούν εμπόδιο στην ανάδειξη των απεριόριστων δυνατοτήτων ανάπτυξής του.
Ο έξοχος ορισμός του Althusser, «κάθε μέρα ήταν Κυριακή, δηλαδή ο κομμουνισμός» (4), αποδίδει με τον καλύτερο και πιο συνοπτικό τρόπο αυτήν την κομμουνιστική προοπτική.
Και είναι αυτή η προοπτική, και μόνον αυτή, που νοηματοδοτεί όλα τα μέσα που είναι απαραίτητα για α την κατάκτησή της, όπως είναι το κόμμα, η ταξική πάλη, η επανάσταση, η εργατική εξουσία... Είναι η συμβολή σε αυτήν την προοπτική, και μόνον αυτή, που πρέπει να αποτελεί κριτήριο αποτελεσματικότητας αυτών των μέσων. Διαφορετικά, τα ίδια αυτά μέσα κινδυνεύουν να μετατραπούν σε αυτοσκοπό και, ακόμη χειρότερα, σε σκοπό συγκρουόμενο με το κομμουνιστικό οραματικό ζητούμενο, όπως συνέβη με τα «σοσιαλιστικά» κράτη και με τα κομμουνιστικά κόμματά τους.
Βεβαίως, για να μπορέσει να εδραιωθεί μια τέτοια κοινωνική οργάνωση, είναι απαραίτητο να έχει κατακτηθεί σε παγκόσμια κλίμακα ένα πολύ υψηλό επίπεδο ανάπτυξης των υλικών παραγωγικών δυνάμεων, τέτοιο που να καθιστά δυνατή τη μαζική απελευθέρωση ζωντανής εργασίας από την παραγωγή, κάτι που συμβαίνει στην εποχή μας, αλλά όχι τον 19ο αιώνα ή στη Ρωσία του 1917. Σε διαφορετική περίπτωση όπως οι ίδιοι οι κλασικοί είχαν προβλέψει «η στέρηση θα γίνονταν απλώς γενική, και με τη φτώχεια θα ξανάρχιζε ο αγώνας για τα αναγκαία και θα αναπαράγονταν αναγκαστικά όλες οι παλιές βρωμιές» (5).
Αυτό οφείλεται βεβαίως στους δηλωμένους πολέμιούς του, αλλά όχι μόνον. Η κυριαρχία του ρεφορμισμού στο εργατικό κίνημα, που είχε ως συνέπεια να οδηγήσει πολλούς να εξομοιώνουν τον σοσιαλισμό με έναν «ανθρώπινο» καπιταλισμό (1), ο «υπαρκτός σοσιαλισμός» με τα θετικά του, αλλά και τις κατάφωρες παραβιάσεις των κομμουνιστικών αρχών, τα κομμουνιστικά κόμματα, είτε με τον αναθεωρητισμό τους, είτε με την άκριτη υποστήριξή τους στον «υπαρκτό», αλλά και οι ίδιοι οι κλασικοί, με τη συχνά μονόπλευρη έμφαση που απέδιδαν στη φάση της δικτατορίας του προλεταριάτου, δεν είναι άμοιροι ευθυνών.
Το αποτέλεσμα είναι η κοινή περί κομμουνισμού αντίληψη να μην έχει καμία απολύτως σχέση με το πραγματικό του περιεχόμενο, έτσι όπως αυτό προσδιορίστηκε από τους εμπνευστές του. Έτσι, για την κοινή συνείδηση ο κομμουνισμός, στην καλύτερη των περιπτώσεων, ταυτίστηκε με τις θετικές κοινωνικές κατακτήσεις των χωρών του «υπαρκτού σοσιαλισμού», οι οποίες όμως, ιδιαίτερα στις πιο καθυστερημένες από αυτές, απείχαν παρασάγγας από αυτόν (2) και, στη χειρότερη περίπτωση, με το αντίθετό του, δηλαδή με μια κρατική, αυταρχική, ανελεύθερη, μίζερη, κοινωνία, μια κοινωνία στην οποία η ατομικότητα συνθλίβεται από τον ολοκληρωτισμό.
Σε αντίθεση με όλα τα παραπάνω, η ανώτερη κομμουνιστική κοινωνία, όπως τουλάχιστον την οραματίζονταν οι εμπνευστές της, είναι μια αταξική, μη εμπορευματική, αυτοδιευθυνόμενη κοινωνία, δίχως να υπάρχει σε αυτήν η «παρασιτική απόφυση» (3) του κράτους, μια κοινωνία στην οποία απέναντι στην εργασία, που υπαγορεύεται από ανάγκη και από εξωτερική σκοπιμότητα, κυριαρχεί η ελεύθερη πολύπλευρη δραστηριότητα αυτοσκοπός.
Σε αντίθεση λοιπόν με την κυρίαρχη περί αυτού αντίληψη, ο κομμουνισμός όχι μόνον δεν είναι μια κολεκτιβιστική κοινωνική μορφή οργάνωσης που συνθλίβει την προσωπικότητα, αλλά η μοναδική μορφή κοινωνικής οργάνωσης που επιτρέπει την ανεμπόδιστη ανάπτυξή της, αίροντας όλες εκείνες τις μεσολαβήσεις οι οποίες παρεμβαίνουν ανάμεσα στον άνθρωπο και τη δραστηριότητά του και αποτελούν εμπόδιο στην ανάδειξη των απεριόριστων δυνατοτήτων ανάπτυξής του.
Ο έξοχος ορισμός του Althusser, «κάθε μέρα ήταν Κυριακή, δηλαδή ο κομμουνισμός» (4), αποδίδει με τον καλύτερο και πιο συνοπτικό τρόπο αυτήν την κομμουνιστική προοπτική.
Και είναι αυτή η προοπτική, και μόνον αυτή, που νοηματοδοτεί όλα τα μέσα που είναι απαραίτητα για α την κατάκτησή της, όπως είναι το κόμμα, η ταξική πάλη, η επανάσταση, η εργατική εξουσία... Είναι η συμβολή σε αυτήν την προοπτική, και μόνον αυτή, που πρέπει να αποτελεί κριτήριο αποτελεσματικότητας αυτών των μέσων. Διαφορετικά, τα ίδια αυτά μέσα κινδυνεύουν να μετατραπούν σε αυτοσκοπό και, ακόμη χειρότερα, σε σκοπό συγκρουόμενο με το κομμουνιστικό οραματικό ζητούμενο, όπως συνέβη με τα «σοσιαλιστικά» κράτη και με τα κομμουνιστικά κόμματά τους.
Βεβαίως, για να μπορέσει να εδραιωθεί μια τέτοια κοινωνική οργάνωση, είναι απαραίτητο να έχει κατακτηθεί σε παγκόσμια κλίμακα ένα πολύ υψηλό επίπεδο ανάπτυξης των υλικών παραγωγικών δυνάμεων, τέτοιο που να καθιστά δυνατή τη μαζική απελευθέρωση ζωντανής εργασίας από την παραγωγή, κάτι που συμβαίνει στην εποχή μας, αλλά όχι τον 19ο αιώνα ή στη Ρωσία του 1917. Σε διαφορετική περίπτωση όπως οι ίδιοι οι κλασικοί είχαν προβλέψει «η στέρηση θα γίνονταν απλώς γενική, και με τη φτώχεια θα ξανάρχιζε ο αγώνας για τα αναγκαία και θα αναπαράγονταν αναγκαστικά όλες οι παλιές βρωμιές» (5).
**********
(1) Για παράδειγμα, μεγάλη μερίδα της αμερικανικής κοινής γνώμης θεωρεί τον πρόεδρο Ομπάμα σοσιαλιστή, αν όχι ακραιφνή μαρξιστή, λόγω της μεταρρύθμισης στο σύστημα υγείας που πραγματοποίησε.
(2) Ας σκεφτούμε, για παράδειγμα, ποια σχέση μπορεί να είχαν οι συνθήκες δουλειάς και διαβίωσης στην «κομμουνιστική» Αλβανία, ή ακόμα στην Κίνα, ή τη Β. Κορέα, με εκείνες μιας πραγματικά κομμουνιστικής κοινωνίας.
(3) Κ. Μαρξ, «Ο εμφύλιος πόλεμος στη Γαλλία», Διαλεχτά έργα, εκδόσεις «Γνώσεις», τόμος πρώτος, σελίδα 623.
(4) Λουί Αλτουσέρ, «Το μέλλον διαρκεί πολύ-Τα γεγονότα-Αυτοβιογραφίες», μετάφραση: Αγγελος Ελεφάντης, Ρούλα Κυλιντηρέα, εκδόσεις «ο Πολίτης», 1992, σελ. 373.
(5) Καρλ Μαρξ, Φρ. Ενγκελς, «Η γερμανική ιδεολογία», εκδόσεις «Gutenberg», τόμος πρώτος, σελίδα 81.
(2) Ας σκεφτούμε, για παράδειγμα, ποια σχέση μπορεί να είχαν οι συνθήκες δουλειάς και διαβίωσης στην «κομμουνιστική» Αλβανία, ή ακόμα στην Κίνα, ή τη Β. Κορέα, με εκείνες μιας πραγματικά κομμουνιστικής κοινωνίας.
(3) Κ. Μαρξ, «Ο εμφύλιος πόλεμος στη Γαλλία», Διαλεχτά έργα, εκδόσεις «Γνώσεις», τόμος πρώτος, σελίδα 623.
(4) Λουί Αλτουσέρ, «Το μέλλον διαρκεί πολύ-Τα γεγονότα-Αυτοβιογραφίες», μετάφραση: Αγγελος Ελεφάντης, Ρούλα Κυλιντηρέα, εκδόσεις «ο Πολίτης», 1992, σελ. 373.
(5) Καρλ Μαρξ, Φρ. Ενγκελς, «Η γερμανική ιδεολογία», εκδόσεις «Gutenberg», τόμος πρώτος, σελίδα 81.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου