Επειδή οι πτώσεις στα χρηματιστήρια γίνονται αμέσως πρώτη είδηση στα μέσα ενημέρωσης μερικοί πολύ επιφανειακοί αναλυτές πιστεύουν ότι η αιτία της κρίσης είναι τα χρηματιστήρια. Αυτό όμως δεν είναι παρά μια οφθαλμαπάτη. Ο πανικός στα χρηματιστήρια είναι μόνο ένα σύμπτωμα της υποβόσκουσας κρίσης. Το ότι οι σημερινές τιμές των μετοχών δεν έχουν καμία σχέση είτε με τα κέρδη των επιχειρήσεων, είτε με τις μελλοντικές τους προοπτικές, είναι σαφές εδώ και πολύ καιρό. Ο Μαρξ εξήγησε ότι η τελική αιτία κάθε κρίσης είναι η υπερπαραγωγή. Το καπιταλιστικό σύστημα είναι ένα άναρχο σύστημα και κάθε ατομικός καπιταλιστής, οδηγούμενος απ’ τη δίψα του για υπεραξία, παράγει για την αγορά, άσχετα από το αν η αγορά μπορεί να αφομοιώσει τα προϊόντα του. Στις περιόδους ανάπτυξης όλοι τους στριμώχνονται στις αγορές, οι πωλήσεις αυξάνουν, τα κέρδη εξακοντίζονται στα ύψη, η ζήτηση αυξάνει συνεχώς οδηγώντας σε αύξηση των επενδύσεων και της παραγωγής, μέχρι που φθάνουν σε ένα σημείο όπου η αγορά είναι πια κορεσμένη. Σε αυτό το σημείο η σπειροειδής πορεία ακολουθεί την αντίθετη κατεύθυνση, με πτώση των πωλήσεων, των τιμών και των κερδών. Οι καπιταλιστές δεν μπορούν πια να εισπράξουν την παραγόμενη υπεραξία, σταματούν να επενδύουν, προκαλώντας την κρίση. Αυτό ακριβώς έγινε τα τελευταία χρόνια.
Ένα παράδειγμα χαρακτηριστικό αυτής της διαδικασίας είναι η πολυεθνική Γκλόμπαλ Κρόσινγκ, η οποίοι μέχρι πρόσφατα εθεωρείτο από τις πιο δυναμικές εταιρείες τηλεπικοινωνιών, πριν οδηγηθεί στη χρεοκοπία. Η εταιρεία σκέφτηκε ότι μπορούσε να κερδίζει τεράστια ποσά εάν δανειζόταν μερικά δις δολάρια για να προχωρήσει στην παραγωγή καλωδίων οπτικών ινών και στη συνέχεια να τα πουλήσει. Δυστυχώς το ίδιο ακριβώς σκέφτηκαν και πολλοί άλλοι βιομήχανοι. Το αποτέλεσμα ήταν η αγορά οπτικών ινών να κορεστεί, να υπάρξει υπερπροσφορά και οι τιμές να καταρρεύσουν.
Κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης τα δάνεια είναι εύκολα και φθηνά και οι επενδυτές είναι πρόθυμοι να ριψοκινδυνέψουν με τον όποιο παράτολμο τρόπο. Η προηγούμενη ανάκαμψη δεν ήταν εξαίρεση. Το χρήμα δεν ήταν εμπόδιο. Οποιαδήποτε καλή επιχειρηματική ιδέα με την πρόθεση ενός «dot com» μπορούσε να προσελκύσει τεράστια κεφάλαια μέσα σε μια νύχτα, χωρίς πολλές ερωτήσεις. Προφανώς ευυπόληπτες τράπεζες και εταιρείες επενδύσεων ακολούθησαν αυτό το καταναλωτικό όργιο με «αυταπάρνηση».
Τώρα όμως τα πάντα έχουν αλλάξει. Ο τομέας της νέας τεχνολογίας ήταν ο πρώτος που μπήκε σε κρίση. Οι επενδυτές συνειδητοποίησαν ξαφνικά ότι δεν ήταν καθόλου πιθανό να πάρουν όχι κέρδη, αλλά ούτε καν τα κεφάλαιά τους. Η καθήλωση των μετοχών είναι η έκφραση αυτής της καθυστερημένης διαπίστωσης. Μέσα σε αυτές τις συνθήκες είναι που οι εταιρείες κατέφυγαν στην «δημιουργική λογιστική» (δηλαδή στην απάτη) προκειμένου να πείσουν αυτούς που είχαν μετοχές ότι δεν υπήρχε κανένας λόγος για πανικό, ότι τα λεφτά τους ήταν ασφαλισμένα στις τράπεζες και ότι όλα βαίνουν καλώς.
Τι αποκαλύπτεται όμως; Αποκαλύπτεται ότι τα προηγούμενα χρόνια της ανάπτυξης διευθυντικά στελέχη επιχειρήσεων παραποιούσαν στα παρασκήνια τα λογιστικά στοιχεία και αντάμειβαν τους εαυτούς τους πλουσιοπάροχα. Αυτοί ήταν οι ίδιοι άνθρωποι που ξεζούμισαν αλύπητα τους εργαζόμενους, απαιτώντας και πετυχαίνοντας τελικά, όλο και μεγαλύτερη παραγωγικότητα, με απολύσεις κλείσιμο τμημάτων, τρομοκρατία, ασκώντας μια αδυσώπητη πίεση, προκειμένου να αποσπάσουν και την τελευταία σταγόνα υπεραξίας.
Τώρα όμως είναι εκτεθειμένοι ως διεφθαρμένοι εγκληματίες που οδήγησαν τις επιχειρήσεις τους στην χρεοκοπία. Αυτά είναι τα χαρακτηριστικά των επικεφαλείς της βιομηχανίας στη σημερινή Αμερική! Είναι ειρωνεία το ότι αυτοί οι ίδιοι άνθρωποι αγόρευαν ως αυθεντίες πριν λίγα χρόνια για τη διαφθορά και την ανεπάρκεια των γραφειοκρατών της Σοβιετικής Ένωσης….
Ένα παράδειγμα χαρακτηριστικό αυτής της διαδικασίας είναι η πολυεθνική Γκλόμπαλ Κρόσινγκ, η οποίοι μέχρι πρόσφατα εθεωρείτο από τις πιο δυναμικές εταιρείες τηλεπικοινωνιών, πριν οδηγηθεί στη χρεοκοπία. Η εταιρεία σκέφτηκε ότι μπορούσε να κερδίζει τεράστια ποσά εάν δανειζόταν μερικά δις δολάρια για να προχωρήσει στην παραγωγή καλωδίων οπτικών ινών και στη συνέχεια να τα πουλήσει. Δυστυχώς το ίδιο ακριβώς σκέφτηκαν και πολλοί άλλοι βιομήχανοι. Το αποτέλεσμα ήταν η αγορά οπτικών ινών να κορεστεί, να υπάρξει υπερπροσφορά και οι τιμές να καταρρεύσουν.
Κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης τα δάνεια είναι εύκολα και φθηνά και οι επενδυτές είναι πρόθυμοι να ριψοκινδυνέψουν με τον όποιο παράτολμο τρόπο. Η προηγούμενη ανάκαμψη δεν ήταν εξαίρεση. Το χρήμα δεν ήταν εμπόδιο. Οποιαδήποτε καλή επιχειρηματική ιδέα με την πρόθεση ενός «dot com» μπορούσε να προσελκύσει τεράστια κεφάλαια μέσα σε μια νύχτα, χωρίς πολλές ερωτήσεις. Προφανώς ευυπόληπτες τράπεζες και εταιρείες επενδύσεων ακολούθησαν αυτό το καταναλωτικό όργιο με «αυταπάρνηση».
Τώρα όμως τα πάντα έχουν αλλάξει. Ο τομέας της νέας τεχνολογίας ήταν ο πρώτος που μπήκε σε κρίση. Οι επενδυτές συνειδητοποίησαν ξαφνικά ότι δεν ήταν καθόλου πιθανό να πάρουν όχι κέρδη, αλλά ούτε καν τα κεφάλαιά τους. Η καθήλωση των μετοχών είναι η έκφραση αυτής της καθυστερημένης διαπίστωσης. Μέσα σε αυτές τις συνθήκες είναι που οι εταιρείες κατέφυγαν στην «δημιουργική λογιστική» (δηλαδή στην απάτη) προκειμένου να πείσουν αυτούς που είχαν μετοχές ότι δεν υπήρχε κανένας λόγος για πανικό, ότι τα λεφτά τους ήταν ασφαλισμένα στις τράπεζες και ότι όλα βαίνουν καλώς.
Τι αποκαλύπτεται όμως; Αποκαλύπτεται ότι τα προηγούμενα χρόνια της ανάπτυξης διευθυντικά στελέχη επιχειρήσεων παραποιούσαν στα παρασκήνια τα λογιστικά στοιχεία και αντάμειβαν τους εαυτούς τους πλουσιοπάροχα. Αυτοί ήταν οι ίδιοι άνθρωποι που ξεζούμισαν αλύπητα τους εργαζόμενους, απαιτώντας και πετυχαίνοντας τελικά, όλο και μεγαλύτερη παραγωγικότητα, με απολύσεις κλείσιμο τμημάτων, τρομοκρατία, ασκώντας μια αδυσώπητη πίεση, προκειμένου να αποσπάσουν και την τελευταία σταγόνα υπεραξίας.
Τώρα όμως είναι εκτεθειμένοι ως διεφθαρμένοι εγκληματίες που οδήγησαν τις επιχειρήσεις τους στην χρεοκοπία. Αυτά είναι τα χαρακτηριστικά των επικεφαλείς της βιομηχανίας στη σημερινή Αμερική! Είναι ειρωνεία το ότι αυτοί οι ίδιοι άνθρωποι αγόρευαν ως αυθεντίες πριν λίγα χρόνια για τη διαφθορά και την ανεπάρκεια των γραφειοκρατών της Σοβιετικής Ένωσης….
Οι τωρινές αποκαλύψεις είναι επιζήμιες με πολλούς τρόπους. Από οικονομική σκοπιά το ότι ο κόσμος ξέρει πως μερικές από τις μεγαλύτερες εταιρείες παραποίησαν τους ισολογισμούς τους για να παρουσιάσουν μεγαλύτερα κέρδη, θα υπονομεύσει την εμπιστοσύνη του ακόμα περισσότερο. Εάν οι επενδυτές γνωρίζουν ότι εξαπατήθηκαν και ότι πρόκειται να χάσουν τα χρήματά τους, θα είναι πιο δύσκολο για τις εταιρείες να συγκεντρώνουν χρήματα για τις επενδύσεις τους.
Και δεν είναι μόνο αυτό. Πολύ πριν απ’ το ξέσπασμα των σκανδάλων, πολλοί άνθρωποι στις ΗΠΑ είχαν αρχίσει να αμφισβητούν το πολιτικό σύστημα, κάτι που φαίνεται στο χωρίς προηγούμενο ποσοστό αποχής από τις πρόσφατες προεδρικές εκλογές, που οδήγησε στην εκλογή του προέδρου Μπους, με εκλογικά μαγειρέματα.
Στο παρελθόν οι Αμερικάνοι θεωρούσαν τον κόσμο των «ιδιωτικών επιχειρήσεων» ως τα «άγια των αγίων». Τώρα όμως η διάθεση της κοινωνίας έχει αρχίσει να αλλάζει. Ο πρόεδρος Μπους και ο αντιπρόεδρος Ντικ Τσέινι έχουν αρχίσει να αμφισβητούνται επίσης έντονα. Ο Μπους, όταν αποκαλύφθηκε ότι ως διευθυντής της πετρελαιοβημαχανίας «Χάνκεν Ένερτζι» πούλησε έγκαιρα τις μετοχές πλουτίζοντας, ενώ οι μετοχές της εταιρείας μετά από λίγο κατρακύλησαν. Ο Ντικ Τσέινι ως πρόεδρος της εταιρείας πετρελαίου Χολιμπάρτον κατηγορήθηκε επίσης για εξαπάτηση των μετόχων. Ο Μπους και ο Τσέινι, στο τέλος φυσικά δεν οδηγήθηκαν στη δικαιοσύνη, με διάφορες δικαιολογίες.
Όμως τώρα τόσο η κυβέρνηση Μπους όσο και οι «Δημοκρατικοί» συναγωνίζονται για το ποιος θα προτείνει σκληρότερα μέτρα ενάντια στις εταιρείες που παρανομούν, προκειμένου να αναστηλώσουν την χαμένη εμπιστοσύνη του κόσμου. Αλλά κανένας νόμος δεν μπορεί να εμποδίσει τους κεφαλαιούχους να εξαπατούν τους μικροεπενδυτές και το ίδιο το αστικό κράτος.
Ακόμα και όταν κατηγορηθούν, πληρώνοντας αδρά δικηγόρους με διασυνδέσεις, στο τέλος αθωώνονται. Ο Δημοκρατικός γερουσιαστής Πάτρικ Λίαχι που είναι πρόεδρος της Επιτροπής Δικαιοσύνης της Γερουσίας είπε πρόσφατα ότι αν κλέψεις μια τηλεόραση αξίας 500 δολαρίων μπορεί να πας φυλακή. Προφανώς αν κάποιος κλέψει 500 εκατομμύρια δολάρια από την εταιρεία του και τους μικρομετόχους του, δεν παθαίνει τίποτα. Αυτό είναι κάτι που το ξέρει όλος ο κόσμος.
Πριν από πολλά χρόνια ο Ανατόλ Φρανς έγραψε για τη «μεγαλοπρεπή ισότητα του νόμου» ο οποίος απαγορεύει και στους πλούσιους και στους φτωχούς να κοιμούνται κάτω από γέφυρες, να ζητιανεύουν στους δρόμους ή να κλέβουν ψωμί…
Και δεν είναι μόνο αυτό. Πολύ πριν απ’ το ξέσπασμα των σκανδάλων, πολλοί άνθρωποι στις ΗΠΑ είχαν αρχίσει να αμφισβητούν το πολιτικό σύστημα, κάτι που φαίνεται στο χωρίς προηγούμενο ποσοστό αποχής από τις πρόσφατες προεδρικές εκλογές, που οδήγησε στην εκλογή του προέδρου Μπους, με εκλογικά μαγειρέματα.
Στο παρελθόν οι Αμερικάνοι θεωρούσαν τον κόσμο των «ιδιωτικών επιχειρήσεων» ως τα «άγια των αγίων». Τώρα όμως η διάθεση της κοινωνίας έχει αρχίσει να αλλάζει. Ο πρόεδρος Μπους και ο αντιπρόεδρος Ντικ Τσέινι έχουν αρχίσει να αμφισβητούνται επίσης έντονα. Ο Μπους, όταν αποκαλύφθηκε ότι ως διευθυντής της πετρελαιοβημαχανίας «Χάνκεν Ένερτζι» πούλησε έγκαιρα τις μετοχές πλουτίζοντας, ενώ οι μετοχές της εταιρείας μετά από λίγο κατρακύλησαν. Ο Ντικ Τσέινι ως πρόεδρος της εταιρείας πετρελαίου Χολιμπάρτον κατηγορήθηκε επίσης για εξαπάτηση των μετόχων. Ο Μπους και ο Τσέινι, στο τέλος φυσικά δεν οδηγήθηκαν στη δικαιοσύνη, με διάφορες δικαιολογίες.
Όμως τώρα τόσο η κυβέρνηση Μπους όσο και οι «Δημοκρατικοί» συναγωνίζονται για το ποιος θα προτείνει σκληρότερα μέτρα ενάντια στις εταιρείες που παρανομούν, προκειμένου να αναστηλώσουν την χαμένη εμπιστοσύνη του κόσμου. Αλλά κανένας νόμος δεν μπορεί να εμποδίσει τους κεφαλαιούχους να εξαπατούν τους μικροεπενδυτές και το ίδιο το αστικό κράτος.
Ακόμα και όταν κατηγορηθούν, πληρώνοντας αδρά δικηγόρους με διασυνδέσεις, στο τέλος αθωώνονται. Ο Δημοκρατικός γερουσιαστής Πάτρικ Λίαχι που είναι πρόεδρος της Επιτροπής Δικαιοσύνης της Γερουσίας είπε πρόσφατα ότι αν κλέψεις μια τηλεόραση αξίας 500 δολαρίων μπορεί να πας φυλακή. Προφανώς αν κάποιος κλέψει 500 εκατομμύρια δολάρια από την εταιρεία του και τους μικρομετόχους του, δεν παθαίνει τίποτα. Αυτό είναι κάτι που το ξέρει όλος ο κόσμος.
Πριν από πολλά χρόνια ο Ανατόλ Φρανς έγραψε για τη «μεγαλοπρεπή ισότητα του νόμου» ο οποίος απαγορεύει και στους πλούσιους και στους φτωχούς να κοιμούνται κάτω από γέφυρες, να ζητιανεύουν στους δρόμους ή να κλέβουν ψωμί…
Επίσης ο Σόλωνας που κάτι ήξερε από νόμους είχε πει ότι: «οι νόμοι είναι σαν τον ιστό της αράχνης. Οι μικροί πιάνονται αλλά οι μεγάλοι τον ξεσκίζουν».
Σε παγκόσμια κλίμακα ο καπιταλισμός δέχεται το ένα χτύπημα μετά το άλλο. Νέες κρίσεις και συγκρούσεις ξεσπάνε, ενώ οι προηγούμενες δεν έχουν λυθεί. Όσοι νομίζουν ότι η σημερινή κατάσταση είναι προσωρινή κάνουν λάθος. Το να πεις απλά ότι η σημερινή κρίση είναι μια κυκλική κρίση δεν λες τίποτα. Είναι αναγκαίο να τοποθετήσει κανείς αυτή την κρίση μέσα στο ιστορικό της πλαίσιο.
Είναι ολοφάνερο ότι η σημερινή κρίση είναι μέρος μιας μεγαλύτερης περιόδου κρίσης του συστήματος και γι’ αυτό οι επιπτώσεις της είναι βαθύτατες σε όλα τα επίπεδα. Την περίοδο απ’ το 1948 μέχρι το 1974 υπήρξαν κυκλικές κρίσεις, τις οποίες όμως κανείς δεν πρόσεξε γιατί το σύστημα βρισκόταν σε μια μακρά ανοδική περίοδο.
Η σημερινή κρίση η οποία απέχει πολύ απ’ το να τελειώσει, δεν έχει ακόμα εκφραστεί με τη μορφή μαζικής ανεργίας, εξαιτίας των μέτρων που υιοθέτησε ο Γκρίνσπαν, με αυξήσεις των ποσών δανεισμού, εκπτώσεις, μειώσεις αποθεμάτων, κ.λ.π. Όμως πολλοί οικονομολόγοι έχουν επισημάνει ότι όλες οι πρόσφατες κρίσεις ακολούθησαν τη μορφή του διπλού v (w), δηλαδή μια μικρή ανάκαμψη να διαδέχεται τη κρίση για να ακολουθήσει μια βαθύτερη ύφεση. Αυτή είναι και η πιθανότερη προοπτική για τη σημερινή κρίση.
Όμως το σημαντικότερο είναι ότι σήμερα η ύφεση ήταν το σύνθημα για το ξετύλιγμα μια πρωτοφανής κρίσης εμπιστοσύνης, αμφισβήτησης, ερωτημάτων και παγκόσμιας αστάθειας, η οποία δεν περιορίζεται μόνο στην οικονομία. Σε παγκόσμιο επίπεδο, υπάρχουν ολοφάνερα συμπτώματα που δείχνουν ότι το καπιταλιστικό σύστημα πάσχει από μια ανίατη αρρώστια.
Οι συνθήκες ζωής εκατομμυρίων ανθρώπων έχουν μετατραπεί σε καθημερινή κόλαση. Στις πιο αδύνατες οικονομίες, τις οποίες ονόμασαν «αναπτυσσόμενες» υπάρχουν σημάδια διάλυσης και κοινωνικής και οικονομικής κατάρρευσης. Οι αντιδράσεις απέναντι σε αυτή τη φρικτή πραγματικότητα υπάρχουν ήδη. Η επανάσταση στην Αργεντινή, οι επαναστατικές εξελίξεις στη Βενεζουέλα, αλλά και σε όλη την Λατινική Αμερική, οι κινητοποιήσεις εκατομμυρίων εργατών στην Ελλάδα, στην Ιταλία, την Ισπανία, τη Γερμανία καθώς και σε πολλές άλλες χώρες, δείχνουν ολοφάνερα ότι το εργατικό κίνημα δεν μένει απαθές, αλλά έχει αρχίσει ήδη να κινείται μαζικά. Και είμαστε μόνο στην αρχή…
Είναι ολοφάνερο ότι η σημερινή κρίση είναι μέρος μιας μεγαλύτερης περιόδου κρίσης του συστήματος και γι’ αυτό οι επιπτώσεις της είναι βαθύτατες σε όλα τα επίπεδα. Την περίοδο απ’ το 1948 μέχρι το 1974 υπήρξαν κυκλικές κρίσεις, τις οποίες όμως κανείς δεν πρόσεξε γιατί το σύστημα βρισκόταν σε μια μακρά ανοδική περίοδο.
Η σημερινή κρίση η οποία απέχει πολύ απ’ το να τελειώσει, δεν έχει ακόμα εκφραστεί με τη μορφή μαζικής ανεργίας, εξαιτίας των μέτρων που υιοθέτησε ο Γκρίνσπαν, με αυξήσεις των ποσών δανεισμού, εκπτώσεις, μειώσεις αποθεμάτων, κ.λ.π. Όμως πολλοί οικονομολόγοι έχουν επισημάνει ότι όλες οι πρόσφατες κρίσεις ακολούθησαν τη μορφή του διπλού v (w), δηλαδή μια μικρή ανάκαμψη να διαδέχεται τη κρίση για να ακολουθήσει μια βαθύτερη ύφεση. Αυτή είναι και η πιθανότερη προοπτική για τη σημερινή κρίση.
Όμως το σημαντικότερο είναι ότι σήμερα η ύφεση ήταν το σύνθημα για το ξετύλιγμα μια πρωτοφανής κρίσης εμπιστοσύνης, αμφισβήτησης, ερωτημάτων και παγκόσμιας αστάθειας, η οποία δεν περιορίζεται μόνο στην οικονομία. Σε παγκόσμιο επίπεδο, υπάρχουν ολοφάνερα συμπτώματα που δείχνουν ότι το καπιταλιστικό σύστημα πάσχει από μια ανίατη αρρώστια.
Οι συνθήκες ζωής εκατομμυρίων ανθρώπων έχουν μετατραπεί σε καθημερινή κόλαση. Στις πιο αδύνατες οικονομίες, τις οποίες ονόμασαν «αναπτυσσόμενες» υπάρχουν σημάδια διάλυσης και κοινωνικής και οικονομικής κατάρρευσης. Οι αντιδράσεις απέναντι σε αυτή τη φρικτή πραγματικότητα υπάρχουν ήδη. Η επανάσταση στην Αργεντινή, οι επαναστατικές εξελίξεις στη Βενεζουέλα, αλλά και σε όλη την Λατινική Αμερική, οι κινητοποιήσεις εκατομμυρίων εργατών στην Ελλάδα, στην Ιταλία, την Ισπανία, τη Γερμανία καθώς και σε πολλές άλλες χώρες, δείχνουν ολοφάνερα ότι το εργατικό κίνημα δεν μένει απαθές, αλλά έχει αρχίσει ήδη να κινείται μαζικά. Και είμαστε μόνο στην αρχή…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου