Ζητούνται επειγόντως κανόνες για την ανάπτυξη των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας!

του Γιώργου Καστούρα.

Αναδημοσίευση από την εφημερίδα "Αγγελιοφόρος".

Είναι πλέον πολύ γνωστό ότι η ανάπτυξη των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) και κυρίως των Φωτοβολταϊκών (Φ/Β) έχει «παγώσει» σε πολλές περιοχές της χώρας χωρίς να φαίνεται στον ορίζοντα καμιά πιθανότητα απεμπλοκής. Αν και έχουν υλοποιηθεί αρκετά έργα (μικρά και μεγάλα) σωροί από φακέλους γεμίζουν τα υπόγεια των υπηρεσιών για επενδύσεις σε ΑΠΕ που είναι πολύ αμφίβολο αν υλοποιηθούν ποτέ.

Στην κατάσταση αυτή θα καταλήγαμε με μαθηματική ακρίβεια εξαιτίας του νόμου του 2006 για τις ΑΠΕ. Ο νόμος αυτός έδωσε εξαρχής την εικόνα ενός Ελντοράντο. Εγγυημένες τιμές ρεύματος σημαντικά υψηλότερες από την υπόλοιπη Ευρώπη. Επιδότηση 40% από τον Αναπτυξιακό Νόμο και με τις τράπεζες (τότε) να κλείνουν το μάτι έτοιμες να δανείσουν τα υπόλοιπα. Εξοργιστική σχολαστικότητα για την κατοχή της γης που αποτελεί ένα πολύ μικρό μέρος της επένδυσης και κανένα ενδιαφέρον για την οικονομική επιφάνεια του επενδυτή. Ετσι δικαίως δημιουργήθηκε η εντύπωση ότι ο καθένας μπορεί να βγάλει πολλά λεφτά χωρίς κόπο και χωρίς κανένα ρίσκο. Η χώρα καταλήφθηκε από κάποιο είδος «Φ/Β πυρετού» και σύντομα οι ουρές στη ΡΑΕ έγιναν τεράστιες.

Το άλλο μεγάλο κενό του νόμου είναι η ανυπαρξία οποιασδήποτε πρόβλεψης για τη χωροταξική κατανομή των επενδύσεων, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται δύο νέα προβλήματα. Πρώτο η ανεπάρκεια των δικτύων που αναστέλει την ανάπτυξη των επενδύσεων για χρόνο άγνωστο (στην πραγματικότητα τις ματαιώνει) και δεύτερο την απίστευτη αταξία που προκύπτει αφού φ/β πάρκα ξεφυτρώνουν όπου το καθένα μπορεί. Πράγμα που σημαίνει εμπόδια και σύγχιση στις ήδη υπάρχουσες δουλειές (κυρίως τις αγροτικές) αλλά και αύξηση του κόστους ανάπτυξης των φ/β πάρκων ακριβώς λόγω της αταξίας.

Με τα δεδομένα αυτά τα προβλήματα έρχονται φυσιολογικά. Ο διαχειριστής του συστήματος ήδη αδυνατεί να πληρώσει αυτούς που έχουν συνδεθεί.

Υπάρχει επιπλέον και κάτι αντίθετο προς οποιαδήποτε δεοντολογία. Η τύχη της επένδυσης εξαρτάται τελικά από τη ΔΕΗ η οποία ταυτόχρονα είναι και ανταγωνιστής!

Στην κατάσταση στην οποίαν έχουμε περιέλθει και για να πετύχουμε επανεκκίνηση με όρους βιωσιμότητας πρέπει αφ' ενός να βελτιωθεί το θεσμικό πλαίσιο στα σημεία που επισημάναμε και αφ' ετέρου πρέπει να κινητοποιηθούν φορείς που μέχρι σήμερα έχουν ρόλους δευτερεύοντες ή και ανύπαρκτους. Περιφέρειες, δήμοι, ενώσεις παραγωγών κ.λπ. Παραδείγματα υπάρχουν πολλά κυρίως στην Ευρώπη. Οι φορείς αυτοί πρέπει να μπορούν να κινηθούν μέσα σ' ένα περιβάλλον σαφές όπου οι ρόλοι θα είναι διακριτοί κι αντίστοιχοι με το ειδικό βάρος του καθενός.

Προτάσεις:

-Κάθε τόπος (περιφέρεια, νομός, δήμος) έχει μια ιδιαίτερη οικονομική και παραγωγική φυσιογνωμία την οποίαν πρέπει να είναι σε θέση να περιγράψει με σαφήνεια και πληρότητα.

-Παραγωγική φυσιογνωμία σημαίνει εικόνα της κατάστασης πλήρης και διαρκώς ενημερωμένη άρα κάθε τόπος πρέπει να είναι σε θέση να μετράει τα «υπάρχοντά» του, να τα καταγράφει και να τ' ανακτά με σύγχρονα εργαλεία π.χ. ένα Γεωγραφικό Σύστημα Πληροφοριών (GIS) δυναμικό και ευέλικτο. Καμιά εκτίμηση δεν μπορεί να γίνει, καμιά πολιτική δεν μπορεί να σχεδιαστεί και να εφαρμοστεί αν δεν υπάρχει καθαρή εικόνα.

-Κάθε τόπος θα μπορεί έτσι να προσδιορίσει τι τύπου ανάπτυξη και ποιο παραγωγικό μοντέλο του ταιριάζει και πώς μπορούν να εντάσσονται στη δική του φυσιογνωμία τα εκάστοτε νέα στοιχεία έτσι ώστε η θέση του να γίνει καλύτερη και βιώσιμη.

Στην περίπτωση των ΑΠΕ η ασάφεια και τα κενά του νόμου έχουν φέρει τις κατά τόπους διοικήσεις μπροστά σε τετελεσμένα γεγονότα τα οποία δεν μπορούν να διαχειριστούν. Αν προσθέσουμε εδώ την έλλειψη ενημέρωσης και διαλόγου, αλλά και την παραπληροφόρηση, τότε βλέπουμε πως προκύπτουν παρεξηγήσεις, αντιπαλότητες και συγκρούσεις, στασιμότητα και τελικά φτώχεια.

-Οι ΑΠΕ μπορούν να δημιουργήσουν πολλά προβλήματα όταν προβάλλονται όχι ως ένα μέσο για να κάνουμε τη ζωή μας καλύτερη, αλλά ως μια ευκαιρία να θησαυρίσει ο καθένας χωρίς λεφτά και χωρίς ρίσκο.

-Αντίθετα, μπορούν να λύσουν πολλά προβλήματα, να προκαλέσουν πολλές θετικές αλλαγές, να είναι σύμμαχος και αρωγός των άλλων οικονομικών δραστηριοτήτων όταν εντάσσονται σ' ένα περιβάλλον που έχει κανόνες, φυσιογνωμία και στόχους.

-ΑΠΕ δεν είναι μόνο τα φ/β. Είναι επίσης τα αιολικά, η βιομάζα, η σωστή χρήση του νερού, τα απορρίμματα.

-Τα φ/β όταν δεν είναι σε στέγες καλύπτουν εκτάσεις και τους αλλάζουν αναγκαστικά τη χρήση. Αρα εκτός από το προφανές όφελος που έχουμε από την παραγωγή ενέργειας, έχουμε και το κόστος της αλλαγής χρήσης (π.χ. αν οι εκτάσεις αυτές χάνονται για την πρωτογενή παραγωγή). Οι πιθανές συνέπειες δε φαίνονται σε επίπεδο μιας εγκατάστασης όμως σε μεγάλη κλίμακα (νομός, περιφέρεια, επικράτεια) μπορεί να είναι πολύ σοβαρές. Πρέπει επομένως να είμαστε σε θέση να μετράμε το κόστος στη μεγάλη κλίμακα για να μπορούμε ν' αποφασίζουμε για τα όρια και τους όρους υλοποίησης τέτοιων οικονομικών δραστηριοτήτων πριν δημιουργηθούν συνέπειες μη αναστρέψιμες. Αυτό μπορεί και πρέπει να γίνει σε επίπεδο περιφερειακής αρχής, αλλά ο νόμος δεν το προβλέπει.

-Η αξιοποίηση της βιομάζας είναι σήμερα διεθνώς (πλην Ελλάδος) αναπόσπαστο κομμάτι της γεωργικής και κτηνοτροφικής παραγωγής, αφού η αειφόρα αυτή πηγή ενέργειας εντάσσεται αρμονικά στον κύκλο της παραγωγής και μπορεί να συμβάλει στη βελτίωση του αγροτικού εισοδήματος, στη μείωση του κόστους παραγωγής των προϊόντων αλλά και του κόστους λειτουργίας των κοινοτήτων σε τομείς όπως η διαχείριση απορριμμάτων, η τηλεθέρμανση κ.λπ. Γιατί να επιδοτούμε το πετρέλαιο, αφού μπορούμε να επενδύσουμε στη βιομάζα;

Το ότι μπορούμε να παράγουμε ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές δε σημαίνει ότι μπορούμε και να τη σπαταλάμε. Η εξοικονόμηση, δηλαδή η ικανοποίηση των αναγκών μας χωρίς σπατάλη αλλά και χωρίς έκπτωση στην ποιότητα ζωής, είναι η άλλη όψη του νομίσματος, είναι κερδοφόρα δραστηριότητα και ίσως η σημαντικότερη ανανεώσιμη πηγή ενέργειας.

Για την απεμπλοκή από τη σημερινή κατάσταση θα πρέπει να εργαστούμε για την ομαλή ένταξη των ΑΠΕ στην οικονομική ζωή κάθε περιοχής. Πρέπει όμως να καταλάβουμε καλά ότι η ευταξία και η πρόνοια για τις κοινές ανάγκες όχι μόνο δεν αντιστρατεύονται την επιχειρηματικότητα και την ιδιωτική ωφέλεια αλλά είναι όρος απολύτως απαραίτητος για τη βιωσιμότητά τους. Για το ζήτημα των φ/β, που φαίνεται να είναι και το πιο επείγον, μπορούν να γίνουν τα εξής συγκεκριμένα βήματα:

-Σε κάθε ενδιαφερόμενη περιοχή και με πρωτοβουλία και ευθύνη της τοπικής αρχής (δήμος, περιφέρεια κ.λπ.) πρέπει να γίνει καταγραφή και χαρτογράφηση των αιτήσεων για φ/β πάρκα, που έχουν υποβληθεί για να γνωρίζουμε πόσες, πού και ποιας ισχύος εγκαταστάσεις, τι εκτάσεις και τι υποδομές χρειάζονται.

-Κάθε ενδιαφερόμενη περιοχή πρέπει να γνωρίζει δηλαδή να μετρήσει και ν' αποτυπώσει σε χάρτες ποιες και πόσες εκτάσεις (δημόσιες ή ιδιωτικές) μπορούν να διατεθούν για εγκατάσταση φ/β χωρίς να διαταραχθεί η παραγωγική φυσιογνωμία της περιοχής.

-Οι περιοχές αυτές θα αποκτούν και θα διαθέτουν, με το αζημίωτο, στοιχειώδεις υποδομές, υπηρεσίες και γραμμές σύνδεσης ρεύματος, με τρόπο αξιόπιστο και εγγυημένο.

-Οι εκτάσεις αυτές θα μπορούν να διατεθούν σε τιμές ελκυστικές, σε επενδυτές που έχουν αποδεδειγμένα την οικονομική δυνατότητα να πραγματοποιήσουν την επένδυση.

-Επενδυτές θα μπορούν εκτός από άτομα να είναι και φορείς (π.χ. ενώσεις παραγωγών, συνεταιρισμοί, κοινότητες κ.λπ.) που θα μπορούν έτσι να βελτιώνουν τους όρους ζωής και εργασίας όχι με επιδοτήσεις και βοηθήματα αλλά με καλό περιβάλλον επενδύσεων και οικονομική ανάπτυξη.

-Τέτοιες πολιτικές μπορούν να υλοποιηθούν μόνο με τη συμμετοχή τοπικών αρχών και κοινωνιών μέσα από ένα θεσμικό πλαίσιο απλό και σαφές. Καμμιά κεντρική διοίκηση ειδικά στη χώρα μας ειδικότερα τώρα δεν είναι σε θέση μόνη της να υλοποιήσει τέτοιες πολιτικές.

Μια τέτοια τακτοποιημένη εφαρμογή θα έχει μεγάλες οικονομίες κλίμακας που θα λειτουργήσουν προς όφελος όλων.