Ορεινή Φθιώτιδα:Παύλιανη!

ΣΤΗΝ ΑΓΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΟΙΤΗΣ!

Ζεστοί και φιλόξενοι άνθρωποι που αγκαλιάζουν τον επισκέπτη και ένα τοπίο πνιγμένο στα έλατα, σε ένα ορεινό χωριό δύο ώρες μονάχα μακριά από την Αθήνα, επάνω στη βατή και εξίσου φιλόξενη Οίτη. Μοιάζει κελεπούρι - και είναι.

Αν αναρωτιέστε για ποιο προορισμό ακριβώς μιλάμε, δεν έχετε παρά να βγείτε στην Εθνική Οδό Αθηνών - Λαμίας και στον κόμβο των Θερμοπυλών, εκεί που η ταμπέλα δείχνει προς Πάτρα, Αμφισσα κ.τ.λ., να στρίψετε αριστερά. Αν και έχει στροφές, η ανάβαση στην Οίτη είναι ομαλή, ενώ όσο πιο ψηλά ανεβαίνουμε η θέα προς τον κόλπο του Μαλιακού είναι εξαιρετική. Κι εκεί που η Φθιώτιδα συναντά τη Φωκίδα, εκεί ακριβώς -μέσα στα όρια της πρώτης- συναντήσαμε κι εμείς την Παύλιανη, ένα πανέμορφο ορεινό χωριό, σε 1.030 υψόμετρο περίπου.
Πρόκειται για έναν τόπο που έχει κερδίσει ντόπιους και επισκέπτες, με τους πρώτους να γίνονται ολοένα και περισσότεροι (μια και δειλά δειλά κάποιες οικογένειες ή και μεμονωμένα άτομα ξαναγυρίζουν μόνιμα στον τόπο καταγωγής τους) και τους δεύτερους να κατακλύζουν το χωριό, με την πρώτη ευκαιρία. Χτισμένη στην είσοδο του Εθνικού Δρυμού της Οίτης, ενός από τα πλέον βατά βουνά της χώρας, όπως έσπευσαν να μας ενημερώσουν οι περισσότεροι ντόπιοι με τους οποίους μιλήσαμε («ολόκληρο το βουνό, απ' άκρη σ' άκρη, περπατιέται», μας είπαν τόσο ο κύριος Παναγιώτης όσο και ο κύριος Νίκος, δεινοί πεζοπόροι και οι δύο), η Παύλιανη είναι από τους τόπους που όποιος έρθει μια φορά, σίγουρα θα ξαναγυρίσει… Εδώ, άλλωστε, «ο άνθρωπος καλοσυνεύει», όπως μας είπε με αγάπη για το μέρος όπου μεγάλωσε η κυρία Λένα.
Στα χνάρια του μύθου και της Ιστορίας.
Η Παύλιανη λέγεται ότι πήρε το όνομά της από τους πρώτους της κατοίκους, οι οποίοι ήταν οι πρώτοι που πίστεψαν στα διδάγματα του Αποστόλου Παύλου. Το δε χωριό αρχικά ήταν χτισμένο σε μια τοποθεσία πιο κάτω, εκεί περίπου που τώρα βρίσκεται το χωριό Οίτη.
Η Παύλιανη, ωστόσο, ως τοποθεσία, είναι γνωστή από την αρχαιότητα. Κοντά στο σημερινό χωριό και σε 1.800 υψόμετρο υπάρχουν τα ερείπια από τον αρχαίο ναό που ήταν αφιερωμένος στο μυθικό ήρωα Ηρακλή. Πρόκειται για τον τόπο όπου λυτρώθηκε ο Ηρακλής από τον τυραννικό χιτώνα της Δηιάνειρας πάνω στην πυρά και έγινε ημίθεος με την επέμβαση του Δία.
Σήμερα, στην Πυρά του Ηρακλέους διατηρούνται σπόνδυλοι κιόνων, τμήματα του θριγκού και τριγλύφων, οι οποίοι ανήκουν σε πρόστυλο δωρικό ναό του 3ου αιώνα π.Χ. Νοτίως του ναού υπάρχει ο βωμός, ο οποίος χρησιμοποιήθηκε συνεχώς από την αρχαϊκή εποχή μέχρι την περίοδο της Ρωμαιοκρατίας, οπότε και έγινε επέκταση του αρχικού περιγράμματος και οριοθέτησή του με λιθόπλιθους. Κατά τα έτη 1919 - 20 πραγματοποιήθηκε ανασκαφική έρευνα από τον αρχαιολόγο Ν. Παπαδάκη. Τότε, καθαρίστηκε το εμφανές τμήμα του ναού και ανασκάφθηκε η Πυρά, ενώ το 1988 επαναλήφθηκε η ανασκαφή στο χώρο για περαιτέρω διερεύνηση.
Αξίζει να δείτε.
Στην είσοδο της Παύλιανης, η οποία να σημειώσουμε ότι χωρίζεται σε Ανω και Κάτω, θα συναντήσετε το μνημείο των πεσόντων στη μάχη που έγινε στο χωριό τον Ιούνιο του 1943. Προχωρώντας, κι ενώ βρίσκεστε ακόμα στην Κάτω Παύλιανη, μπορείτε να σταθείτε για καφέ ή και γίδα βραστή στο καφενείο που θα συναντήσετε στο άνοιγμα που κάνει ο δρόμος ή για αγορά τοπικών προϊόντων από την υπαίθρια αγορά που θα ξεπροβάλει μπροστά σας πάνω στη στροφή. Εκεί, πιθανότατα, θα έχουν σταματήσει και κάποιοι «εντουράδες», μια και το μέρος όχι μόνο ενδείκνυται, αλλά και προτιμάται από τους φίλους του μηχανοκίνητου αυτού σπορ…
Επιβιβαστείτε ξανά στο αυτοκίνητο και τραβήξτε προς την Ανω Παύλιανη. Στο δρόμο μην ξαφνιαστείτε αν δείτε άλογα να ξαποσταίνουν και παραδίπλα πεσμένους κορμούς δέντρων. Αν δεν έχει πιάσει ακόμα το χιόνι, τα άλογα με την καθοδήγηση των αφεντικών τους έχουν έρθει από το βουνό και κουβαλούν κορμούς δέντρων που αργότερα θα κοπούν και θα γίνουν ξύλα για το τζάκι. Σε τέτοιο υψόμετρο, άλλωστε, το τζάκι στα σπίτια καίει τον περισσότερο καιρό…
Στην Ανω Παύλιανη είναι ολοφάνερη η ανοικοδόμηση των τελευταίων χρόνων και, απ' ό,τι μάθαμε, οφείλεται στο πιλοτικό πρόγραμμα Habitat Agenda, στο οποίο είναι ενταγμένη, και αφορά τη βιώσιμη ανάπτυξη των χωριών και την εκτέλεση πρότυπων έργων ανάπλασης για την αναβάθμισή τους. Επισκεφθείτε την εκκλησία του Aγίου Aθανασίου στην πλατεία, η οποία είναι του 19ου αιώνα και έχει αξιόλογες παλαιές εικόνες, και το πέτρινο Δημοτικό Σχολείο. Xαρακτηριστικό, άλλωστε, της κοινότητας είναι η κυριαρχία στην οικιστική της ανάπτυξη της πέτρας και του ξύλου. Λίγο πιο πάνω οι καρυδιές και οι καστανιές εναλλάσσονται με τα έλατα, ενώ προχωρώντας θα ακούσετε νερό να κυλάει, χωρίς να μπορείτε να εντοπίσετε πού. Ψάξτε λίγο καλύτερα. Κάτι όμορφο θα βρείτε (δυστυχώς, ανάμεσα σε αρκετά σκουπίδια, τα οποία ελπίζουμε τώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές να έχουν γίνει παρελθόν). Από εκεί και πάνω, αν δεν έχετε πεινάσει για να γυρίσετε πίσω σε κάποια από τις παραδοσιακές ρουμελιώτικες ταβέρνες του χωριού, μπορείτε να ξεκινήσετε για πεζοπορία στο βουνό.

Αν είστε αποφασισμένοι και έχετε συμβουλευθεί τους σωστούς χάρτες, ντόπιους ή φίλους σας που γνωρίζουν το μέρος και το βουνό, μπορείτε να ξεκινήσετε για μικρές ή μεγάλες εξορμήσεις:
• Στον Eθνικό Δρυμό της Oίτης μέχρι το καταφύγιο.

• Στις περίφημες Kαταβόθρες (όπου τα γάργαρα νερά χάνονται κάτω από τον βράχο για να βγουν αργότερα στην απόκρημνη χαράδρα του Γοργοποτάμου με τους καταρράκτες) και στην κορυφή Γρεβενό.

• Στην Πυρά του Hρακλέους και στον Kούβελλο.

• Και μόλις επιστρέψετε στο χωριό ή καλύτερα μόλις ξεκουραστείτε, μην παραλείψετε να επισκεφθείτε το καμάρι των ντόπιων, το φυσικό πάρκο στις πηγές του Aσωπού! Εδώ, τα λόγια είναι περιττά. Εμείς παραλίγο να μην προλάβουμε να το επισκεφθούμε, και χωρίς υπερβολή, θα είχαμε χάσει τη μισή μαγεία του μέρους… Αριστερά το δάσος, δεξιά το ποτάμι, δέντρα αιωνόβια, ίχνη από αγριογούρουνο που πέρασε από το ίδιο σημείο λίγο νωρίτερα(!), όπως διέκρινε ο κύριος Δημήτρης, έμπειρος κυνηγός, ένα μονοπάτι μαγευτικό που καταλήγει στην καρδιά του φυσικού πάρκου. Με σεβασμό και αγάπη για το φυσικό τους στολίδι, οι Παυλιανίτες κάνουν χιούμορ σχολιάζοντας με κίτρινη μπογιά ή σε ξύλινες ταμπέλες διάφορα μπλεξίματα των δέντρων και της Φύσης… (δεν σας τα αποκαλύπτουμε, να πάτε να τα δείτε), ενώ για τους ανοιξιάτικους και καλοκαιρινούς μήνες στην καρδιά του πάρκου έχουν φτιάξει υποδομές για river volley και άλλες αθλοπαιδιές στο ποτάμι. Σύντομα, στο σημείο ακριβώς που ξεκινά το μονοπάτι θα είναι έτοιμο και ένα πάρκο υδροκίνησης, όπου θα μπορούμε να δούμε πώς γινόταν παλιά το πλύσιμο των ρούχων και όχι μόνο…
Η Οίτη.
Η Οίτη απλώνεται από ανατολικά προς τα δυτικά σε μήκος 20 χλμ. και από βορρά προς νότο σε μήκος 18 χλμ. περίπου. Στη βορινή πλευρά της απλώνεται ο κάμπος της Λαμίας, που τον διατρέχει ο Σπερχειός. Στη δυτική πλευρά της, ο ποταμός Ιναχος τη χωρίζει από ένα μικρό βουνό, το Γουλινά. Στα νότια, ένα διάσελο τη χωρίζει από την Γκιώνα και στ' ανατολικά ο ποταμός Ασωπός τη χωρίζει από το Καλλίδρομο.
Η Οίτη, με την πρώτη ματιά, φαντάζει απόκρημνη και απρόσιτη. Βαθιές χαράδρες και άγριο ανάγλυφο δίνουν την αίσθηση ενός απροσπέλαστου βουνού. Οταν όμως φθάσει κανείς πάνω από τα 1.800 μ., ξαφνικά όλα ημερεύουν! Οροπέδια, λιβάδια και στρογγυλεμένες κορυφές εκτείνονται σε όλο το κεντρικό συγκρότημα του βουνού, διαφοροποιώντας το από τους γείτονές της, τα Βαρδούσια και την Γκιώνα, που με την αλπική τους διαμόρφωση εντυπωσιάζουν περισσότερο τους ορειβάτες.
Η Οίτη λόγω των πετρωμάτων της (φλύσχης) είναι βουνό πλούσιο σε νερά. Από τα οροπέδιά της πηγάζουν τρία ποτάμια. Στα ανατολικά, ο Ασωπός και ο Γοργοπόταμος καταλήγουν στον Σπερχειό, αφού διαβούν απόκρημνα φαράγγια. Ο Ιναχος (Βίστριτσα), στα δυτικά, κυλάει σε πιο ήρεμο τοπίο και καταλήγει, όπως και τα υπόλοιπα ποτάμια, στον Σπερχειό. Στα νότια, η Οίτη βοηθάει κι αυτή για να ξεδιψάει η Αθήνα, μια που με διάφορα ρέματα συμβάλλει στο σχηματισμό του Μόρνου, κι αυτός με τη σειρά του στο σχηματισμό της ομώνυμης λίμνης. Πέρα από τα ποτάμια, σε όλο το βουνό υπάρχουν πολλές πηγές κι έτσι ο πεζοπόρος απολαμβάνει δροσερό νερό.
Σ' ένα βουνό με τόσα νερά δεν θα μπορούσαν να λείπουν μικρές λίμνες, όπως αυτές στο οροπέδιο Λειβαδιές κάτω από την κορυφή Γρεβενό και καταρράκτες, με πιο εντυπωσιακό (στα 1.300 μ. ύψος) τον καταρράκτη πάνω από το χωριό Κομποτάδες, στο Στενοβούνι, που στερεύει κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού.
Από την Οίτη απολαμβάνει κανείς, νότια, πολύ ωραία θέα προς τα Βαρδούσια και την Γκιώνα, και βόρεια προς τον κάμπο του Σπερχειού, ειδικά το σούρουπο, την ώρα που πέφτει η νύχτα και τρεμοσβήνουν τα φώτα των χωριών που βρίσκονται στον κάμπο και στις νοτιοδυτικές απολήξεις της Οθρυος, απέναντι.
Ο Εθνικός Δρυμός της Οίτης.
Ο Εθνικός Δρυμός της Οίτης ιδρύθηκε το 1966, έχει έκταση 70 τ. χλμ. Τα όρια του Δρυμού που ξεκινούν από 600 υψόμετρο, στη βόρεια πλευρά της Οίτης, πάνω από την κοιλάδα του Σπερχειού και τα χωριά Μεξιάτες, Λουτρά Υπάτης και Αργυροχώρι, περιλαμβάνουν τις ψηλές κορφές του βουνού Γρεβενό (2.116 μ.), Αλύκαινα (2.051 μ.) και Σέμπη (2.091 μ.).
Με το διαχειριστικό σχέδιο που εκπονήθηκε το 1996 από το Εθνικό Ιδρυμα Αγροτικών Γεωργικών Ερευνών (ΕΘΙΑΓΕ), προτείνεται γενναία επέκταση των ορίων της περιφερειακής ζώνης, ώστε να ισχύσει ειδικό καθεστώς προστασίας, σε πολύ μεγαλύτερη έκταση του βουνού.
Το βουνό αντιμετωπίζει διάφορες απειλές, αφού και η νομοθεσία που διέπει το καθεστώς των Εθνικών Δρυμών δύσκολα τηρείται. Παράνομα μεταλλεία, λαθροθηρία, παράνομη βόσκηση, ενώ μεγάλη πληγή αποτελεί στο σώμα της Οίτης ένα πυκνό δίκτυο άχρηστων δασικών και κτηνοτροφικών χωματόδρομων, άναρχα και απερίσκεπτα διανοιγμένο, το οποίο επιτάθηκε και από τη διάνοιξη δρόμων για λατομικούς σκοπούς, παλιότερα.
ΠΩΣ ΝΑ ΠΑΤΕ:
Η Παύλιανη βρίσκεται 240 χλμ. μακριά από την Αθήνα, δύο με δυόμισι ώρες διαδρομής δηλαδή, μέσω της Εθνικής Οδού Αθηνών - Λαμίας. Πριν φτάσετε στη Λαμία, στον κόμβο των Θερμοπυλών, θα στρίψετε αριστερά προς Πάτρα, Αμφισσα κ.τ.λ. Ακολουθήστε τις ταμπέλες και δεν πρόκειται να χαθείτε… Από τη Θεσσαλονίκη, η διάρκεια της διαδρομής είναι μεγαλύτερη, μια και η χιλιομετρική απόσταση αυξάνεται κατά το 1/3 περίπου, και αγγίζει τα 340 χλμ., ενώ η πρόσβαση από Πάτρα γίνεται μέσω Ναυπάκτου - Ερατεινής - Ιτέας - Αμφισσας - Μπράλου και είναι περίπου 160 χλμ.
ΤΙ ΝΑ ΨΩΝΙΣΕΤΕ:
Φεύγοντας από το χωριό, κάντε μια στάση στην υπαίθρια αγορά που βρίσκεται στην Κάτω Παύλιανη και αγοράστε φασόλια, μήλα, βανίλιες, ρίγανη και φυσικά τσάι από την Οίτη. Επίσης αξίζει να προμηθευτείτε Λικέρ από καρύδι ή κράνο (ένα μάλλον ξινό αλλά μυρωδάτο φρούτο του δάσους) και χειροποίητα γλυκά του κουταλιού

Κική Βασσάλου.