Πρωταθλητές της δυσπιστίας!

Tου Παντελή Μπουκάλα.

Πρωταθλητές στη δυσπιστία μάς ανέδειξε η Ευρωπαϊκή Κοινωνική Ερευνα, που διενεργήθηκε με τη συμμετοχή και του δικού μας Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών. Αν τα υψηλότατα ποσοστά της επιφυλακτικότητας και της καχυποψίας αφορούσαν αποκλειστικά τους πολιτικούς, θα λέγαμε ότι η έρευνα κομίζει γλαύκα ες Αθήνας: από τη λατρεία για τον έναν «Μεσσία» μετά τον άλλον, και από απογοήτευση σε απογοήτευση, καταλήξαμε στην άρνηση της πολιτικής. Εξαπολύοντας μύδρους εναντίον δικαίων και αδίκων, αρνούμενοι να μπούμε στον κόπο της διαφοροποίησης και του προσεκτικού επιμερισμού των ευθυνών, παραδινόμαστε στην ηδονή του γκρεμίσματος, με την ψευδαίσθηση ότι βρισκόμαστε έξω από το κατεδαφιζόμενο οικοδόμημα, ασφαλισμένοι. Ο πιο αχαλίνωτος λαϊκισμός ασκείται από το ίδιο τον λαό (όποιο περιεχόμενο κι αν δώσουμε στη συγκεκριμένη έννοια), όταν φτάνει να πιστεύει ότι αυτός ουδεμία ευθύνη φέρει για οτιδήποτε και ότι όλοι οι πολιτικοί είναι ίδιοι κι απαράλλαχτοι και όλοι ή διεφθαρμένοι ή ανίδεοι και ακαμάτηδες.
Αλλά είπαμε. Η δυσπιστία μας δεν αφορά μόνο τους πολιτικούς. Καχύποπτοι στεκόμαστε και απέναντι στους «απλούς πολίτες», τους ομοίους μας. Πιστεύουμε λοιπόν σε μεγάλο ποσοστό (μεγαλύτερο από τον ευρωπαϊκό μέσον όρο) ότι οι περισσότεροι «θα προσπαθούσαν να μας εκμεταλλευτούν αν τους παρουσιαζόταν η ευκαιρία». Ιδού λοιπόν, ποσοτικοποιημένη, η διάρρηξη του κοινωνικού ιστού και ο κλονισμός της κοινωνικής συνοχής, για τη θεραπεία των οποίων όλο και κάποιο ξόρκι ψελλίζουμε κάθε τόσο. Οπως κι αν αυτοπροσδιοριζόμαστε (ως καλοί χριστιανοί ή ως ιδεολόγοι και ιδεαλιστές), δεν επιτρέπουμε στην πίστη ή στις ιδέες μας να διαμορφώσουν τη συμπεριφορά μας αλλά αφηνόμαστε στο ένστικτο. Και το ένστικτο είναι πάντοτε ετοιμοπόλεμο, γιατί βλέπει παντού εχθρούς, ακόμα και ανάμεσα στους εκ πνεύματος συντρόφους και τους εξ αίματος συγγενείς. Ο γιατρός δεν εμπιστεύεται τον ταξιτζή («έχει πειράξει το ταξίμετρο ο μπαγαπόντης»), ο ταξιτζής τον γιατρό («θέλει φακελάκι ο μπαγαπόντης»), γιατροί και ταξιτζήδες τους υδραυλικούς και τους ηλεκτρολόγους, ηλεκτρολόγοι και υδραυλικοί τους εφοριακούς και τους παπάδες, οι παπάδες τους δεσποτάδες κι όλο το χριστεπώνυμο πλήρωμα, δικηγόροι και δημοσιογράφοι δεν εμπιστεύονται τους πάντες αλλά και οι πάντες, ισοφαρίζοντας, δεν εμπιστεύονται δικηγόρους και δημοσιογράφους. Απεργούν οι μεν και αυτομάτως οι δε στρέφονται εναντίον τους, διότι παρακωλύουν τις συγκοινωνίες ή ό,τι άλλο· και επειδή οι μεν μεταπίπτουν ταχύτατα σε δε και οι δε σε μεν, το κοινωνικό σώμα κατακερματίζεται από αμέτρητους μικροεμφυλίους (περίπου σαν την Αριστερά, που όσο περισσότερο ρητορεύει για την ανάγκη της ενότητας, τόσο περισσότερο διασπάται). Ουδέν πρόβλημα. Μπορεί στατιστικώς να εμφανιζόμαστε σαν 10.000.000 καχύποπτοι τύποι, ταυτόχρονα όμως 10.000.000 άνθρωποι πιστεύουμε, ο καθένας για τον λατρεμένο εαυτό του, πως είμαστε ενάρετοι, ανοιχτόκαρδοι κι ανοιχτόμυαλοι, άνθρωποι εμπιστοσύνης δηλαδή.