Οι Ιππότες του Ουρανού...
Οι Πελαργοί (Ciconia ciconia), είναι από τα πιο όμορφα πουλιά της ευρωπαϊκής Ορνιθοπανίδας. Ανήκουν στην τάξη των Πελαργιδών (Ciconiidae), που περιλαμβάνει πουλιά με πολύ μεγάλες διαστάσεις. Έχουν ύψος ένα μέτρο περίπου και το άνοιγμα των φτερούγων τους είναι πάνω από δύο μέτρα. Ζυγίζουν 2,7 - 4,5 κιλά. Το αρσενικό είναι πάντα πιο μεγάλο από το θηλυκό. Έχουν μεγάλο ράμφος και μακρύ λαιμό. Τα πόδια τους είναι μεγάλα και το φτέρωμά τους είναι λευκό, εκτός από ένας μέρος των φτερούγων και της ουράς τους που είναι μαύρο. Το ράμφος τους και τα πόδια τους έχουν χρώμα κόκκινο-πορτοκαλί.
Οι Πελαργοί, αφού περάσουν το χειμώνα στην Αφρική, σε χώρες όπως η Σενεγάλη, η Ουγκάντα και η Ζάμπια, αρχίζουν την άνοιξη το ταξίδι της επιστροφής για τις περιοχές καταγωγής τους στην Ευρώπη. Οι πρώτοι Πελαργοί φθάνουν στον τόπο μας στις αρχές Μαρτίου και φεύγουν συνήθως το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Αυγούστου. Ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες, μπορεί να φύγουν νωρίτερα ή και αργότερα.
Οι Πελαργοί είναι δείκτες της υγείας των υγροτοπικών και αγροτικών οικοσυστημάτων. Στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης, αυτά τα οικοσυστήματα έχουν υποστεί μεγάλες καταστροφές και αλλοιώσεις, με αποτέλεσμα οι Πελαργοί, πολιά στενά δεμένοι με αυτά τα οικοσυστήματα, να τείνουν προς εξαφάνιση. Σε κάποιες χώρες της Ευρώπης -όπως η Ιταλία- τα πουλιά αυτά έχουν εξαφανισθεί εντελώς, ενώ σε χώρες όπως η Γαλλία, η Ολλανδία και η Δανία, έχουν απομείνει μόνο λίγες δεκάδες.
Στη χώρα μας, στη δεκαετία του 1950 υπήρχαν 10.000 ζευγάρια. Στο τέλος της δεκαετίας του 1960, με υπολογισμούς των ορνιθολόγων Schuz και Szijj, είχαν απομείνει 2.500 ζευγάρια. (Η αλήθεια είναι, όμως, ότι ποτέ δεν έγινε μία ολοκληρωμένη επιστημονική καταγραφή του πληθυσμού των Πελαργών σε όλη την Ελλάδα). Κατά την περίοδο του 1821, οι Πελαργοί φώλιαζαν ακόμα και μέσα στην Αθήνα. Σήμερα έχουν εξαφανισθεί από την Αττική και το νοτιότερο σημείο εξάπλωσής τους στην Ελλάδα, αλλά και στην Ευρώπη, είναι η Αιτωλοακαρνανία και ειδικά η περιοχή της λιμνοθάλασσας του Μεσολογγίου, που φιλοξενεί λιγότερα από 10 ζευγάρια (φθάνει να σκεφθεί κανείς ότι στη δεκαετία του 1950-60, η περιοχή φιλοξενούσε εκατοντάδες ζευγάρια). Τον προηγούμενο αιώνα, οι Πελαργοί φώλιαζαν και στην Πελοπόννησο, σήμερα όμως, δυστυχώς, έχουν εξαφανισθεί.
Οι περιοχές που καταλαμβάνουν οι Πελαργοί στη χώρα μας, είναι η Δυτική Στερεά, η Κεντρική Στερεά (περιοχή Κωπαΐδας), η Ήπειρος, η Μακεδονία και η Θράκη. Παλαιότερα, οι Πελαργοί φώλιαζαν και στη Σαμοθράκη, νησί του Βορείου Αιγαίου, ενώ σήμερα στο Αιγαίο φωλιάζουν μόνο στο νησί της Λέσβου, κοντά στους υγροτόπους, στον κόλπο της Καλλονής και της Γέρας.
Οι Πελαργοί είναι πουλιά με πολύ ανεπτυγμένη την ανθρωποφιλία κι αισθάνονται μεγάλη ασφάλεια όταν οι φωλιές τους βρίσκονται κοντά στον άνθρωπο (μέσα σε πόλεις και χωριά) και δεν κινδυνεύουν οι νεοσσοί τους να θηρευτούν από διάφορα αρπακτικά πουλιά ή άλλα ζώα.
Η Φιλιππιάδα, ένα όμορφο χωριό στο νομό Πρεβέζης, δικαιούται να ονομάζεται "η Πρωτεύουσα των Πελαργών", όλης της Ευρώπης. Κάθε χρόνο, πάνω από 200 ζευγάρια από τα μεγάλα άσπρα πουλιά φθάνουν εδώ και κτίζουν τις φωλιές τους σε οποιοδήποτε σημείο. Σε καμπαναριά και τρούλους εκκλησιών, ταράτσες μαγαζιών, στέγες σπιτιών, πάνω σε αποθήκες, σε κολόνες της Δ.Ε.Η. ή του Ο.Τ.Ε., πάνω σε δέντρα κεντρικών δρόμων της πόλης. Οι κάτοικοι της Φιλιππιάδας προστατεύουν τους Πελαργούς καθιστώντας ακίνδυνες τις καλωδιακές γραμμές της Δ.Ε.Η.
Στον Αμβρακικό Κόλπο, στο αγροτικό χωριό της Ανέζας, που βρίσκεται κοντά στην Άρτα, έχουμε και εδώ κάθε χρόνο μεγάλη συγκέντρωση Πελαργών.
Όπως είπαμε, οι Πελαργοί κτίζουν τις φωλιές τους μέσα σε πόλεις ή χωριά. Παρ` όλα αυτά, υπάρχουν και παραδείγματα στη χώρα μας, που οι Πελαργοί απομακρύνονται από τον άνθρωπο.
Στο δάσος της Απολλωνίας, στη Λίμνη Βόλβη, οι Πελαργοί προτιμούν να κτίζουν τις φωλιές τους μακριά από τους ανθρώπους. Είναι το τελευταίο παραλίμνιο δάσος της Βαλκανικής, όπου έχουν απομείνει μόνο 250 στρέμματα από μία έκταση 2.500 στρεμμάτων που έχουν καταπατηθεί. Σ` αυτό το γεμάτο βλάστηση και νερά δάσος, φωλιάζουν 70 ζευγάρια Πελαργών. Επίσης, λίγο έξω από τη Λαμία, πάνω σ` έναν μικρό πευκώνα, μακριά απ` τα χωριά, εδώ και πολλά χρόνια φτιάχνουν δέκα περίπου φωλιές, γιατί μόλις λίγο πιο πέρα βρίσκεται το Δέλτα του Σπερχειού.
Ο Πελαργός ήταν γνωστός από την αρχαιότητα. Ο άνθρωπος του έδειχνε πάντα σεβασμό και αγάπη. Τον θεωρούσε ωφέλιμο πουλί για τη γεωργία, γιατί εξολόθρευε τα επιβλαβή έντομα, τις σαύρες, τα ποντίκια των αγρών και τα φίδια.
Ο Αριστοτέλης, στο βιβλίο του Ιστορία των Ζώων, αναφέρει ότι τα φίδια στη Θεσσαλία πολλαπλασιάστηκαν κάποτε πάρα πολύ, ώστε υπήρχε κίνδυνος οι άνθρωποι να αναγκασθούν να φύγουν από εκεί, αν δεν ερχόταν ένας μεγάλος αριθμός Πελαργών, οι οποίοι μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα κατόρθωσαν να ξεκαθαρίσουν τον τόπο από τα ερπετά. Οι Θεσσαλοί, για να δείξουν την ευγνωμοσύνη τους στους Πελαργούς, ψήφισαν ειδικό προστατευτικό νόμο για τα πουλιά αυτά, σύμφωνα με τον οποίο ετιμωρείτο με θάνατο όποιος τολμούσε να τα σκοτώσει.
Πολλοί ήταν οι μύθοι και οι θρύλοι γύρω από τους Πελαργούς. Ένας από αυτούς έλεγε πως "όταν οι γέροι Πελαργοί χάσουν τη δύναμη και τα φτερά τους, τότε τους ζεσταίνουν οι νεαροί Πελαργοί, φροντίζουν για την τροφή τους και μαδούν τα δικά τους φτερά για να τους σκεπάσουν". Η πίστη σ` αυτή τη συγκινητική αυτοθυσία ήταν τόσο διαδεδομένη στις παραδόσεις όλων των λαών, ώστε ο νόμος που στην αρχαιότητα υποχρέωνε τα παιδιά να γηροκομούν τους γονείς τους, ήταν γνωστός με το όνομα "Πελαργικός Νόμος" και η ανταπόδοση των τροφείων από τα φιλόστοργα παιδιά στους γονείς, ονομάστηκε "αντιπελαργία" ή "αντιπελάργησις".
Πρώτο έρχεται την άνοιξη το αρσενικό και ακολουθεί το θηλυκό. Για πολλά χρόνια χρησιμοποιούν την ίδια φωλιά. Σαν υλικά κατασκευής χρησιμοποιούν ξύλα και φρύγανα. Στο εσωτερικό, τη στρώνουν με άχυρα, ξερά χορτάρια, φτερά και χαρτιά.
Μετά τις ερωτικές τελετές και τις γαμήλιες επιδείξεις, η θηλυκιά γεννάει 3-5 αυγά που έχουν χρώμα λευκό. Κλωσάει τ` αυγά και μετά από 25-32 ημέρες οι νεοσσοί αρχίζουν να βγαίνουν. Οι δύο γονείς αρχίζουν να τους τρέφουν με μικρά αμφίβια και έντομα.
Οι νεοσσοί, όταν γεννιούνται, είναι γυμνοί και με τα μάτια κλειστά. Παραμένουν στη φωλιά για δύο μήνες και οι γονείς δεν προλαβαίνουν να φέρνουν τροφή, που αποτελείται από βατράχια, σκουλήκια, σαλιγκάρια, μικρά ψάρια, έντομα, ακρίδες, κολεόπτερα, πολλές φορές μικρά πουλιά, μικρά θηλαστικά, σαύρες και μικρά φίδια. Παρ` όλες τις φροντίδες όμως των γονιών, δεν καταφέρνουν να επιζήσουν όλα τα νεαρά πουλιά, λόγω της μεγάλης θνησιμότητας που υπάρχει. Περίπου μετά από 3 μήνες, τα μικρά γίνονται ανεξάρτητα και σεξουαλικά ωριμάζουν μετά απ` το πέρασμα 3 χρόνων. Όταν κάνει ζέστη και τα μικρά βρίσκονται στη φωλιά, οι γονείς κάθονται μπροστά στον ήλιο για να τα προφυλάξουν και κάθε τόσο τα ποτίζουν ή ρίχνουν νερό στο σώμα τους. Ύστερα από δύο μήνες περίπου, οι μικροί Πελαργοί μπορούν και πετούν καλά. Ακολουθούν τους γονείς τους στην αναζήτηση τροφής, ενώ ταυτόχρονα γυμνάζονται για το μεγάλο ταξίδι που τους περιμένει.
Οι αποδημίες των Πελαργών είναι καλά μελετημένες χάρη στις έρευνες των ορνιθολόγων. Κάθε φορά που έρχονται ή φεύγουν οι Πελαργοί, αρχίζει μία καινούρια εποχή για τους ανθρώπους.
Στην Ελλάδα, οι Πελαργοί, όπως είπαμε, φθάνουν το Μάρτιο και φεύγουν για το μεγάλο τους ταξίδι μετά τις 20 Αυγούστου. Καμιά φορά μπορεί να δούμε ξεμοναχιασμένο κάποιο Πελαργό κατά τη διάρκεια του χειμώνα, μέσα σε κάποιο υγρότοπο. Σϊγουρα αυτός θα είναι ηλικιωμένος ή άρρωστος και δεν μπορεί να κάνει το μεγάλο ταξίδι της επιστροφής για τα χειμωνιάτικα λημέρια του.
Οι κίνδυνοι που απειλούν τους Πελαργούς στη χώρα μας είναι πολλοί: πάνω απ` όλα, η καταστροφή των βιοτόπων τους από τις αποξηράνσεις των υγρών εκτάσεων, την έλλειψη τροφής, τα φυτοφάρμακα, τα ηλεκτροφόρα καλώδια που πολλές φορές τους προκαλούν ηλεκτροπληξίες.
Οι Πελαργοί, αφού περάσουν το χειμώνα στην Αφρική, σε χώρες όπως η Σενεγάλη, η Ουγκάντα και η Ζάμπια, αρχίζουν την άνοιξη το ταξίδι της επιστροφής για τις περιοχές καταγωγής τους στην Ευρώπη. Οι πρώτοι Πελαργοί φθάνουν στον τόπο μας στις αρχές Μαρτίου και φεύγουν συνήθως το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Αυγούστου. Ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες, μπορεί να φύγουν νωρίτερα ή και αργότερα.
Οι Πελαργοί είναι δείκτες της υγείας των υγροτοπικών και αγροτικών οικοσυστημάτων. Στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης, αυτά τα οικοσυστήματα έχουν υποστεί μεγάλες καταστροφές και αλλοιώσεις, με αποτέλεσμα οι Πελαργοί, πολιά στενά δεμένοι με αυτά τα οικοσυστήματα, να τείνουν προς εξαφάνιση. Σε κάποιες χώρες της Ευρώπης -όπως η Ιταλία- τα πουλιά αυτά έχουν εξαφανισθεί εντελώς, ενώ σε χώρες όπως η Γαλλία, η Ολλανδία και η Δανία, έχουν απομείνει μόνο λίγες δεκάδες.
Στη χώρα μας, στη δεκαετία του 1950 υπήρχαν 10.000 ζευγάρια. Στο τέλος της δεκαετίας του 1960, με υπολογισμούς των ορνιθολόγων Schuz και Szijj, είχαν απομείνει 2.500 ζευγάρια. (Η αλήθεια είναι, όμως, ότι ποτέ δεν έγινε μία ολοκληρωμένη επιστημονική καταγραφή του πληθυσμού των Πελαργών σε όλη την Ελλάδα). Κατά την περίοδο του 1821, οι Πελαργοί φώλιαζαν ακόμα και μέσα στην Αθήνα. Σήμερα έχουν εξαφανισθεί από την Αττική και το νοτιότερο σημείο εξάπλωσής τους στην Ελλάδα, αλλά και στην Ευρώπη, είναι η Αιτωλοακαρνανία και ειδικά η περιοχή της λιμνοθάλασσας του Μεσολογγίου, που φιλοξενεί λιγότερα από 10 ζευγάρια (φθάνει να σκεφθεί κανείς ότι στη δεκαετία του 1950-60, η περιοχή φιλοξενούσε εκατοντάδες ζευγάρια). Τον προηγούμενο αιώνα, οι Πελαργοί φώλιαζαν και στην Πελοπόννησο, σήμερα όμως, δυστυχώς, έχουν εξαφανισθεί.
Οι περιοχές που καταλαμβάνουν οι Πελαργοί στη χώρα μας, είναι η Δυτική Στερεά, η Κεντρική Στερεά (περιοχή Κωπαΐδας), η Ήπειρος, η Μακεδονία και η Θράκη. Παλαιότερα, οι Πελαργοί φώλιαζαν και στη Σαμοθράκη, νησί του Βορείου Αιγαίου, ενώ σήμερα στο Αιγαίο φωλιάζουν μόνο στο νησί της Λέσβου, κοντά στους υγροτόπους, στον κόλπο της Καλλονής και της Γέρας.
Οι Πελαργοί είναι πουλιά με πολύ ανεπτυγμένη την ανθρωποφιλία κι αισθάνονται μεγάλη ασφάλεια όταν οι φωλιές τους βρίσκονται κοντά στον άνθρωπο (μέσα σε πόλεις και χωριά) και δεν κινδυνεύουν οι νεοσσοί τους να θηρευτούν από διάφορα αρπακτικά πουλιά ή άλλα ζώα.
Η Φιλιππιάδα, ένα όμορφο χωριό στο νομό Πρεβέζης, δικαιούται να ονομάζεται "η Πρωτεύουσα των Πελαργών", όλης της Ευρώπης. Κάθε χρόνο, πάνω από 200 ζευγάρια από τα μεγάλα άσπρα πουλιά φθάνουν εδώ και κτίζουν τις φωλιές τους σε οποιοδήποτε σημείο. Σε καμπαναριά και τρούλους εκκλησιών, ταράτσες μαγαζιών, στέγες σπιτιών, πάνω σε αποθήκες, σε κολόνες της Δ.Ε.Η. ή του Ο.Τ.Ε., πάνω σε δέντρα κεντρικών δρόμων της πόλης. Οι κάτοικοι της Φιλιππιάδας προστατεύουν τους Πελαργούς καθιστώντας ακίνδυνες τις καλωδιακές γραμμές της Δ.Ε.Η.
Στον Αμβρακικό Κόλπο, στο αγροτικό χωριό της Ανέζας, που βρίσκεται κοντά στην Άρτα, έχουμε και εδώ κάθε χρόνο μεγάλη συγκέντρωση Πελαργών.
Όπως είπαμε, οι Πελαργοί κτίζουν τις φωλιές τους μέσα σε πόλεις ή χωριά. Παρ` όλα αυτά, υπάρχουν και παραδείγματα στη χώρα μας, που οι Πελαργοί απομακρύνονται από τον άνθρωπο.
Στο δάσος της Απολλωνίας, στη Λίμνη Βόλβη, οι Πελαργοί προτιμούν να κτίζουν τις φωλιές τους μακριά από τους ανθρώπους. Είναι το τελευταίο παραλίμνιο δάσος της Βαλκανικής, όπου έχουν απομείνει μόνο 250 στρέμματα από μία έκταση 2.500 στρεμμάτων που έχουν καταπατηθεί. Σ` αυτό το γεμάτο βλάστηση και νερά δάσος, φωλιάζουν 70 ζευγάρια Πελαργών. Επίσης, λίγο έξω από τη Λαμία, πάνω σ` έναν μικρό πευκώνα, μακριά απ` τα χωριά, εδώ και πολλά χρόνια φτιάχνουν δέκα περίπου φωλιές, γιατί μόλις λίγο πιο πέρα βρίσκεται το Δέλτα του Σπερχειού.
Ο Πελαργός ήταν γνωστός από την αρχαιότητα. Ο άνθρωπος του έδειχνε πάντα σεβασμό και αγάπη. Τον θεωρούσε ωφέλιμο πουλί για τη γεωργία, γιατί εξολόθρευε τα επιβλαβή έντομα, τις σαύρες, τα ποντίκια των αγρών και τα φίδια.
Ο Αριστοτέλης, στο βιβλίο του Ιστορία των Ζώων, αναφέρει ότι τα φίδια στη Θεσσαλία πολλαπλασιάστηκαν κάποτε πάρα πολύ, ώστε υπήρχε κίνδυνος οι άνθρωποι να αναγκασθούν να φύγουν από εκεί, αν δεν ερχόταν ένας μεγάλος αριθμός Πελαργών, οι οποίοι μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα κατόρθωσαν να ξεκαθαρίσουν τον τόπο από τα ερπετά. Οι Θεσσαλοί, για να δείξουν την ευγνωμοσύνη τους στους Πελαργούς, ψήφισαν ειδικό προστατευτικό νόμο για τα πουλιά αυτά, σύμφωνα με τον οποίο ετιμωρείτο με θάνατο όποιος τολμούσε να τα σκοτώσει.
Πολλοί ήταν οι μύθοι και οι θρύλοι γύρω από τους Πελαργούς. Ένας από αυτούς έλεγε πως "όταν οι γέροι Πελαργοί χάσουν τη δύναμη και τα φτερά τους, τότε τους ζεσταίνουν οι νεαροί Πελαργοί, φροντίζουν για την τροφή τους και μαδούν τα δικά τους φτερά για να τους σκεπάσουν". Η πίστη σ` αυτή τη συγκινητική αυτοθυσία ήταν τόσο διαδεδομένη στις παραδόσεις όλων των λαών, ώστε ο νόμος που στην αρχαιότητα υποχρέωνε τα παιδιά να γηροκομούν τους γονείς τους, ήταν γνωστός με το όνομα "Πελαργικός Νόμος" και η ανταπόδοση των τροφείων από τα φιλόστοργα παιδιά στους γονείς, ονομάστηκε "αντιπελαργία" ή "αντιπελάργησις".
Πρώτο έρχεται την άνοιξη το αρσενικό και ακολουθεί το θηλυκό. Για πολλά χρόνια χρησιμοποιούν την ίδια φωλιά. Σαν υλικά κατασκευής χρησιμοποιούν ξύλα και φρύγανα. Στο εσωτερικό, τη στρώνουν με άχυρα, ξερά χορτάρια, φτερά και χαρτιά.
Μετά τις ερωτικές τελετές και τις γαμήλιες επιδείξεις, η θηλυκιά γεννάει 3-5 αυγά που έχουν χρώμα λευκό. Κλωσάει τ` αυγά και μετά από 25-32 ημέρες οι νεοσσοί αρχίζουν να βγαίνουν. Οι δύο γονείς αρχίζουν να τους τρέφουν με μικρά αμφίβια και έντομα.
Οι νεοσσοί, όταν γεννιούνται, είναι γυμνοί και με τα μάτια κλειστά. Παραμένουν στη φωλιά για δύο μήνες και οι γονείς δεν προλαβαίνουν να φέρνουν τροφή, που αποτελείται από βατράχια, σκουλήκια, σαλιγκάρια, μικρά ψάρια, έντομα, ακρίδες, κολεόπτερα, πολλές φορές μικρά πουλιά, μικρά θηλαστικά, σαύρες και μικρά φίδια. Παρ` όλες τις φροντίδες όμως των γονιών, δεν καταφέρνουν να επιζήσουν όλα τα νεαρά πουλιά, λόγω της μεγάλης θνησιμότητας που υπάρχει. Περίπου μετά από 3 μήνες, τα μικρά γίνονται ανεξάρτητα και σεξουαλικά ωριμάζουν μετά απ` το πέρασμα 3 χρόνων. Όταν κάνει ζέστη και τα μικρά βρίσκονται στη φωλιά, οι γονείς κάθονται μπροστά στον ήλιο για να τα προφυλάξουν και κάθε τόσο τα ποτίζουν ή ρίχνουν νερό στο σώμα τους. Ύστερα από δύο μήνες περίπου, οι μικροί Πελαργοί μπορούν και πετούν καλά. Ακολουθούν τους γονείς τους στην αναζήτηση τροφής, ενώ ταυτόχρονα γυμνάζονται για το μεγάλο ταξίδι που τους περιμένει.
Οι αποδημίες των Πελαργών είναι καλά μελετημένες χάρη στις έρευνες των ορνιθολόγων. Κάθε φορά που έρχονται ή φεύγουν οι Πελαργοί, αρχίζει μία καινούρια εποχή για τους ανθρώπους.
Στην Ελλάδα, οι Πελαργοί, όπως είπαμε, φθάνουν το Μάρτιο και φεύγουν για το μεγάλο τους ταξίδι μετά τις 20 Αυγούστου. Καμιά φορά μπορεί να δούμε ξεμοναχιασμένο κάποιο Πελαργό κατά τη διάρκεια του χειμώνα, μέσα σε κάποιο υγρότοπο. Σϊγουρα αυτός θα είναι ηλικιωμένος ή άρρωστος και δεν μπορεί να κάνει το μεγάλο ταξίδι της επιστροφής για τα χειμωνιάτικα λημέρια του.
Οι κίνδυνοι που απειλούν τους Πελαργούς στη χώρα μας είναι πολλοί: πάνω απ` όλα, η καταστροφή των βιοτόπων τους από τις αποξηράνσεις των υγρών εκτάσεων, την έλλειψη τροφής, τα φυτοφάρμακα, τα ηλεκτροφόρα καλώδια που πολλές φορές τους προκαλούν ηλεκτροπληξίες.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου