Με απαγορευμένα φυτοφάρμακα δηλητηριάζουν άγρια ζώα!
Με επικίνδυνα φυτοφάρμακα, η κυκλοφορία των οποίων έχει απαγορευτεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση, εξοντώνονται εκατοντάδες άγρια ζώα κάθε χρόνο στην Ελλάδα. Αλεπούδες, ασβοί, αγριογούρουνα, λύκοι, νυφίτσες τσακάλια, ακόμα και αρκούδες, βρίσκονται δηλητηριασμένα από απαγορευμένα αγροχημικά προϊόντα σχεδόν σε κάθε δασική περιοχή της χώρας που συνορεύει με αγροτικές εκτάσεις. Την ίδια στιγμή, σπάνια και απειλούμενα είδη πτηνών, όπως ο ασπροπάρης, ο μαυρόγυπας, το όρνιο και ο γυπαετός, τρέφονται με τα νεκρά δηλητηριασμένα ζώα, με συνέπεια να δηλητηριάζονται και τα ίδια.
Κατακόρυφα έχουν αυξηθεί τα τελευταία τρία με τέσσερα χρόνια οι δηλητηριάσεις ζώων και πουλιών. Τα περισσότερα περιστατικά καταγράφονται σε αγροτικές και κτηνοτροφικές περιοχές της Βορείου Ελλάδας, της Στερεάς και της Ηπείρου, ενώ η χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων (φόλες) αποτελεί μια από τις κύριες αιτίες μη-φυσικού θανάτου πολλών προστατευόμενων ειδών της πανίδας, εγκυμονώντας, ταυτόχρονα, τεράστιους κινδύνους για τη δημόσια υγεία. «Η χρήση των δηλητηριασμένων δολωμάτων ως μέσο ελέγχου και θανάτωσης της πανίδας είναι ιδιαίτερα εύκολη και «αποτελεσματική», καθώς έχει χαμηλό κόστος, δεν απαιτεί εξειδικευμένο εξοπλισμό, ιδιαίτερη οργάνωση και σχεδιασμό, είναι αθόρυβη και επομένως παραμένει εύκολα ανώνυμη», εξηγεί η Μαλάμω Κορμπέτη, υπεύθυνη Θεμάτων Πολιτικής Περιβάλλοντος της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας.
Ομάδες κτηνοτρόφων και γεωργών, ως επί το πλείστον, αλλά και κυνηγών, με φυτοφάρμακα και παρόμοια σκευάσματα, τοποθετούν τα δηλητηριασμένα δολώματα, για να «προστατέψουν» τα κοπάδια και τα κτήματά τους από επιθέσεις άγριων ζώων (τσακάλια, αρκούδες, λύκοι, ασβοί). Έχουν παρατηρηθεί και περιστατικά δηλητηρίασης λόγω αντιδικίας γειτόνων. Επίσης συχνό είναι το φαινόμενο, εξαιτίας του ανταγωνισμού κυνηγών-κτηνοτρόφων, οι μεν να βάζουν φόλες για τα τσοπανόσκυλα και οι δε για τα κυνηγόσκυλα. Πολλές φορές μελισσοκόμοι που δεν έχουν περιφράξει τα μελίσσια τους, τοποθετούν φόλες για τις αρκούδες. Τέλος, δεν είναι ασυνήθιστο το φαινόμενο, υπάλληλοι της τοπικής αυτοδιοίκησης να βάζουν δηλητήρια για τα αδέσποτα ζώα, σύμφωνα με την κ. Κορμπέτη.
Σύμφωνα με τα συγκεντρωτικά στοιχεία των περιβαλλοντικών οργανώσεων που απαρτίζουν την "Εθνική Ομάδα Ενάντια στα Δηλητήρια", από το 2000 μέχρι το 2013 καταγράφηκαν στην Ελλάδα 354 περιστατικά τοποθέτησης δηλητηριασμένων δολωμάτων στη φύση. Πολλά περισσότερα περιστατικά όμως δεν καταγράφονται καθόλου. Ενδεικτικό της κατάστασης που επικρατεί είναι το γεγονός ότι μόνο μέσα στο 2013 καταγράφηκαν τρία περιστατικά δηλητηρίασης αρκούδας, δύο στα Γρεβενά τον Μάρτιο και ένα στην Καστοριά τον Ιούνιο.
Όπως επισημαίνουν εκπρόσωποι περιβαλλοντικών οργανώσεων, ο αριθμός αυτός δεν αντιπροσωπεύει ούτε το 1/10 των πραγματικών περιστατικών, καθώς ελάχιστες περιπτώσεις θανάσιμης δηλητηρίασης άγριων ζώων γίνονται γνωστές. Ακόμη, διευκρινίζεται πως τα 354 καταγεγραμμένα περιστατικά δεν αφορούν τον αριθμό των νεκρών ζώων, αλλά τον αριθμό των δηλητηριασμένων δολωμάτων.
«Τις περισσότερες φορές, μία τέτοια φόλα δεν έχει μόνο ένα μεμονωμένο θύμα, καθώς κοντά σε ένα δηλητηριασμένο δόλωμα βρίσκουμε αρκετά νεκρά ζώα», αναφέρει η Κωνσταντίνα Ντεμίρη, συντονίστρια της "Εθνικής Ομάδας Ενάντια στα Δηλητήρια" και υπεύθυνη θεμάτων περιβαλλοντικής πολιτικής στην Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία.
Τα απαγορευμένα φυτοφάρμακα μετά οποία οι ασυνείδητοι παρασκευάζουν φόλες κατασκευάζονται κυρίως στην Κίνα και εισέρχονται παρανόμως στην Ευρώπη μέσω της Τουρκίας. Στην Ελλάδα φτάνουν μέσω της Βουλγαρίας και -λόγω οικονομικής κρίσης- πολλοί αγρότες τα προτιμούν από τα νόμιμα, καθώς είναι φθηνότερα.
«Η χρήση τέτοιων απαγορευμένων προϊόντων σε φόλες αποτελεί εκ προμελετης εγκληματική ενέργεια ενάντια στην άγρια ζωή της Ελλάδας», λέει ο Λάζαρος Γεωργιάδης, διευθυντής Προγραμμάτων του «Αρκτούρου», προσθέτοντας πως τα περισσότερα δολώματα τοποθετούνται από άτομα που θέλουν να προστατεύσουν τις καλλιέργειες τους: «Κάποιοι προσπαθούν με αυτόν τον παράνομο τρόπο να προστατευτούν από τρωκτικά ή αλεπούδες. Τελικά, οι φόλες καταλήγουν να σκοτώνουν πολύ περισσότερα ζώα. Δεν πρόκειται να μάθουμε ποτέ ποιός είναι ο πραγματικός αριθμός των θυμάτων, καθώς δεν υπάρχει στην Ελλάδα κάποιος εθνικός μηχανισμός που να καταγράφει τα κρούσματα».
Οι περιοχές όπου έχουν καταγραφεί τα περισσότερα περιστατικά θανάτωσης άγριων ζώων με δηλητηριασμένα δολώματα είναι τα Τρίκαλα και η Κρήτη, όπου εφαρμόζεται το ευρωπαϊκό πρόγραμμα Life, και συγκεκριμένα τα επιμέρους προγράμματά του «Καινοτόμες δράσεις για την αντιμετώπιση της παράνομης δηλητηρίασης σε μεσογειακές πιλοτικές περιοχές της Ε.Ε.» και «Επείγοντα μέτρα για την εξασφάλιση της επιβίωσης του ασπροπάρη».
«Ο εντοπισμός περισσότερων περιστατικών θανάτωσης άγριων ζώων με φόλες στα Τρίκαλα και την Κρήτη οφείλεται στην εκπόνηση των δύο ευρωπαϊκών προγραμμάτων σε αυτές τις περιοχές. Δυστυχώς, για την υπόλοιπη Ελλάδα γνωρίζουμε μόνο όσα περιστατικά εντοπίζουμε τυχαία», αναφέρει ο Λ. Γεωργιάδης.
Στην Κρήτη, οι τοξικολογικές αναλύσεις σε νεκρά ζώα από τις περιοχές όπου εφαρμόζεται το πρόγραμμα Life επιβεβαιώνουν ότι απαγορευμένα φυτοφάρμακα εξακολουθούν να κυκλοφορούν στην Ελλάδα και πως «αποτελούν μία από τις κύριες αιτίες μη φυσικού θανάτου πολλών προστατευόμενων ειδών πανίδας», όπως λέει ο Μιχάλης Προμπονάς φυσικός -περιβαλλοντολόγος του Πανεπιστημίου Κρήτης. Μόνο στη μεγαλόνησο, «από το 2007 μέχρι και το 2012 καταγράφηκαν 67 περιστατικά δηλητηριασμένων πτηνών, ενώ στα δείγματα των νεκρών ζώων ανιχνεύθηκαν τοξικές και απαγορευμενες ουσίες (methomyl, methyl parathion, carbofuran, oxamyl και chlorpyrifos-methyl). Αυτές ανήκουν σε αγροχημικά που έχουν απαγορευτεί», τονίζει ο Μ. Προμπονάς.
Στην προσπάθεια να αντιμετωπίσουν το φαινόμενο, οι περιβαλλοντικές οργανώσεις της χώρας έχουν συστήσει την "Εθνική Ομάδα Ενάντια στα Δηλητήρια". Πρόκειται για μία ειδική ομάδα εργασίας με σκοπό τον σχεδιασμό και τον συντονισμό θεσμικών αλλαγών και προτάσεων για την αντιμετώπιση των θανατώσεων της άγριας πανίδας από δηλητηριασμένα δολώματα. Στην ομάδα συμμετέχουν οι οργανώσεις «ΑΝΙΜΑ», «Αρκτούρος», «Ελληνική Εταιρεία Προστασίας της Φύσης», «Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία», «Καλλιστώ», «WWF Ελλάς καθώς και το «Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης.
Η Κ. Ντεμίρη λέει πως «μια παράπλευρη απώλεια των δηλητηριασμένων δολωμάτων είναι και τα πτωματοφάγα πτηνά, αυτά δηλαδή που τρέφονται με νεκρά ζώα, όπως ο ασπροπάρης που κινδυνεύει με εξαφάνιση».
Παράλληλα, τονίζει πως εκτός από τα πτωματοφάγα πτηνά, κινδυνεύουν τόσο ο χρυσαετός όσο και η γερακίνα που, αν και αρπακτικά, πολλές φορές τρέφονται με νεκρά ζώα. Επιπλέον, «εκτός από τον άμεσο θάνατο, τα παράνομα φυτοφάρμακα προκαλούν προβλήματα σε πάρα πολλούς πληθυσμούς πτηνών, καθώς αυξάνεται η θνησιμότητα των εμβρύων, μειώνονται η εκκόλαψη και οι πιθανότητες επιβίωσης των νεοσσών και εκδηλώνονται τερατογενέσεις ενώ τα ενήλικα πουλιά παρουσιάζουν υπογονιμότητα».
.jpg)
Χαρακτηριστική περίπτωση της επικίνδυνης κατάστασης από την ανεξέλεγκτη χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων αποτελεί ο θάνατος δυο ασπροπάρηδων τον περασμένο Απρίλιο στην Αμφίπολη του νομού Σερρών. Το ένα από τα δυο πουλιά είχε σωθεί πέρσι από δηλητηρίαση, χάρη στην έγκαιρη επέμβαση ενός κτηνοτρόφου. Ξεχειμώνιασε στην Αφρική, και περνώντας από τις εμπόλεμες ζώνες της Συρίας και της Παλαιστίνης έφθασε στην Ελλάδα, όπου τη δεύτερη ημέρα πέθανε από δηλητηρίαση. Μαζί του βρέθηκε και ένας άλλος νεκρός ασπροπάρης, πιθανόν το ταίρι του. «Μέχρι και πριν από δέκα χρόνια στην Ελλάδα υπήρχαν δεκάδες ασπροπάρηδες, ιδιαίτερα στα Μετέωρα. Σήμερα βρίσκονται υπό εξαφάνιση με λιγότερα από 15 ζευγάρια», αναφέρει η Ρούλα Τρίγκου, συντονίστρια Ενημέρωσης-Ευαισθητοποίησης Δράσεων Διατήρησης της Ορνιθολογικής Εταιρείας.
Επίσης, πέρσι εξαφανίστηκε η μεγαλύτερη αποικία όρνιων στην ηπειρωτική Ελλάδα, ύστερα από μαζική δηλητηρίαση στα Στενά του Νέστου. Τα αρπακτικά πουλιά φωλιάζουν και τρέφονται κυρίως σε ημιορεινές περιοχές της Μακεδονίας και της Ηπείρου και εκεί βρίσκονται και τα περισσότερα θύματα.
«Παλιά, το δασαρχείο χρησιμοποιούσε ελεγχόμενη δηλητηρίαση. Τοποθετούσε το πρωί φόλες για τις αλεπούδες και το σούρουπο τις μάζευε. Αυτή η πρακτική απαγορεύτηκε το 1993. Από τότε παρατηρήθηκε αύξηση των δηλητηριάσεων από τους ίδιους τους πολίτες», υποστηρίζει η κ. Κορμπέτη.
Σε πολλές χώρες της Ευρώπης, ιδιαίτερα στα Βαλκάνια, στην Ουγγαρία, στη Γαλλία, στην Ιταλία, στην Ισπανία και στην Πορτογαλία οι δηλητηριάσεις είναι συχνό φαινόμενο, υπογραμμίζει η κ. Τρίγκου. Στην Ισπανία, στην Ιταλία και στην Πορτογαλία έχουν εκπαιδεύσει σκυλιά που ανιχνεύουν τις φόλες, όπως επίσης έχουν συγκροτηθεί ομάδες περιπολιών, κρατικές και από μη κυβερνητικές οργανώσεις.
Η χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων για τον έλεγχο των «επιβλαβών» ζώων απαγορεύτηκε στη χώρα μας -με απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας- το 1993. Ωστόσο, όπως καταγγέλλει η Εθνική Ομάδα Ενάντια στα Δηλητήρια, η συστηματική χρήση τους ποτέ δεν σταμάτησε.
Οι πιο συνήθεις τρόποι που χρησιμοποιούν οι επιτήδειοι είναι ο δηλητηριασμός νεκρών ζώων ή ο εμποτισμός με δηλητήριο κομματιών κρέατος τα οποία αφήνουν στην ύπαιθρο ως δόλωμα. Επίσης αρκετά διαδεδομένες είναι και οι φόλες σε μορφή κάψουλας. Ωστόσο, όπως επισημαίνουν όλες οι περιβαλλοντικές οργανώσεις η χρήση των δηλητηριασμένων νεκρών ζώων είναι και η πιο επιζήμια για την πανίδα, καθώς με αυτά τρέφονται πολλά ζώα και ενδεχομένως για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Παράλληλα, οι περισσότερες από τις ουσίες που χρησιμοποιούνται για τη δηλητηρίαση ζώων έχουν απαγορευτεί για λόγους δημόσιας υγείας και προστασίας του περιβάλλοντος και κυκλοφορούν στη χώρα μας παράνομα. Όπως λέει ο Βάσος Ευθυμιάδης αντιπρόεδρος στον Ελληνικό Σύνδεσμο Φυτοπροστασίας, «το ποσοστό που καταλαμβάνουν τα παράνομα φυτοφάρμακα στην ελληνική αγορά είναι της τάξης του 15%, ενώ μετά την κρίση η αύξηση τους είναι ραγδαία. Ως δηλητήρια είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικά, καθώς είναι εξαιρετικά τοξικά, συμπυκνωμένα -οπότε δεν χρειάζεται μεγάλη δόση- και άοσμα». Σύμφωνα με την Εθνική Ομάδα Ενάντια στα Δηλητήρια, οι πιο διαδεδομένοι τύποι δηλητηρίων που χρησιμοποιούνται είναι τα εντομοκτόνα, τα μυκητοκτόνα και τα κυανιούχα.
Στην Ελλάδα υλοποιούνται σήμερα δύο ευρωπαϊκά προγράμματα: το πρόγραμμα "LIFE-Φύση «Επείγοντα μέτρα για την εξασφάλιση της επιβίωσης του Ασπροπάρη»" και το πρόγραμμα "LIFE+ Βιοποικιλότητα «Καινοτόμες Δράσεις για την Αντιμετώπιση της Παράνομης Χρήσης Δηλητηριασμένων Δολωμάτων σε Μεσογειακές Πιλοτικές Περιοχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης»". Επίσης, στο πλαίσιο του προγράμματος "LIFE+ Περιβαλλοντολογική Πολιτική και Διακυβέρνηση", τα υπουργεία Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής υλοποιούν το «EcoPest» για την ορθολογική χρήση γεωργικών φαρμάκων και λιπασμάτων, έργο που έμμεσα θα επηρεάσει τη χρήση δηλητηρίων στην ύπαιθρο.
Παρά την εξέλιξη της τεχνολογίας, τους αυστηρότερους ελέγχους και το «σφιχτό» νομικό πλαίσιο έγκρισης, εμπορίας ή χρήσης τους, η υποψία ότι κάποια από τα ευρέως κυκλοφορούντα φυτοφάρμακα προκαλούν και «παράπλευρες» απώλειες σε σπάνια είδη παραμένει διάχυτη. Τέτοια περιστατικά σημειώνονται εδώ και 40 περίπου χρόνια. Αφετηρία ήταν η ευρύτατη χρήση του DDT!
Τα πουλιά, αναδείχθηκαν εξ αρχής ως αδύναμος κρίκος της βιολογικής αλυσίδας. Επειδή όμως έχουν και τυποποιημένες συνήθειες, μετριούνται σχετικά εύκολα κλπ., - καθιερώθηκε να χρησιμοποιούνται και ως βιοδείκτες. Τις τελευταίες δεκαετίες μετριούνται συστηματικά και μελετάται εξονυχιστικά η συμπεριφορά και οι συνήθειές τους. Σε περιπτώσεις που εντοπιστούν νεκρά, συλλέγονται και προωθούνται για εργαστηριακές εξετάσεις. Τα ευρήματα των ερευνών παρέχουν σημαντικές πληροφορίες και για την αιτία θανάτου τους. Οι πληροφορίες για τις χημικές ουσίες που προκάλεσαν τον θάνατό τους μπορούν να χρησιμοποιηθούν και ως «εργαλείο» διαχείρισης του περιβάλλοντος αλλά και ως μέσο πίεσης για την απαγόρευση συγκεκριμένων χημικών σκευασμάτων.
Οι παράπλευρες απώλειες άγριων ζώων από κακή χρήση ή υπολείμματα τέτοιων σκευασμάτων προβληματίζει και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Στα πλαίσια διαφόρων προγραμμάτων που ενισχύει οικονομικά επί 20 σχεδόν χρόνια, προωθεί και προγράμματα ευαισθητοποίησης κατά της χρήσης δηλητηριασμένων δολωμάτων.
Το πρόγραμμα LIFE+ «Καινοτόμες Δράσεις για την Αντιμετώπιση της Παράνομης Χρήσης Δηλητηριασμένων Δολωμάτων σε Μεσογειακές Πιλοτικές Περιοχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης» που ξεκίνησε πριν από 2 χρόνια υλοποιείται παράλληλα σε 8 πιλοτικές περιοχές της Ευρώπης. Σε 4 στην Ισπανία και 2 στην Πορτογαλία. Στην Ελλάδα, υλοποιείται από τον Αρκτούρο στην περιοχή Αντιχάσια - Μετέωρα και από το Πανεπιστήμιο Κρήτης , στα όρη Ψηλορείτης, Αστερούσια & Δίκτη. Σε σχετικό ενημερωτικό δελτίο Τύπου μεταξύ άλλων αναφέρεται ότι ένας από τους στόχους είναι η ευαισθητοποίηση όλων, ειδικότερα επιλεγμένων ομάδων χρηστών, για το πρόβλημα των δηλητηριασμένων δολωμάτων: «Η παράνομη χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων αποτελεί κοινή πρακτική σε πολλές αγροτικές περιοχές της Ευρώπης και σε χώρες της Μεσογείου και πλήττει σημαντικά τα αρπακτικά πουλιά, ιδιαίτερα τα πτωματοφάγα όπως είναι ο γυπαετός (Gypaetus barbatus), το όρνιο (Gyps fulvus) και ο ασπροπάρης (Neophron percnopterus), καθώς και απειλούμενα είδη θηλαστικών, όπως η καφέ αρκούδα (Ursus arctos), ο λύκος (Canis lupus) και ο λύγκας της Ιβηρικής χερσονήσου (Lynx pardinus)».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου