«Έχιδναι φαρμακεραί»...

«Αλλαχού, τα κόμματα γεννώνται διότι εκεί υπάρχουν άνθρωποι διαφωνούντες και έκαστος άλλα θέλοντες. Εν Ελλάδι συμβαίνει ακριβώς το ανάπαλιν. Αιτία της γεννήσεως και της πάλης των κομμάτων είναι η θαυμαστή συμφωνία μεθ' ης πάντες θέλουσι το αυτό πράγμα: να τρέφωνται δαπάνη του δημοσίου. Ο ορισμός της λέξεως "κόμμα" ήθελεν είναι ο ακόλουθος: Ομάς ανθρώπων ειδότων να αναγιγνώσκωσι και να ανορθογράφωσιν οίτινες ενούμενοι υπό έναν οιονδήποτε αρχηγόν, ζητούσι να αναβιβάσωσιν αυτόν διά παντός μέσου εις την έδραν του πρωθυπουργού ίνα παράσχη αυτοίς τα μέσα να ζώσι χωρίς να σκάπτωσι.
Ο Ελληνικός λαός αναλίσκει τον χρόνο του εις αγόνους συζητήσεις περί κομμάτων και κομματαρχών και άπαν το χρήμα του δαπανά εις συντήρησιν κοπαδίου κομματικών κηφήνων, χάριν των οποίων στέργει την πενίαν, την κακοπραγίαν, την ασημότητα και τους εμπαιγμούς του κόσμου όλου. Οι κομματάρχαι μας εδημιούργησαν (ούτω) συμμορίας, των οποίων όμως αντί να είναι αρχηγοί, κατήντησαν απλοί μεσίται, διά των οποίων οι συμμορίαι αύται διαπραγματεύονται προς το έθνος τα λύτρα, ανθ' ων συγκατανεύουσι να παραχωρήσωσιν αυτώ ασφάλειαν ζωής και περιουσίας. Τα λύτρα ταύτα καλούνται κατ' ευφημισμόν προϋπολογισμός.
Το δε όντως λυπηρόν είναι ότι και υποτασσόμενοι εις πάσαν ταπείνωσιν και κακουχίαν, στέργοντες να μένωμεν άοπλοι και εις πάσαν ύβριν εκτεθειμένοι, πάλιν δεν κατορθούμεν να πληρώνωμεν ολοσχερώς τα κατ' έτος εξογκούμενα ημών λύτρα, αναγκαζόμενοι να δανειζώμεθα ακαταπαύστως. Η επιστήμη υποδεικνύει τας οικονομίας ως την μόνην σωτηρίας οδόν (διά να αποφύγωμεν την χρεωκοπίαν). Προς ταύτην όμως ουδείς πολιτευόμενος τολμά να τραπή, όχι εξ ελλείψεως πατριωτισμού, αλλά διότι καλώς γνωρίζει ότι αδύνατον είναι να προχωρήσει επ' αυτής, χωρίς να προσκρούση ανά παν βήμα εις συμφέροντα προσωπικά αίτινα θέλουσιν ορθωθή κατ' αυτού ως έχιδναι φαρμακεραί, των οποίων επατήθη η ουρά».

Εμμανουήλ Ροΐδης.

Έλληνας πεζογράφος και κριτικός (1836-1904).