Το δίλημμα του Τάραντα:

Καρκίνος ή ανεργία; 

Το εργοστάσιο χάλυβα Ilva, στον Τάραντα της Νοτίου Ιταλίας είναι το μεγαλύτερο στο είδος του στην Ευρωπαϊκή Ένωση.  Η παραγωγή χάλυβα και «προϊόντων» του, διαφόρων ποιοτήτων και χρήσεων, ανέρχεται σε 10 εκατ. τόνους, η άμεση απασχόληση σε 12.000 άτομα και η έμμεση σε 8.000 σχεδόν άτομα. Το εργοστάσιο που ανήκει στην πανίσχυρη οικογένεια Riva,  έχει βασική σημασία για την ιταλική βιομηχανία. Το 45% της ζήτησης σε χάλυβα της ιταλικής μεταποιητικής βιομηχανίας καλύπτεται από αυτό το εργοστάσιο, από λαμαρίνες για την αυτοκινητοβιομηχανία μέχρι σωλήνες για τους αγωγούς υδρογονανθράκων στη Σιβηρία.

Παράλληλα το εργοστάσιο είναι πηγή ρύπανσης όχι μόνο του εργασιακού χώρου, αλλά και ολόκληρης της πόλης και της γύρω περιοχής! Το 8,8% του σύνολο των διοξινών που εκπέμπονται στην Ευρώπη, σύμφωνα με μια μελέτη του 2005 το εκπέμπει αυτό το εργοστάσιο. Πιο πρόσφατα στοιχεία της κυβέρνησης  αναφέρουν πως το ποσοστό των θανάτων από καρκίνο στην περιοχή βρέθηκαν 15% πιο πάνω από τον εθνικό μέσο όρο και των θανάτων από καρκίνο του πνεύμονα  30% υψηλότερα. Εισαγγελικές έρευνες αναφέρουν ότι οι εκπομπές ρύπων από το εργοστάσιο έχουν σκοτώσει αποδεδειγμένα 400 άτομα μέσα σε 13 χρόνια., ακόμη και σε απόσταση 20 χιλιομέτρων από το ίδιο. Πρόσφατα μάλιστα αποκαλύφθηκε ότι οι θηλάζουσες μητέρες στον Τάραντα έχουν τρεις φορές το επιτρεπόμενο επίπεδο των διοξινών στο γάλα τους.

H επί μια πεντηκονταετία διάχυτη ρύπανση, δεν έχει μόνο δραματικές επιπτώσεις στην υγεία των ίδιων των εργαζόμενων σ' αυτό και στην υγεία ολόκληρου του πληθυσμού του Τάραντα, αλλά έχει και αρνητικές επιπτώσεις σε άλλες παραγωγικές δραστηριότητες, όπως η αλιεία, η γεωργία και η κτηνοτροφία. Παραγωγικές διαδικασίες, σε ορισμένες περιοχές, απαγορεύτηκαν λόγω υπερβολικής ρύπανσης και δη από διοξίνες. Η βόσκηση έχει απαγορευτεί σε ένα κύκλο 20 χιλιομέτρων από το Ilva και περίπου 3.000 ζώα με υπερβολικά υψηλά επίπεδα διοξινών σφαγιάστηκαν πρόσφατα. Η καλλιέργεια μυδιών, για την οποία ήταν γνωστός ο κόλπος του Τάραντα, αγωνίζεται πλέον να επιβιώσει και πολλά "κρεβάτια" για μυδοκαλλιέργειες έχουν απομακρυνθεί δεκάδες χιλιόμετρα σε απόσταση ασφαλείας από την ζώνη ρύπανσης του χαλυβουργείου. Λίγους μήνες νωρίτερα υπήρξε "προειδοποίηση" από τις δημοτικές αρχές της πόλης προς τους γονείς ώστε να μην αφήνουν τα παιδιά να παίζουν στις πλατείες και να μην αγγίζουν παρτέρια ώστε να μην έρχονται σε επαφή με το μολυσμένο χώμα. Ακόμη και το κόψιμο και πολύ περισσότερο το ...μύρισμα των λουλουδιών τέθηκε υπό "απαγόρευση"!

Δεν είναι λοιπόν περίεργο και ίσως να ήταν και αναμενόμενο που αυτή η κατάσταση οδήγησε σε πλήρη διάσταση μεταξύ της κοινωνίας και του εργοστασίου, αλλά και ανάμεσα στους ίδιους τους εργαζόμενους. Μια τέτοια εξέλιξη ήταν προφανής και για συγκεκριμένους λόγους: Πρώτον, λόγω της αυταρχικής και ταυτόχρονα αποτρόπαιας συμπεριφοράς των ιδιοκτητών του εργοστασίου, που είναι και οι πραγματικοί υπεύθυνοι της δραματικής κατάστασης που διαμορφώθηκε. Δεύτερον, γιατί η αυθαιρεσία των αφεντικών ενισχύθηκε από την ακύρωση -από τη μεριά του Υπουργείου Περιβάλλοντος επί κυβέρνησης Μπερλουσκόνι- του διατάγματος του κυβερνήτη της Απουλίας, με το οποίο καλούνταν οι ιδιοκτήτες να σεβαστούν - οπωσδήποτε - τα όρια εκπομπών της Ε.Ε., και που τους εξανάγκαζε να επενδύσουν τουλάχιστον 1 δισ. ευρώ για τεχνολογικό εκσυγχρονισμό που θα περιόριζε τις θανατηφόρες εκπομπές διοξίνης και αιωρούμενων σωματιδίων από τις καμινάδες του.

Μέρος ευθύνης έχουν και δύο συνδικαλιστικές συνομοσπονδίες (CISL, UIL) που υπέκυψαν τελικά στον ωμό εκβιασμό -των ιδιοκτητών- και τον κίνδυνο για απολύσεις. Οι συνδικαλιστικές οργανώσεις πήραν την θέση των ιδιοκτητών του εργοστασίου με την λογική της διασφάλισης των θέσεων εργασίας σε αυτό! Ενώ -όπως και η εξέλιξη των πραγμάτων δείχνει- μόνον οι διαδικασίες για περιορισμό των εκπομπών μπορούσαν να διασφαλίσουν τις θέσεις εργασίας. Αυτή η υποχωρητικότητα στον εκβιασμό των αφεντικών οδήγησε εκ των πραγμάτων στην κάθετη αντιπαράθεση μεταξύ των εργαζομένων στο εργοστάσιο και των κοινωνικών και περιβαλλοντικών οργανώσεων της πόλης. Με τους τελευταίους να ζητούν την παρέμβαση της δικαιοσύνης για τη λύση του προβλήματος της ρύπανσης.

Στον εργοδοτικό εκβιασμό το μόνο που δεν υπέκυψε ήταν το  συνδικάτο FIOM - CGIL, που μάλιστα πριν από σχεδόν, δυο χρόνια, οργάνωσε μια πρωτοβουλία σε συνεργασία με την οικολογική οργάνωση Legambiente για να γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ των εργαζομένων και των κοινωνικών και οικολογικών οργανώσεων, και να διαμορφώσει άξονες κοινής πάλης και δράσης. Αλλά τα συμπεράσματα εκείνης της πρωτοβουλίας δεν στάθηκε δυνατόν να βρουν πρακτική εφαρμογή.

Έτσι η σύγκρουση Εργοστασίου και Κοινωνίας οδηγήθηκε στα Ιταλικά Δικαστήρια. Η Ιταλική δικαιοσύνη βρέθηκε μπροστά σε αδιάσειστα στοιχεία που αποδείκνυαν το Περιβαλλοντικό Ολοκαύτωμα που προκαλούσε το εργοστάσιο και την εγκληματική "αδιαφορία" που επιδείκνυαν οι Ιδιοκτήτες του. Η απόφαση του Περιφερειακού Διοικητικού Δικαστηρίου ήταν πραγματικός κόλαφος: 

α. Το δικαστήριο διέταξε τον κατ' οίκον περιορισμό των ιδιοκτητών. Ταυτόχρονα ένα στέλεχος της διεύθυνσης του εργοστασίου τέθηκε υπό κράτηση με την κατηγορία της προσπάθειας δωροδοκίας ενός Επιθεωρητή Περιβάλλοντος.

β. Αποφάσισε την μερική κατάσχεση του εργοστασίου, με τη συνέχιση της παραγωγικής διαδικασίας: το εργοστάσιο πλέον διευθύνεται από τετραμελή επιτροπή υπό τον έλεγχο του δικαστηρίου. Για να συνεχίσει όμως την παραγωγή το εργοστάσιο πρέπει άμεσα να συμμορφωθεί με την Περιβαλλοντική Νομοθεσία, πράγμα που σημαίνει πως για κάποιους μήνες πρέπει να σταματήσει τις πιο μολυσματικές εργασίες του.

γ. Διέταξε επενδύσεις τις τάξης των δισ. ευρώ για την εφαρμογή των τεχνολογιών που θα περιορίζουν τις εκπομπές ρύπων στο επίπεδο των ορίων ασφαλείας που ορίζει η νομοθεσία της Ε.Ε. και ταυτόχρονα την άμεση έναρξη εργασιών απορρύπανση της περιοχής. Η ίδια η Ιταλική Κυβέρνηση λόγω της αδράνειας που έδειξε όλο αυτόν τον καιρό εγκαλείται έμμεσα από την Δικαιοσύνη και εξαναγκάζεται να καταβάλει 330 εκατ. ευρώ για την απορρύπανση της πόλης.

Αυτό που ακολούθησε δεν ήταν περισσότερο  περίεργο και λιγότερο αναμενόμενο. Τα συνδικάτα κατέβηκαν σε μαζικές απεργίες και διαδηλώσεις απαιτώντας την άμεση ανάκληση της δικαστικής απόφασης! Οι εργάτες έστησαν μπλόκα σε γέφυρες και αυτοκινητοδρόμους και διαδήλωσαν μέσα στο δημαρχιακό μέγαρο. Και η Κυβέρνηση Μόντι σπεύδει να συνταχθεί μαζί τους. Με πρώτον τον υπουργό περιβάλλοντος, Corrado Clini, να δηλώνει ότι θα πάρει τουλάχιστον οκτώ μήνες για τις υψικάμινους να κρυώσουν και να εκσυγχρονισθούν, διάστημα κατά το οποίο "ο κινεζικός ανταγωνισμός θα κερδίσει πόντους" (;) και η Ιταλική Οικονομία θα χάσει! "Να μην κλείσει η Ilva και οι παρεμβάσεις για καθαρή παραγωγή να συμβαδίσουν με την προστασία της εργασίας!" δηλώνει η κυβέρνηση Μόντι, και στέλνει στον Τάραντα τρεις υπουργούς (Ανάπτυξης, Δικαιοσύνης και Περιβάλλοντος) σε αναζήτηση λύσης. "Η δικαιοσύνη δεν μπορεί να καθορίζει τη βιομηχανική στρατηγική της χώρας. Έτσι απειλείται το παραγωγικό μας σύστημα" δηλώνει ο υπουργός Περιβάλλοντος. Ο ίδιος ο υπουργός Υγείας της Ιταλίας προειδοποίησε ότι η απώλεια της εργασίας είναι επιζήμια για την υγεία των πολιτών όσο και ο καρκίνος- με πιο άμεσα αποτελέσματα από ότι αυτός. (!)

"Τα επίπεδα διοξίνης μειώθηκαν και οι εκπομπές μπορούν να μειωθούν περαιτέρω με τη νέα τεχνολογία, χωρίς διακοπή της παραγωγής", δηλώνει ο Rocco Palombella, γενικός γραμματέας της συνδικαλιστικής ένωσης UIL. Έχει εργαστεί μέσα στους φούρνους του εργοστασίου για 36 χρόνια, χωρίς, όπως λέει, να έχει αρρωστήσει.

"Δεν υπάρχει ούτε μια οικογένεια εδώ χωρίς έναν άρρωστο ή νεκρό, εξαιτίας της Ilva!", δηλώνει ο Rosella Balestra, ένας τοπικός ακτιβιστής για την προστασία του Περιβάλλοντος. "Οι απλοί άνθρωποι αγνοούσαν πολλά πράγματα εδώ και πολύ καιρό, και όσοι γνώριζαν είχαν τα στόματά τους σφραγισμένα! Οι δικαστές ξεκίνησαν την έρευνά τους, όταν οι πολιτικοί απέτυχαν να κάνουν το καθήκον τους, και τώρα οι πολιτικοί επιτίθενται στους δικαστές γιατί αυτοί κάνουν την δουλειά τους! Τώρα όμως πολλά πράγματα έχουν αλλάξει στον Τάραντα. ​​Σιγά-σιγά, ο τοίχος της σιωπής και της μοιρολατρίας καταρρέει."

Ένα αυξανόμενο κίνημα διαμαρτυρίας των κατοίκων του Τάραντα άρχισε κι αυτό να ξεπηδάει! Σε μια μαχητική πορεία 2.000 πολιτών υπέρ του κλεισίματος του εργοστασίου στον Τάραντα επικεφαλής ήταν ο Cataldo Ranieri, ένα 42χρόνος εργαζόμενος της Ilva που αρχικά είχε  συνταχθεί με τους υπόλοιπους εργαζόμενους κατά της απόφασης των δικαστών, μπλοκάροντας ένα δρόμο σε ένδειξη διαμαρτυρίας, τον Ιούλιο: "Ένας άνθρωπος ήρθε σε μένα εκείνη τη μέρα και είπε: « Η γυναίκα μου θα πρέπει να περάσει για να κάνει χημειοθεραπεία της». Αυτό άλλαξε τη ζωή μου.", δηλώνει ο Ranieri για την αιτία που τον οδήγησε να αλλάξει "στρατόπεδο"!

"Οι εργαζόμενοι σκέφτονται την δουλειά τους και όχι την ασθένεια!", δηλώνει ο 60χρονος Vincenzo Pignatelli, ο οποίος εργάστηκε στους φούρνους για 29 χρόνια και επέζησε της λευχαιμίας μετά τη συνταξιοδότησή του το 2002. Εκεί βασίζεται η Κυβέρνηση. Αυτό θέλουν και επιδιώκουν οι ιδιοκτήτες! "Τέσσερις συνάδελφοί μου στην ομάδα των περίπου 100 που δουλεύαμε μαζί πέθαναν από λευχαιμία! Και έβλεπα τόσους πολλούς πρώην συναδέλφους μου κατά τη διάρκεια των αναγκαστικών μου νοσηλειών που ήταν λες και επέστρεφα στο εργοστάσιο και όχι στο νοσοκομείο!"

Η σύγκρουση στον Τάραντα φέρνει στην επιφάνεια μια παλιά αντιπαράθεση- παλιά όσο και ο Καπιταλισμός: Μπορεί να υπάρχει "ανάπτυξη" με σεβασμό στο Περιβάλλον σε μια Κοινωνία που βασίζεται και θεμελιώνεται στην "λογική του Οικονομικού Κέρδους";  Ή πρέπει να επαναθεμελιώσουμε όλες τις κοινωνικές μας δομές πάνω σε πιο στέρεες και μακροπρόθεσμες αρχές που να θέτουν στο κέντρο τους τον Άνθρωπο άρα και το Περιβάλλον; Και μέχρι να γίνει αυτό τι θα κάνουμε για να λύσουμε προβλήματα όπως αυτό του Τάραντα; 

Κι όμως η απάντηση στο "δίλημμα του Τάραντα" είναι πολύ πιο απλή από ότι νομίζουμε: είναι όμως θέμα λογικών αρχών και ηθικών αξιών! Αν αποδεχτούμε την λογική ότι τα πάντα στην ζωή μας κινούνται με βάση την σχέση οικονομικού κόστους και επιχειρηματικού κέρδους, τότε θα οδηγηθούμε στο συμπέρασμα πως όντως δεν είναι οικονομικά συμφέρον να κλείσει η Χαλυβουργία Ilva- και μάλιστα σε συνθήκες οικονομικής κρίσης! Και πως ακόμη και ο αναγκαίος εκσυγχρονισμός της θα αυξήσει το κόστος παραγωγής της με αναπόφευκτα αποτελέσματα σε συνθήκες σκληρού επιχειρηματικού ανταγωνισμού!

Αν όμως στο κέντρο της λογικής μας βρίσκεται η παραδοχή πως η  ιστορική εξέλιξη κινείται με βάση την σχέση ατομικής ευθύνης και κοινωνικού οφέλους, τότε θα συνειδητοποιήσουμε πως είναι προς κέρδος όλων και πιο πολύ προς κέρδος των παιδιών του Τάραντα, το εργοστάσιο να κλείσει και να εκσυγχρονισθεί! Γιατί αξία δεν έχει ο Χάλυβας αλλά ο Άνθρωπος! Και σε τελική ανάλυση ο Άνθρωπος ανακάλυψε τον Χάλυβα! Όπως ο άνθρωπος ανακάλυψε και το Χρηματιστήριο, εξαιτίας του οποίου ο Χάλυβας έχει μεγαλύτερη αξία από την Ανθρώπινη Ζωή! Και σε αυτό βασίστηκε η οικογένεια Riva για να μετατρέψει την Χαλυβουργία Ilva σε κυριολεκτικά θανατηφόρα επιχείρηση. Και αν δεν αλλάξουμε αρχές και λογική σαν άτομα και σαν κοινωνία, πάντα θα υπάρχουν οικογένειες Riva και πάντα θα βρισκόμαστε μπροστά σε διλήμματα σαν αυτό του Τάραντα! Μέχρι να μην υπάρχουν πλέον άλλα παιδιά στον πλανήτη!