Ο θάνατος του παραμυθιού με την νεράιδα...

Άρθρο του Paul Krugman για τους New York Times.

Αυτός ήταν ο μήνας που πέθανε η νεράιδα της εμπιστοσύνης. 

Τα δύο τελευταία χρόνια πολλά ανώτατα στελέχη στην Ευρώπη και πολλοί πολιτικοί, καθώς και ειδήμονες στην Αμερική, έχουν γίνει υπόδουλοι ενός καταστροφικού οικονομικού δόγματος. Σύμφωνα με αυτό το δόγμα, οι κυβερνήσεις πρέπει να ανταποκρίνονται σε μία αρκετά καταπιεσμένη οικονομία όχι με τον τρόπο που τα εγχειρίδια μας υποδεικνύουν - ξοδεύοντας περισσότερα για να εξισορροπήσουν την πτώση από την εσωτερική ζήτηση - αλλά με δημοσιονομική λιτότητα, περικοπή των δαπανών σε μία προσπάθεια να φέρουν σε ισορροπία τους προϋπολογισμούς τους. 

Οι κριτικές προειδοποιούσαν, εξ' αρχής, ότι η λιτότητα σε περίοδο ύφεσης το μόνο που θα έκανε ήταν να κάνει την ύφεση χειρότερη. Αλλά οι «οπαδοί της λιτότητας» ισχυρίζονταν ότι το αντίθετο θα συνέβαινε. Γιατί; Εμπιστοσύνη! «Πολιτικές εμπνευσμένες από την εμπιστοσύνη θα ενθαρρύνουν και δεν θα παρεμποδίσουν την οικονομική ανάπτυξη», διακήρυξε ο Ζαν-Κλωντ Τρισέ,  πρώην πρόεδρος της ΕΚΤ - ένας ισχυρισμός που επαναλήφθηκε εδώ στην Αμερική από τους ρεπουμπλικάνους στο Κογκρέσο. Ή αλλιώς όπως είχα δηλώσει παλαιότερα, η ιδέα ήταν πως η νεράιδα της εμπιστοσύνης θα ερχόταν και θα επιβράβευε αυτούς που λαμβάνουν τις αποφάσεις για τη δημοσιονομική τους αρετή.    

Τα καλά νέα είναι ότι αρκετοί σημαίνοντες άνθρωποι παραδέχτηκαν, τελικά, ότι η νεράιδα της εμπιστοσύνης ήταν ένας μύθος. Τα κακά νέα είναι ότι παρά αυτή την παραδοχή, φαίνεται να υπάρχουν ελάχιστες προοπτικές, σε μικρό χρονικό διάστημα, να αλλάξει αυτή η πολιτική είτε στην Ευρώπη είτε στην Αμερική, όπου ποτέ δεν αγκαλιάσαμε απόλυτα το δόγμα, αλλά έχουμε, παρόλα αυτά, μια de facto λιτότητα στα πεδία των μεγάλων δαπανών και στις περικοπές θέσεων εργασίας σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. 

Άρα, σχετικά με αυτό το δόγμα: απευθύνοντας έκκληση προς τα θύματα της εμπιστοσύνης υπάρχει κάτι που ο Χέρμπερτ Χούβερ θα έβρισκε πολύ οικείο - και η πίστη στην νεράιδα της εμπιστοσύνης δούλεψε τόσο καλά στη σύγχρονη Ευρώπη όσο και στην Αμερική του Χούβερ. Όλη η περιφέρεια της Ευρώπης, από την Ισπανία μέχρι τη Λετονία, οι πολιτικές λιτότητας έχουν παράγει βουτιά στην οικονομία και ανεργία επιπέδου Μεγάλης Ύφεσης. Η νεράιδα της εμπιστοσύνης δεν βρίσκεται πουθενά για να την δεις, ούτε ακόμη και στη Βρετανία, όπου η στροφή της στη λιτότητα πριν δύο χρόνια  χαιρετίστηκε με δυνατά επιφωνήματα, από τις πολιτικές ελίτ και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού.  

Και δεν πρόκειται να έχουμε κανένα νέο, από τη στιγμή που η αποτυχία των πολιτικών λιτότητας, που δεν απέδωσαν όπως είχαν κάποιοι υποσχεθεί, έχει γίνει εμφανές. Ακόμη, οι Ευρωπαίοι ηγέτες ξόδεψαν χρόνια στην άρνηση, ισχυριζόμενοι ότι οι πολιτικές τους θα άρχιζαν να δουλεύουν από μέρα σε μέρα, και πανηγυρίζοντας για το θρίαμβο των πρώιμων αποδεικτικών στοιχείων. 

Ιδιαιτέρως, η μακροπρόθεσμη ταλαιπωρία των Ιρλανδών χαιρετίστηκε ως ένα επιτυχημένο στόρι όχι μία αλλά δύο φορές, στις αρχές του 2010 και ξανά στα τέλη του 2011. Κάθε φορά, η υποτιθέμενη επιτυχία μετατρεπόταν σε μία οφθαλμαπάτη. Τρία χρόνια στο πρόγραμμα λιτότητας, η Ιρλανδία δεν έχει δείξει κάποιο σημάδι πραγματικής οικονομικής ανάπτυξης, από τη βουτιά που έχει οδηγήσει την ανεργία της σε ποσοστό σχεδόν 15%. 

Ωστόσο, κάτι έχει αλλάξει τις τελευταίες εβδομάδες. Αρκετά γεγονότα - η πτώση της ολλανδικής κυβέρνησης μετά τα προτεινόμενα μέτρα λιτότητας, οι ισχυρές ενδείξεις του, αόριστα, αντιθέτου των μέτρων λιτότητας Φρανσουά Ολλάντ στον πρώτο γύρο των γαλλικών προεδρικών εκλογών, και μία οικονομική έκθεση που δείχνει ότι η Βρετανία πηγαίνει χειρότερα στην παρούσα οικονομική πτώση από ότι πήγαινε στη δεκαετία του 1930 - φαίνεται ότι έχουν τελικώς γκρεμίσει το τοίχος της άρνησης. Ξαφνικά, όλοι παραδέχονται ότι η λιτότητα δεν δουλεύει.   

Το ερώτημα τώρα είναι τι σκοπεύουν να κάνουν με αυτό. Και η λύση, φοβάμαι, πώς είναι «όχι πολλά». 

Ενώ, όμως, οι οπαδοί της λιτότητας φαίνεται να έχουν σταματήσει να ελπίζουν, δεν έχουν σταματήσει να επενδύουν στο φόβο  - αυτό είναι ο ισχυρισμός ότι εάν δεν κάνουμε περικοπές στις δαπάνες, ακόμη και σε μία οικονομία σε ύφεση, θα γίνουμε σαν την Ελλάδα, με δυσθεώρητο κόστος δανεισμού.   

Επομένως, ζούμε πλέον σε έναν κόσμο με οικονομικές πολιτικές ζόμπι - πολιτικές που θα έπρεπε να είχαν πεθάνει από τα ίδια τα αποδεικτικά στοιχεία που δείχνουν ότι είναι λάθος, αλλά που παρόλα αυτά διατηρούνται αιμοβόρες εν ζωή. Και ο οποιοσδήποτε μπορεί να κάνει εικασίες για το ποτέ το βασίλειο του τρόμου θα τελειώσει και τι θα ακολουθήσει.