Η Ανακάλυψη της Αμερικής: ... Ιστορία, μύθοι και πραγματικότητα.

12 Οκτώβρη 1492: Ο Χριστόφορος Κολόμβος φτάνει στην Αμερική!

Ο Κολόμβος ασχολήθηκε από νεαρή ηλικία με τις ιδέες που είχαν διατυπωθεί ήδη από τον Αριστοτέλη και το Σενέκα για τη δυνατότητα να ταξιδέψεις στη σφαιρική γη προς δυσμάς, επιδιώκοντας ο ίδιος να φτάσει με αυτό τον τρόπο στις Ινδίες, δεδομένου ότι ο ανατολικός δρόμος είχε περιοριστεί μετά την κατάλυση του Βυζαντίου. Την επιθυμία τού Κολόμβου να πραγματοποιήσει αυτό το ταξίδι ενδυνάμωσαν οι απόψεις του Ιταλού αστρονόμου Paolo Toscanelli, ο οποίος με εσφαλμένους υπολογισμούς, στηριζόμενος και σε αυθαίρετες εκτιμήσεις του Σενέκα, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η απόσταση της Ευρώπης προς τις Ινδίες μέσω του Ατλαντικού ήταν πολύ μικρή. Για πολλά χρόνια ο Χριστόφορος Κολόμβος προσπαθούσε να πείσει τους ηγεμόνες της Πορτογαλίας και της Ισπανίας να τον βοηθήσουν για να υλοποιήσει το σχέδιό του για την προσέγγιση των Ανατολικών Ινδιών από τους θαλάσσιους δρόμους προς δυσμάς. Το σχέδιο ήταν ιδιαίτερα ελκυστικό για τις δυο δυνάμεις που ανταγωνίζονταν μεταξύ τους για την κυριαρχία στις θάλασσες και τη δημιουργία νέων αποικιών. Το χρυσάφι που υπόσχονταν αυτές οι νέες εξερευνήσεις ήταν το μεγάλο δέλεαρ τόσο για την Ισπανία, όσο και για την Πορτογαλία. Αυτό το χρυσάφι υποσχόταν να φέρει ο Κολόμβος με το σχέδιό του, το οποίο όμως προσέκρουε τόσο στο οικονομικό του κόστος, όσο κυρίως στις αντιδράσεις της πανίσχυρης Εκκλησίας, που ήθελε να ποδηγετήσει κάθε επιχείρηση διεύρυνσης των ορίων της ισπανικής κυριαρχίας.
Μετά από διαπραγματεύσεις χωρίς αποτέλεσμα με τον Ιωάννη Β' της Πορτογαλίας για τη χρηματοδότηση μιας αποστολής προς τις Ινδίες με δυτική πορεία, ο Κολόμβος παρουσίασε το 1486 τα σχέδιά του στη βασίλισα Ισαβέλα Α' της Καστίλης. Η νέα του πρόταση απορρίφτηκε και πάλι, γιατί η χώρα ήταν εξαντλημένη από τον πόλεμο με τους Μαυριτανούς. Στο τέλος του 1492 καταλήφθηκε η Γρανάδα και μόνο τότε ενδιαφέρθηκε η βασίλισσα της Ισπανίας Ισαβέλλα για το σχέδιο του Κολόμβου. Τον εξουσιοδότησε λοιπόν να συγκροτήσει ένα στολίσκο σε συνεργασία με την εφοπλιστική οικογένεια των Πινθόν.

Έτσι στις 3 Αυγούστου του 1492 ο Κολόμβος μαζί με τους αδερφούς Πινθόν, που ήταν εφοπλιστές στο Πάλος, ξεκίνησε το ταξίδι του. Ο στολίσκος του αποτελούνταν από 2 καραβέλες ( "Νίντα" και "Πίντα" ) και τη ναυαρχίδα του βασιλικού στόλου ( "Σάντα Μαρία" ), στην οποία επέβαινε ο ίδιος. Το ταξίδι τους κράτησε αρκετά και ήταν γεμάτο ανησυχίες και κινδύνους. Τελικά, ύστερα από περιπέτειες δυόμισι περίπου μηνών (στις 12 Οκτωβρίου 1492), έφτασαν στο νησί Γκουαντανάχαν των Αντιλών, που το ονόμασε Σαν Σαλβαντόρ (σήμερα γνωστό ως Ουότλιγκ). Εκεί ο Κολόμβος δημιούργησε καλές σχέσεις με τους ερυθρόδερμους ιθαγενείς του νησιού και έτσι ανενόχλητα ανακάλυψε μέσα σε δώδεκα ημέρες πολλά νησιά και τα κυρίευσε στο όνομα του βασιλιά της Ισπανίας. Εξακολούθησε το ταξίδι του στη Χουάνα (Κούβα) και την Αϊτή, που την ονόμασε Ισπανιόλα. Αφού εγκατέστησε στα νησιά αυτά 43 άνδρες για φρουρούς, ξεκίνησε για το ταξίδι του γυρισμού (4 Ιανουαρίου 1493) και έφτασε στο λιμάνι της Λισαβόνας στις 4 Μαρτίου 1493. Η υποδοχή που του έγινε ήταν θριαμβευτική. Ο ίδιος πάντως είχε την εντύπωση ότι είχε φτάσει στις Ινδίες όπως σχεδίαζε. Και για τον λόγο αυτό τα νησιά που ανακάλυψε , ονομάζονται μέχρι και σήμερα «Ανατολικές Ινδίες».
Για το Νέο Κόσμο αναχώρησε για δεύτερη φορά με στόλο 17 πλοίων το 1493. Το δεύτερο ταξίδι του διήρκεσε τρία χρόνια και κατά τη διάρκεια του ανακάλυψε τα νησιά Δελιβεράδα, Ντομίνικα, Γουαδελούπη, Αντίκρα, Σαν Κριστομπάλ, Πόρτο Ρίκο και Ιαμαϊκή. Αλλά στο μεταξύ στην Ισπανιόλα η κατάσταση ήταν πολύ άσχημη. Άρχισαν οι συγκρούσεις μεταξύ ιθαγενών και Ισπανών. Οι διαμάχες αυτές πολλαπλασιάστηκαν και οξύνθηκαν περισσότερο στη διάρκεια του τρίτου ταξιδιού του (1498-1500). Στο ταξίδι αυτό ο Κολόμβος επισκέφθηκε τα νησιά Τρινιτάδ, Τομπάγκο και Γρανάδα και έφτασε μέχρι το Δέλτα του ποταμού Ορενόκου. Όμως δεν πρόλαβε να εξερευνήσει τη νέα αυτή περιοχή, γιατί, ενώ προσπαθούσε να υπερασπίσει τους ιθαγενείς από τη σκληρότητα των Ισπανών, ξέσπασε εξέγερση εναντίον του, με αποτέλεσμα να σταλεί αλυσοδεμένος στην Ισπανία και να αντικατασταθεί από το Φραγκίσκο ντε Μομπαντίλια. Στο τέλος κατόρθωσε να ελευθερωθεί, χωρίς όμως να μπορέσει να αποκτήσει το κύρος που είχε. Παρόλα αυτά ξεκίνησε για το τέταρτο ταξίδι του (1502), κατά το οποίο, αφού ολοκλήρωσε την ανακάλυψη των Αντιλών, εξερεύνησε τις ακτές της Κεντρικής Αμερικής από την Ονδούρα μέχρι τον κόλπο του Νταριέν. Όταν γύρισε στην πατρίδα του, έγινε δεκτός με ψυχρότητα, χωρίς να εκπληρωθούν οι υποσχέσεις που του είχαν δοθεί. Στις 20 Μαΐου 1506 πέθανε φτωχός και απομονωμένος, χωρίς να γνωρίζει τη σπουδαιότητα των ανακαλύψεών του.

Ο Κολόμβος δεν ήταν o πρώτος.

Μετά την ανακάλυψη της Αμερικής και αφού, χάρη κυρίως στο έργο του Αμέρικο Βεσπούτσι, εξακριβώθηκε ότι πρόκειται για «Νέο Κόσμο» άγνωστο μέχρι τότε, που δε συνδεόταν με τις τρεις γνωστές ηπείρους του Παλιού, οι ιστορικοί άρχισαν να ερευνούν μήπως πριν από τον Κολόμβο είχαν φτάσει στις ακτές της Αμερικής και άλλοι εξερευνητές, ταξειδιώτες ή απλοί ναυαγοί. Η βιβλιογραφία που συγκεντρώθηκε έχει σεβαστόν όγκο και αναφέρεται σε δεκάδες περιπτώσεων, αλλά από όλες τις αναφερόμενες ως προηγηθείσες ανακαλύψεις της Αμερικής, πολύ λίγες αντέχουν στην δοκιμασία και τον έλεγχο.
Οσο γοητευτική κι αν είναι η εκδοχή ότι σε πολύ παλιά χρόνια αιγύπτιοι με πλοία φτιαγμένα από καλάμια παπύρου έφτασαν στο Γιουκατάν και στο Περού, αυτή θα πρέπει να αποδειχτεί, όχι με την εκ των υστέρων επανάληψη του υποθετικού αυτού εγχειρήματος, αλλά με αδιάσειστα στοιχεία ή έστω να υποστηριχθεί με πολύ πειστικές ενδείξεις.
Μπορούμε να χωρίσουμε τις πραγματικές ή υποθετικές ανακαλύψεις της Αμερικής πριν από τον Κολόμβο σε τρεις κατηγορίες:
- σ'αυτές για τις οποίες τα στοιχεία είναι αδιάσειστα, όπου δηλαδή τα ιστορικά, αρχαιολογικά ή άλλα δεδομένα είναι πολύ ισχυρά και αναμφισβήτητα,
- σ'αυτές για τις οποίες υπάρχουν μόνο σοβαρές ενδείξεις, που επιδέχονται όμως και άλλες ερμηνείες και
- σ'αυτές που στηρίζονται σε αυθαίρετες υποθέσεις ή σε ανύπαρκτες πηγές.
Από την άλλη πλευρά θα πρέπει να διακρίνουμε τις οργανωμένες εξερευνητικές προσπάθειες, από τις τυχαίες αφίξεις ναυαγών, ψαράδων ή παραπλανημένων ναυτικών από άλλες ηπείρους στην Αμερική, αφίξεις οι οποίες είτε δεν είχαν άλλη συνέχεια και συνέπεια ή είχαν μικρές, περιωρισμένες και τοπικής σημασίας επιπτώσεις.
Η αρχαιολογική έρευνα ανακάλυψε σε μια περιοχή της Δημοκρατίας του Ισημερινού, στον κόλπο της Γουαγιακίλ, αγγεία πανομοιότυπα με ανάλογα δείγματα της ιαπωνικής κεραμεικής του Κύου Σου του 3000 π.Χ. ενώ από άλλες αρχαιολογικές έρευνες εξακριβώθηκε ότι οι ινδιάνοι της βορειοδυτικής ακτής είχαν πυκνές και μάλλον συνεχείς επαφές με τους κατοίκους των ακτών της Ανατολικής Σιβηρίας, αλλά οι συνέπειες των επαφών αυτών είχαν μόνο τοπική σημασία.
Δεν υπάρχει εξ άλλου αμφιβολία ότι ακούσιες μεταβάσεις θα έγιναν κι από τις δύο πλευρές της ηπείρου. Πολλά φοινικικά ή ελληνικά πλοία που κατά την αρχαιότητα ανοίχτηκαν στην Εξω Θάλασσα, πέρα από τις Στήλες του Ηρακλή και δε γύρισαν ποτέ πίσω, αν δεν ναυάγησαν θα έφτασαν σε κάποιαν ακτή της Αμερικής και οι επιβάτες τους θα έμειναν για πάντα εκεί. Κατά ανάλογο τρόπο βάσκοι, ιρλανδοί ή βρεττόνοι ψαράδες κατά το Μεσαίωνα θα είχαν παρόμοια τύχη. Χωρίς αμφιβολία θα συνέβη και το αντίστροφο, θα υπήρξαν δηλαδή αφίξεις από την Αμερική στην Ευρώπη ή την Αφρική. Δύο τουλάχιστον έχουν καταγραφεί: μια πιρόγα με χαλκόχρωμους ανθρώπους, άγνωστης προέλευσης, που έφτασε, (παρασυρμένη προφανώς από το Γκολφ Στρημ), ως τις ακτές της Γαλατίας κατά το τέλος της ρωμαιοκρατίας και ένα δερμάτινο καγιάκ με δύο εξωτικούς επιβάτες, που έφτασαν κατά τον 6ο αιώνα στην Ιρλανδία. Ολα αυτά τα τυχαία και μεμονωμένα συμβάντα δεν ήταν δυνατό να έχουν καμμιά συνέπεια.
Μπορούμε λοιπόν με βάση τα προεκτεθέντα, να κατατάξουμε τις προτεινόμενες προγενέστερες ανακαλύψεις της Αμερικής στις εξής κατηγορίες:
α) Οργανωμένες προσπάθειες εξερεύνησης, εμπορίου ή αποικισμού:
α1) Εξακριβωμένες: Οι εξερευνήσεις των Βίκιγκς στις ακτές της Γροιλανδίας και της ΒΑ Αμερικής και ο αποικισμός της ΝΑ Γροιλανδίας.
α2) Με ισχυρές ενδείξεις για την πραγματοποίησή τους: Ταξίδια πορτογάλων και άγγλων ναυτικών στη Βόρεια Αμερική.
α3) Με ασθενείς ενδείξεις για την πραγματοποίησή τους: Το ταξίδι του Αγίου Μπρένταν.
α4) Απλές υποθέσεις χωρίς απόδειξη:
Ι. Αιγυπτιακή αποστολή στην Κεντρική Αμερική με πλοίο φτιαγμένο από καλάμια παπύρου.
ΙΙ. Κινεζική εξερευνητική αποστολή στην Καλιφόρνια.
ΙΙΙ.Εξερευνητική αποστολή Ελλήνων ναυτικών από τη Χίο, πριν από τον Κολόμβο.
β) Τύχαίες αφίξεις στη Αμερικανική ηπειρο:
β1) Εξακριβωμένες ή πολύ πιθανές:
Ι. Ιάπωνες ψαράδες στην Γκουαγιακίλ.
ΙΙ. Ταχτικές ανταλλαγές μεταξύ ναυτικών της Βορειοδυτικής ακτής και των ακτών της Ανατολικής Σιβηρίας.
β2) Με αξιόλογες ενδείξεις: Επαφές των Πολυνησίων με τη Ν.Αμερική.
β3) Πιθανές ή ενδεχόμενες: Ναυάγια φοινίκων και ελλήνων ναυτικών κατά την αρχαιότητα και βάσκων και βρεττόνων ψαράδων κατά το μεσαίωνα.
β4) Απλές υποθέσεις, χωρίς απόδειξη:
Ι.Αφιξη κατοίκων της Ατλαντίδας μετά την καταβύθιση της.
ΙΙ.Αφιξη κατοίκων της χαμένης στα νερά του Ειρηνικού ηπείρου Λεμουρία.
ΙΙΙ.Το ταξίδι του Οδυσσέα στην Κεντρική και Βόρεια Αμερική.
IV. Εγκατάσταση στις Αντίλλες επτά ισπανών επισκόπων που θέλαν να αποφύγουν τους άραβες εισβολείς.
Ανεξάρτητα από την απορριπτική γνώμη του συγγραφέα αυτού του κειμένου για τις περισσότερες από τις θεωρίες αυτές, θα ήταν χρήσιμη και ενδεχομένως τερπνή, η σύντομη αναφορά και κριτική τους. Φυσικά κανείς δεν αμφισβητεί σήμερα πως πράγματι ο Κολόμβος δεν ήταν ο πρώτος άνθρωπος από άλλην ήπειρο που πάτησε το πόδι του στην Αμερική. Αυτή η παραδοχή όμως δε μειώνει ούτε στο ελάχιστο τη δόξα που του ανήκει ούτε νομιμοποιεί όλες τις υποθέσεις και κυρίως δεν πρέπει να αφίνει ελεύθερο πεδίο στη διατύπωση κάθε είδους παραλογισμών.
Εμείς οι Ελληνες είμαστε συχνά ευάλωτοι σε παρόμοιους πειρασμούς, ιδιαίτερα στους χαλεπούς καιρούς που περνάμε, όταν η περιλάλητη δόξα των προγόνων αντί να γίνει κίνητρο για περισσότερη δουλειά και προκοπή, γίνεται επίκληση για παροχές και διευκολύνσεις. Πιστεύω όμως πως κι αν ακόμα ήταν δυνατό να διαπιστωθεί ότι ο Οδυσσέας πήγε στην Αμερική ή ότι χιώτες ναυτικοί προηγήθηκαν του Κολόμβου, αυτό δε θα πρόσθετε τίποτα υπέρ ημών. Ισως μάλιστα να έκανε πιο δύσκολη τη θέση μας.
Θεωρίες και υποθέσεις, γοητευτικές και μη!
Ο θρύλος της Ατλαντίδας.
Από τότε που ο Πλάτωνας έγραψε τον Τίμαιο και τον Κριτία, την ανθρώπινη σκέψη την απασχολέί ο μύθος της Ατλαντίδας. Σύμφωνα με τα γραφόμενα του Πλάτωνα, οι ιερείς ενός ναού στην αιγυπτιακή πόλη Σάϊδα διηγήθηκαν στο Σόλωνα ότι πέρα από τις Στήλες, στον Ατλαντικό Ωκεανό υπήρχε μια εκτεταμένη μεγαλόνησος ή ήπειρος, η Ατλαντίδα, "μεγαλύτερη από τη Λιβύη και την Ασία μαζί", οι κάτοικοι της οποίας 9000 χρόνια πριν από την εποχή του Σόλωνα επιχείρησαν να κατακτήσουν ολόκληρον τον κόσμο αλλά αποκρούστηκαν από τους τότε Aθηναίους. Η Ατλαντίδα τελικά καταποντίστηκε στα νερά του ωκεανού, που στο σημείο αυτό δεν είναι πια πλωτός.
Από την αρχαιότητα ως τις μέρες μας πολλοί γοητεύτηκαν από τις προοπτικές ανατροπής πολλών ιστορικών δεδομένων, που θα προκαλούσε η επαλήθευσή του μύθου της Ατλαντίδας, άλλοι όμως, λογικώτεροι, απέριψαν μια τέτοιαν εκδοχή και κράτησαν μόνο τον γοητευτικό μύθο. O επιφανέστερος μαθητής του Πλάτωνα, ο Αριστοτέλης, τον αντιμετωπίζει σα μύθο. "Οπως τη δημιούργησε έτσι και την κατέστρεψε, (ο Πλάτωνας την Ατλαντίδα)", γράφει σχολιάζοντας το απότομο τέλος της σχετικής διήγησης στον Κριτία.
Νεώτεροι ερευνητές, (Μαρινάτος, Γαλανόπουλος), δέχονται την αλήθεια της πλατωνικής διήγησης, τοποθετούν όμως την Ατλαντίδα στο Αιγαίο και ειδικώτερα στη Θήρα, υποστηρίζοντας ότι όλοι οι, υπερβολικοί, αριθμοί, που δίνει ο Πλάτωνας για την αρχαιότητα, την απόσταση, το μέγεθος, το στρατό και το στόλο της Ατλαντίδας οφείλονται σε λανθασμένη μεταγραφή των αιγυπτιακών αριθμητικών ψηφίων σε ελληνικά και πρέπει να διαιρεθούν δια του δέκα. Ετσι η ηλικία των 9000 χρόνων πριν από το Σόλωνα γίνεται 900, (γύρω στο 1500 π.Χ.), η απόσταση των 5000 χιλιομέτρων από την Αίγυπτο γίνεται 500, (δηλαδή ως στις Κυκλάδες) και η διάμετρος των 300 χιλιομέτρων για το κεντική περιοχή της Ατλαντίδας γίνεται μόνο 30, όση η αρχική διάμετρος της Θήρας, όταν πριν ανατιναχθεί στον αέρα από την έκρηξη του ηφαιστείου της, ονομαζόταν ακόμα Στρογγύλη.
Εφόσον με αρχαιολογικές, γεωφυσικές ή άλλες έρευνες επαληθευθεί η υπόθεση Μαρινάτου - Γαλανόπουλου, το πρόβλημα της Ατλαντίδας θα λυθεί με τον ευλογοφανέστερο και ικανοποιητικότερο τρόπο.
Ο μύθος της Λεμουρίας.
Τα γιγάντια αγάλματα που υπάρχουν στη νήσο του Πάσχα, την προέλευση των οποίων δεν έχουν ακόμα ερμηνεύσει ικανοποιητικά οι ιστορικοί και οι αρχαιολόγοι, σε συνδυασμό με την ύπαρξη ομοιόμορφου πολιτισμού στο μεγαλύτερο μέρος του Ειρηνικού Ωκεανού, δώσαν την αφορμή να δημιουργηθεί ο μύθος της Λεμουρίας, μιας εκτεταμένης ηπείρου, που υποτίθεται ότι καταβυθίστηκε στα νερά του σε απροσδιόριστο χρόνο.
Ο μύθος της Λεμουρίας παρουσιάζει ακόμα μεγαλύτερες αδυναμίες από εκείνον της Ατλαντίδας. Εν πρώτοις απουσιάζει η γοητευτική αφήγηση του Πλάτωνα, που θα συγχωρούσε πολλές ανοχές και στον πιο δύσπιστο κριτή. Εξ άλλου τα γεωλογικά δεδομένα είναι ακόμη πιο αρνητικά στην περίπτωση της Λεμουρίας από ότι στην περίπτωση της Ατλαντίδας. Το κυριώτερο όμως επιχείρημα, που ανατρέπει όλη την υπόθεση είναι όπως έχει εξακριβωθεί από αρχαιολόγους, εθνολόγους και ιστορικούς, μεταξύ 500 π.Χ. και 1000 μ.Χ. μετανάστες από τη νοτιοανατολική Ασία, οι Πολυνήσιοι απλώθηκαν σ'ολόκληρο τον Ειρηνικό από τη Χαβάη ως τη νήσο του Πάσχα και τη Νέα Ζηλανδία, δημιουργώντας ομοιόμορφο νεολιθικό πολιτισμό, που στην ακμή του γνώριζε τη γραφή και την τεχνική των μεγαλιθικών μνημείων και ενδεχομένως είχε κάποιες πολιτιστικές επαφές με τη Νότια Αμερική.
Το ταξίδι του Οδυσσέα στη Β. Αμερική.
H αμερικανίδα δικηγόρος Ενριέττα Μέρτζ, η οποία κατά τη διάρκεια του πολέμου υπηρέτησε στο πολεμικό ναυτικό των ΗΠΑ, στο βιβλίο της με τον ωραίο τίτλο "The dark wine sea" (ο οίνωψ πόντος), που εκδόθηκε στα 1958, υποστηρίζει ότι ο Οδυσσέας, μετά τους Λωτοφάγους, τους Κύκλωπες, τη νήσο του Αιόλου και τους Λαιστρυγόνες, πέρασε το στενό του Γιβραλτάρ και ύστερα από πολλές περιπέτειες βρέθηκε στην Αμερική. Η Μέρτζ βασιζόμενη σε περικοπές της Οδύσσειας, οι οποίες, κατά την άποψή της, περιγράφουν νησιά του Ατλαντικού και μέρη της Βόρειας Αμερικής, τοποθετεί το νησί της Κίρκης, Αιαία, στη Μαδέρα, τη Σκύλα και τη Χάρυβδη στην είσοδο του κόλπου Φόντυ της Νέας Γης, το νησί της Καλυψώς, Ωγυγία, στις Αζόρες, το νησί των Φαιάκων, Σχερία, στη Φλωρίδα κ.ου.κ.
Και η μεν περιγραφή των τοπίων από τον Ομηρο μπορεί να θυμίζει τα εν λόγω μέρη, όπως ασφαλώς θα μπορούσε κανείς να βρεί αξιόλογες ομοιότητες με τόποθεσίες της Παταγονίας ή της Καμτσάτκας, η Μερτζ όμως υποχρεώνει τον ήδη πολύπλαγκτο Οδυσσέα να διανύει με απίστευτη ταχύτητα τις τεράστιες αποστάσεις που χωρίζουν αυτά τα μέρη, τα οποία στη Μεσόγειο είναι σχετικά κοντά το ένα με το άλλο, (π.χ. στην Οδύσσεια η απόσταση από το στενό της Σκύλας και της Χάρυβδης ως την Ωγυγία - δηλαδή κατα την Μερτζ από τη Νέα Γη ως τις Αζόρες - καλύπτεται με ιστιοφόρο σε δέκα μόνο μέρες), να διαπλέει προς όλες τις κατευθύνσεις τον Ατλαντικό, για να συμφωνεί και με τη σειρά που μνημονεύει ο Ομηρος και τελικά βάζει τους Φαίακες ναυτικούς να φέρνουν τον Οδυσσέα εν μια νυκτί από τη Σχερία, (που τη θέλει στη Φλωρίδα), στην Ιθάκη, κατόρθωμα ανέφικτο ακόμα και με αεροπλάνο.
Η θεωρία της Μέρτζ αγνοήθηκε από τους σοβαρούς επιστήμονες σ'όλον τον κόσμο και στην Ελλάδα. Οταν η ίδια επισκέφθηκε τη χώρα μας, επί δικτατορίας, οι μόνοι που ενστερνίστηκαν τις απόψεις της ήταν ο τότε δικτάτορας Γεώργιος Παπαδόπουλος και ο εκδότης Ιωάννης Δ. Πασσάς, που με κανένα τρόπο δε μπορούν να θεωρηθούν αυθεντίες στα θέματα αυτά.
Το ταξίδι του "Ρα" από την Αίγυπτο στις Αντίλλες.
Ο νορβηγός εθνολόγος και αρχαιολόγος Θωρ Χάγιερνταλ έγινε διάσημος με τον περίφημο διάπλου του Ειρηνικού πάνω στη σχεδία "Κον Τίκι", από τις ακτές του Περού ως την Ανατολική Πολυνησία, στα τέλη της δεκαετίας του 40. Με το εγχείρημά του αυτό ο Χάγιερνταλ θέλησε να επαληθεύσει τη θεωρία του ότι ο πολιτισμός της Πολυνησίας και ειδικώτερα ο πολιτισμός της Νήσου του Πάσχα, προέρχεται από την προκολομβιανή Αμερική και συγκεκριμένα από τους ανδικούς πολιτισμούς.
Παρά το γεγονός ότι το "Κον Τίκι" έφτασε τελικά στον προορισμό του, οι ιστορικοί δε δέχονται ότι μ'αυτό επαληθεύεται η θεωρία του Χάγερνταλ. Εκτός των άλλων επιχειρημάτων επισημαίνουν το γεγονός ότι το "Κον Τίκι" χρειάστηκε να ρυμουλκηθεί σε μεγάλη απόσταση από περουβιανό πλοίο, ώσπου να συναντήσει το ρεύμα του Χούμπολτ, που το έφερε στην Πολυνησία. Αυτό σημαίνει πως οι σχεδίες των περουβιανών δεν ήταν δυνατό να απομακρυνθούν από τις ακτές, αλλά κι αν το κατόρθωναν δε θα μπορούσαν ποτέ να γυρίσουν πίσω.
Ο Χάγιερνταλ πάντως χωρίς να αποθαρρυνθεί από την παγερή υποδοχή που επεφύλαξε το σύνολο σχεδόν των επιστημόνων στην αμφιλεγόμενη επιτυχία του "Κον Τίκι", επιχείρησε και πέτυχε στη δεκαετία του 70 να διαπλεύσει τον Ατλαντικό με το σκάφος "Ρα", φτιαγμένο από δέσμες καλαμιών παπύρου, όπως έφτιαχναν τις βάρκες τους οι αρχαίοι Αιγύπτιοι αλλά και οι (πολύ μεταγενέστεροι τους) Αϋμαρά της λίμνης Τιτικάκα. Αυτή τη φορά ο Χάγιερνταλ θέλησε να αποδείξει πως οι ανδικοί πολιτισμοί κατάγονται από την αρχαία Αίγυπτο και σ'αυτό οφείλονται οι πυραμίδες του Κούσκο, τα καλαμένια σκάφη της λίμνης Τιτικάκα, οι μούμιες των Ινκα κλπ.
Παρά την επιτυχία των δύο εγχειρημάτων του Χάγερνταλ, αυτή δεν προϋποθέτει κατ'ανάγκη και την επιβεβαίωση των θεωριών του. Αν ένας τολμηρός θαλασσοπόρος διασχίσει με καγιάκ την απόσταση από τη Γροιλανδία ως την Πελοπόννησο, αυτό δε σημαίνει ότι υπήρξαν στο παρελθόν παρόμοια ταξίδια. Ο Χάγιερνταλ παραβλέπει το, αναμφισβήτητο από ιστορικής και αρχαιολογικής σκοπιάς, γεγονός ότι ο αιγυπτιακός πολιτισμός, με τις πυραμίδες και τις μούμιες, είχε σβύσει δυο χιλιάδες χρόνια πριν οι πρώτες κόλουρες πυραμίδες εμφανιστούν στην Αμερική και τέσσερες χιλιάδες χρόνια πριν από την κλασσική εποχή των πολιτισμών των Μάγια και των Ινκα.
Ελληνες και φοίνικες ναυτικοί στην Αμερική.
Οι έλληνες και οι φοίνικες ναυτικοί της αρχαιότητας ήταν εξοικειωμένοι με τη Μεσόγειο και τις συνδεόμενες μ'αυτήν εσωτερικές θάλασσες και τα πλοία τους ήταν σε θέση να τις περιπλέουν με ασφάλεια σ'όλα τα μήκη και πλάτη τους. Αντίθετα δε φαίνεται ότι διαθέταν σκάφη ικανά να αντιμετωπίσουν τα κύματα και τους θυμούς του Ατλαντικού ωκεανού. Παρ'όλα αυτά επιχειρούσαν κάποτε ταξίδια πέρα από το Στενό του Γιβραλτάρ, που στην αρχαιότητα οι μεν Ελληνες ονόμαζαν Στήλες του Ηρακλή και οι Φοίνικες Στήλες του Μελκάρθ.
Τα γνωστότερα υπερμεσόγεια ταξίδια που κατέγραψε η ιστορία είναι ο περίπλους της Αφρικής από τον Αννωνα τον Καρχηδόνιο και οι εξερευνήσεις του Βισκαϊκού κόλπου και της Βόρειας θάλασσας από τον Πυθέα το Μασσαλιώτη, αλλά οπωσδήποτε θα υπήρξαν πολύ περισσότερα που έμειναν άγνωστα, ιδιαίτερα όταν οι Καρχηδόνιοι, μετά την άλωση και καταστροφή της Ταρτησσού, απόχτησαν τον απόλυτο έλεγχο του Στενού. Δεν μπορούμε λοιπόν να αποκλείσουμε το ενδεχόμενο πλοία που ξανοίχτηκαν στον Ωκεανό να παρασύρθηκαν μακρυά από τις ακτές και τα ρεύματα να τα έφεραν στην Αμερική. Παρόμοιες εξαφανίσεις πλοίων ήταν συχνές κι αυτές γέννησαν το θρύλο για την Ταρτησία Μύραινα, η οποία κατά τις διηγήσεις των αρχαίων ελλήνων ναυτικών ήταν μια τεράστια σαρκοφάγα σμέρνα, που κατέστρεφε τα πλοία και καταβρόχθιζε τους επιβάτες τους.
Στη ζούγκλα της Βραζιλίας ανακαλύφθηκαν στις αρχές του αιώνα επιγραφές σε βράχους, στις οποίες, παρά τη μεγάλη φθορά που παρουσιάζουν, διάφοροι ευφάνταστοι ερευνητές διάβασαν ελληνικές ή φοινικικές φράσεις, ενώ άλλοι περισσότερο ρεαλιστές τις θεωρούν πορτογαλικές, γραμμένες όμως από αμόρφωτους τυχοδιώκτες και γιαυτό πολύ δυσανάγνωστες.
Βάσκοι, βρεττόνοι και ουάλλοί ψαράδες στην Αμερική.
Ενας νεοζηλανδός ερευνητής ονόματι Μπάρυ Φελλ ισχυρίστηκε στα τέλη της δεκαετίας του 70 ότι βρήκε στην κοιλάδα Σουσκεχάννα της Πενσυλβάνιας των ΗΠΑ ίχνη μιας αποικίας βάσκων που έφτασαν ως ναυαγοί στις ανατολικές ακτές της Αμερικής και μη μπορώντας να γυρίσουν πίσω εγκαταστάθηκαν εκεί. Ο Φελλ στηρίζει τη θεωρία του στη μετάφραση που ο ίδιος έκανε των κειμένων πολλών επιγραφών σε πέτρες ή πλάκες, που ανακάλυψε.
Οι επικριτές των ισχυρισμών του Φελλ τονίζουν ότι επιβάλεται μεγάλη επιφυλακτικότητα στην ανάγνωση παρόμοιων επιγραφών, γιατί κι αν αποκλείσουμε την περίπτωση της απάτης, έχει αποδειχτεί σε πολυάριθμες περιπτώσεις ότι είτε πρόκειται για τυχαία σκαλίσματα του βράχου που προήλθαν από τη διάβρωση, είτε πρόκειται για σχετικά πρόσφατες επιγραφές με ισπανικά, γαλλικά ή αγγλικά κείμενα, που έγιναν ακατανόητα λόγω μεγάλης φθοράς.
Πάντως, όπως και στην προηγούμενη περίπτωση των ελλήνων και φοινίκων ναυτικών της αρχαιότητας, δεν αποκλείεται κατά τον Μεσαίωνα βάσκοι, βρεττόνοι και ουαλοί ψαράδες να παρασύρθηκαν από τα θαλάσσια ρεύματα και να έφτασαν ως τις ακτές της Αμερικής, χωρίς το ακούσιο αυτό ταξίδι τους να είχε άλλη συνέπεια ή συνέχεια.
Εφτα ισπανοί επίσκοποι αποικίζουν τις Αντίλλες.
Σύμφωνα με ένα θρύλο πολύ διαδεδομένο στην Ισπανία κατά το Μεσαίωνα, όταν οι άραβες κατάχτησαν την ιβηρική χερσόνησο εφτά ισπανοί επίσκοποι μη υποφέροντας το ζυγό των απίστων (που ας σημειωθεί ήταν απολύτως ανεξίθρησκοι και εξαιρετικά πολιτισμένοι) έφυγαν με πλοία προς τη δύση και εγκαταστάθηκαν στο νησί Αντίλια, όπου ίδρυσαν εφτά επισκοπές και προσηλύτισαν στο χριστιανισμό τους κατοίκους της.
Μετά την ανακάλυψη της Αμερικής οι ισπανοί ερεύνησαν ολόκληρες τις Αντίλλες ζητώντας αποδείξεις για την εγκατάσταση σ'αυτές χριστιανών προ του Κολόμβου. Δε βρήκαν απολύτως τίποτα. Ετσι αν δεν απορρίψουμε την όλη ιστορία ως φανταστική δεν απομένει παρά να δεχτούμε ότι οι εν λόγω επίσκοποι γοητευμένοι από την παραδείσια ζωή των ιθαγενών στα νησιά αυτά, εγκατέλειψαν το χριστιανισμό και αφομοιώθηκαν με τον ντόπιο πληθυσμό.
Κινεζικές εξερευνητικές αποστολές στην Καλιφόρνια και Μεξικό.
Τα κινεζικά χρονικά είναι γεμάτα από αναφορές χερσαίων και θαλασσινών ταξιδιών, κυρίως προς τις θάλασσες και τα νησιά του Νότου και προς το εσωτερικό της Ασίας. Για πολλά από τα ταξίδια αυτά οι πληροφορίες είναι πολύ συνοπτικές και ασαφείς, πράγμα που εν πολλοίς οφείλεται στη συνήθεια των Κινέζων να δίνουν στα μέρη που εξερευνούσαν ονόματα κινεζικά, χωρίς να τα συσχετίζουν με τα ήδη υπάρχοντα, τα οποία συνήθως αγνοούσαν.
Τα ταξίδια και οι εξερευνήσεις που έκαναν οι Κινέζοι, αρχίζουν από τον σχεδόν μυθικό αυτοκράτορα Μου, (1001 - 945 π.Χ.), που "έφτασε στις τέσσερις εσχατιές του κόσμου". Περίφημα και εξαιρετικά γόνιμα ήταν τα ταξίδια των βουδδιστών προσκυνητών Φα Χσιέν (399 -414 μ.Χ.) και Χσυάν Τσανγκ (629 - 645), στην Κεντρική Ασία, την Ινδία, την Ινδοκίνα και την Ινδονησία.
Στα πλαίσια αυτών των εξερευνήσεων τοποθετούνται δύο εξερευνητικές αποστολές Κινέζων στην Αμερική, η πρώτη γύρω στα 800 π.Χ. και αφορούσε την εξερεύνηση των ακτών της Καλιφορνίας και η δεύτερη ήταν μια αποστολή πέντε κινέζων βουδδιστών μοναχών, που έφτασαν στα 459 μ.Χ. στο Μεξικό. Δυστυχώς και σ'αντίθεση με τις προαναφερθείσες εξερευνήσεις, που αποτελούν αναμφισβήτητα ιστορικά γεγονότα, οι δύο αποστολές στην Αμερική δεν πιστοποιούνται από καμμιά σοβαρή πηγή και μάλλον πρέπει να απορριφθεί η πιθανότητα να έχουν πραγματοποιηθεί.

Ένα αντίγραφο του "χάρτη του κόσμου" του κινέζου ναύαρχου και εξερευνητή Zheng που χρονολογείτε στα 1418, ίσως αποδείξει ότι οι κινέζοι είχαν φθάσει πρώτοι, 70 χρόνια πριν τον Κολόμβο, στην Αμερική. Εάν αποδειχθεί γνήσιος, ο χάρτης θα ξαναγράψει την ιστορία. Παρουσιάζει σαφώς τις ακτογραμμές της Αμερικής, της Αφρικής και της Ευρώπης. Ο Gunnar Thompson, ειδικός στους παλαιούς χάρτες και στους πρώτους εξερευνητές, είπε: "Θα ξεσηκώσει τη σκέψη μας για την παγκόσμια ιστορία του 15ου αιώνα." Περιλαμβάνει μια περιγραφή των ανθρώπων της δυτικής ακτής της Αμερικής: "Το δέρμα της φυλής σε αυτήν την περιοχή είναι μαύρο και κόκκινο, και έχουν φτερά τυλιγμένα γύρω από τα κεφάλια και τις μέσες τους." Εντούτοις, ο χάρτης περιλαμβάνει και μερικά λάθη: τα βρετανικά νησιά δεν εμφανίζονται καθόλου και η Καλιφόρνια απεικονίζεται ως νησί. Ο Zheng έχει θεωρηθεί από καιρό ένας από τους πρωτοπόρους της θαλάσσιας εξερεύνησης στην Κίνα, αλλά ήταν ουσιαστικά άγνωστος στη δύση έως το 2002. Ο χάρτης είχε αγοραστεί από έναν έμπορο της Σαγκάης το 2001 έναντι του ποσού των 280 λιρων.Οι ιδιοκτήτες του συνειδητοποίησαν την άξια του όταν διάβασαν το βιβλίο ενός Βρετανού απόστρατου διοικητή υποβρύχιων ο οποίος το 2002 δημοσίευσε ένα βιβλίο στο οποίο υποστήριζε ότι η Αμερική είχε ανακαλυφθεί από τον Zheng, σε μια αποστολή του η όποια είχε διαρκέσει την 2 χρονια.
Η ανακάλυψη της Αμερικής από χιώτες ναυτικούς.
Η υπόθεση ξεκινά από μια ξεχασμένη θεωρία του Σεραφείμ Κανούτα και άλλων ερευνητών, που αναβίωσε ο Χ.Δ.Λάζος, και σύμφωνα με την οποία υπήρχαν δύο Κολόμβοι, ο λαϊκής καταγωγής, πρώην λαναράς και κατόπιν έμπορος και ναυτικός, Χριστόφορος Κολόμβος, που γεννήθηκε στη Γένουα γύρω στα 1451 και ο Δον Κριστόφορο ή Κριστόμπαλ Κολόν, που στην πραγματικότητα ήταν έλληνας, γεννημένος γύρω στα 1439, πιθανώς στη Χίο, που λεγόταν Χριστόφορος Δισύπατος Παλαιολόγος, ήταν ευπατρίδης και εξαιρετικά μορφωμένος. Αυτός ο δεύτερος Κολόμβος, σύμφωνα πάντα με τη θεωρία, βρέθηκε στην Ιταλία με επίσημη αποστολή οταν έπεσε η Πόλη και έτσι ξέμεινε εκεί και πέρασε στην υπηρεσία της Γένουας.
Σύμφωνα πάντα με τη θεωρία, ο δεύτερος Κολόμβος είχε γνωρίσει στη Χίο πολλούς ναυτικούς, μεταξύ των οποίων κάποιον καπετάν Ανδρέα, αγνώστων των λοιπών στοιχείων, οι οποίοι είχαν πραγματοποιήσει πολύ πριν από το 1474 ταξίδια στην Αμερική και διαθέταν χάρτες των χωρών που είχαν ανακαλύψει, τους οποίους του παραχώρησαν.
Είναι ολοφάνερες οι σοβαρές αδυναμίες της θεωρίας των Κανούτα - Λάζου. Σε κανένα βυζαντινό χρονικό δεν αναφέρεται καποιος Χριστόφορος Δισύπατος Παλαιολόγος και μάλιστα επίσημο πρόσωπο. Οι χρονολογίες εξ άλλου δεν ταιριάζουν. Ο Κολόμβος που ξέρει η ιστορία είχε τρία αδέλφια, από τα οποία το ένα ο Βαρθολομαίος στάθηκε πολύτιμος βοηθός του. Ο Βαρθολομαίος γεννήθηκε στα 1460 και ήταν περίπου δέκα χρόνια νεώτερος του. Αν ο Κολόμβος γεννήθηκε στα 1439 η διαφορά θα ήταν 21 χρόνια, πράγμα που δεν πιστοποιείται από κανένα αξιόπιστο ή μη στοιχείο. Αλλά κι αν δεχτούμε πως ο Κολόμβος γεννήθηκε στα 1439, τότε θάταν 13 χρονών όταν τον στείλαν από την Πόλη στη Δύση για "επίσημη αποστολή".
Η ύπαρξη του νεφελώδους "καπετάν Ανδρέα" βασίζεται σε φήμες πλατιά διαδεδομένες στη Χίο, όπου σύμφωνα με κάποιον δόκτορα Λάρσεν η άποψη της ανακάλυψης της Αμερικής υποστηρίζεται από μεγάλο τμήμα του πληθυσμού. Οι επιστημονικές όμως αλήθειες δεν ήταν ποτέ υπόθεση πλειοψηφίας και ψηφοφοριών.
Τέλος και το κυριώτερο, είναι πασίγνωστο πως ο Κολόμβος έψαχνε να βρει συντομώτερο δρόμο για την Ασία και ως το τέλος της ζωής του είχε την ακράδαντη πεποίθηση πως έφτασε στις Ινδίες. Αν οι χιώτες ναυτικοί του είχαν δώσει χάρτες με τις νέες χώρες που ανακάλυψαν, δε θάχε πέσει σ'αυτή την πλάνη κι αν μάλιστα οι χάρτες αυτοί ήταν τόσο ακριβείς, δε θα επιχειρούσε καθόλου το ταξίδι του.