Άγραφα: Αγρια ομορφιά!

Τριγύρω δάση, φαράγγια και ποτάμια μαρκάρουν το αλπικό τοπίο. Μέσα στο άγριο σκηνικό όμως, το χωριό Αγραφα σας υποδέχεται με μικρούς ζεστούς ξενώνες… Μια απόδραση ιδανική για όσους αγαπούν τη χειμερινή απομόνωση και τις δυνατές συγκινήσεις!

Κείμενο: Θοδωρής Αθανασιάδης.
Αναδημοσίευση από την εφημερίδα «Έθνος».

Τα φθινοπωρινά χρώματα κυριαρχούν στα κορφοβούνια των Αγράφων, σε λίγο όλα θα γίνουν λευκά.

Eίτε ανηφορίζοντας από το Αγρίνιο είτε κατηφορίζοντας από το Καρπενήσι ή ακόμα διασχίζοντας τα θρυλικά βουνά των Αγράφων, θέλοντας και μη θα πέσετε πάνω στη γαλάζια αγκαλιά της λίμνης Κρεμαστών. Εδώ στα όρια των νομών Ευρυτανίας και Αιτωλοακαρνανίας, τρία ποτάμια -ο Αχελώος, ο Αγραφιώτης και ο Μέγδοβας- αδειάζουν τα νερά τους στη δεξαμενή νερού που σχηματίστηκε το 1963 μετά την ανόρθωση του φράγματος στην τοποθεσία Κρεμαστά. Η τεχνητή λίμνη έχει χωρητικότητα 4.700.000.000 κυβικά μέτρα, ενώ ο υδροηλεκτρικός σταθμός διαθέτει τέσσερις μονάδες συνολικής ισχύος 437,2 ΜV. Η περιοχή προσεγγίζεται κυρίως μέσω του κεντρικού ασφάλτινου -ο Θεός να τον κάνει- εθνικού δρόμου που συνδέει το Αγρίνιο με το Καρπενήσι. Από τη λίμνη Κρεμαστών ξεκινούν οι δρόμοι που οδηγούν στα βουνά και στα χωριά των ανυπότακτων Αγράφων.

Σύμφωνα με την καταγραφή της ιστορίας, η τραχιά αυτή περιοχή με τα απάτητα βουνά και τους αδάμαστους κατοίκους δεν υποτάχθηκε ποτέ στην κεντρική εξουσία. Μάταια οι Βυζαντινοί προσπαθούσαν να εισπράξουν τους φόρους. Δεν είχαν καλύτερη τύχη οι Οθωμανοί, ώσπου ο Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής άφησε τους ορεσίβιους να διοικούν μόνοι τους τον άγονο τόπο τους.

Οταν ο Αλή Πασάς θέλησε να αλλάξει τα πράγματα, βρήκε μπροστά του τον θρυλικό Κατσαντώνη, τον Μπουκουβάλα, τον Λεπενιώτη, τον Αγραφιώτη κι άλλους οπλαρχηγούς που πολέμησαν τα τούρκικα φουσάτα. Ακόμη και σήμερα οι ηρωικές, μα και συνάμα τραγικές εκείνες εποχές παραμένουν ανεξίτηλα γραμμένες στις ιστορίες των γεροντότερων που θ' ακούσεις να διηγούνται τις δύσκολες μέρες του χειμώνα.

Ο βατός (αν και σε μεγάλο μέρος ακόμη χωμάτινος) δρόμος που οδηγεί στο κεφαλοχώρι των Αγράφων περνά από την Κρέντη και συνεχίζει σε πορεία παράλληλη με την κοίτη του Αγραφιώτη ποταμού. Βέβαια για όσους θέλουν να κάνουν τα εύκολα δύσκολα και φυσικά διαθέτουν κατάλληλο αυτοκίνητο υπάρχουν διάφοροι –όλοι χωμάτινοι- δρόμοι που επίσης καταλήγουν στο χωριό Αγραφα.

ΤΟ ΓΕΦΥΡΙ ΤΩΝ ΑΓΡΑΦΩΝ: 

Οι ντόπιοι το λένε πετρογέφυρο, βρίσκεται στην αρχή του ανηφορικού τσιμεντόδρομου που οδηγεί στο χωριό, κοντά στον αναπαιλωμένο νερόμυλο και ενώνει τις όχθες του ρέματος Μπαρτσιά. Κτισμένο πιθανόν το 17ο αιώνα σήμερα έχει παροπλιστεί και χρησιμοποιείται μόνο από τους περιπατητές.

Ωστόσο με τις πρώτες βροχές και τα έντονα καιρικά φαινόμενα οι περισσότεροι από αυτούς κλείνουν από κατακρημνίσεις αφού κινούνται σε μεγάλα υψόμετρα. Μετά έρχονται τα χιόνια καλύπτοντας τα πάντα για περισσότερο από 6 μήνες. Τα Αγραφα βρίσκονται σε ύψος 850 μέτρων κυκλωμένα από τα απρόσιτα κορφοβούνια και απέχουν 80 χλμ. από το Καρπενήσι. Μετά από τόσα σιωπηλά χιλιόμετρα σε χωματόδρομους και ερημοτόπια, το χωριό σε υποδέχεται με μια ευχάριστη ζωντάνια. Το δημαρχείο, τα ταβερνάκια, οι μικροί ξενώνες, τα τζάκια που καπνίζουν δημιουργούν ένα ολοζώντανο σκηνικό από αυτά που σπάνια συναντάς σε τόσο απομονωμένους ορεινούς οικισμούς.

Ενας στενός δρόμος διασχίζει τον οικισμό και φτάνει στην πλατεία με τα δέκα θεόρατα πλατάνια και τα καφενεδάκια. Δυστυχώς, το 1942 οι Ιταλοί πυρπόλησαν τον οικισμό. Ετσι σήμερα η εικόνα που αντικρίζει ο επισκέπτης δεν είναι η αυθεντική, μια και πολλά σπίτια ξανακτίστηκαν. Ομως όλα τα σπίτια είναι κεραμοσκεπή, απλά, με αρκετά παραδοσιακά στοιχεία και το γενικό σύνολο δένει αρμονικά με το φυσικό περιβάλλον. Η πιο παλιά εκκλησία του χωριού είναι αυτή του Αγ. Γεωργίου (1550), αξιομνημόνευτη για τις ολόπλευρες τοιχογραφίες του 1610 και βρίσκεται κοντά στο νεκροταφείο. Χτισμένος το 1900 πάνω σε χαμηλό ύψωμα που αγναντεύει τον οικισμό και τα γύρω βουνά, είναι ο όμορφος πέτρινος ναός του Αγ. Δημητρίου τον οποίο αξίζει επίσης να επισκεφτείτε.

ΤΟ ΨΗΛΟΤΕΡΟ ΧΩΡΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΥΤΑΝΙΑΣ:

Τα Καμάρια Αγράφων είναι το ψηλότερο χωριό της Ευρυτανίας (υψόμ. 1.490) απέχει 15 χλμ. από τα Αγραφα και φωλιάζει στη μασχάλη των κορφών Καρνόπι (υψομ. 1.972), Σβόνι (υψομ. 2.040) και Μορφοράχη (υψομ. 1.782). Κατοικείται μόνο τους καλοκαιρινούς μήνες από Σαρακατσάνους βοσκούς και τις οικογένειές τους που έρχονται μαζί με τα κοπάδια τους από τα χειμαδιά της Φθιώτιδας και τη Θεσσαλίας.

Επίσης παρατηρήστε το ανακαινισμένο (1998) Δημαρχείο, το μόνο κτίριο που γλίτωσε από τον εμπρησμό των Ιταλών και διατηρεί τα αρχικά του αρχιτεκτονικά γνωρίσματα. Αν ο καιρός το επιτρέπει, διανύοντας μικρές αποστάσεις με τα πόδια ή με το αυτοκίνητο, θ' ανακαλύψετε έναν ολάκερο παρθένο ορεινό τόπο, όπου τον πρώτο ρόλο εξακολουθεί να έχει η φύση. Εδώ στο απόλυτο βασίλειό της, το χιόνι, ο γνώριμος «λευκός επισκέπτης», μπορεί από στιγμή σε στιγμή να καλύψει τα στενά δρομάκια, και όπως πάντα να είναι καλοδεχούμενος, με χιούμορ και φυσικά άφθονο τσίπουρο κοντά στο φουντωμένο τζάκι...

ΕΚΤΟΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΡΟΟΡΙΣΜΟ ΜΕΤΡΑΕΙ ΚΑΙ Η ΔΙΑΔΡΟΜΗ!

Αν αποφασίσετε να προσεγγίσετε τα Αγραφα από το Καρπενήσι να ξέρετε πως η διαδρομή που θα ακολουθήσετε μέσα στα ευρυτανικά βουνά είναι εκπληκτική και αποτελεί μέρος του ωραίου σας οδοιπορικού.

Τα ποτάμια ταλαιπωρημένα από την ανομβρία του καλοκαιριού περιμένουν τις βροχές για να ζωντανέψουν και πάλι.

Ξεκινώντας από το Καρπενήσι με κατεύθυνση προς Αγρίνιο αρχίζουμε να στριφογυρνάμε σε σχετικά φαρδύ, με άφθονες στροφές δρόμο που κουλουριάζεται στα χαμηλά διαζώματα των ελατοσκέπαστων βουνών και βγαίνουμε στη γέφυρα του ποταμού Μέγδοβα. Ο Μέγδοβας ή Ταυρωπός γεννιέται στα κορφοβούνια των θεσσαλικών Αγράφων, διατρέχει κάθετα τον κορμό της Ευρυτανίας και μετά από 78 χιλιόμετρα πορείας, αδειάζει τα νερά του στη λίμνη των Κρεμαστών.

Σε αυτό το σημείο αξίζει να παρεκκλίνουμε για λίγο από τη διαδρομή μας με σκοπό να επισκεφτούμε τη Βίνιανη και το γεφύρι της. Η παλιά Βίνιανη ήταν ένα από τα πιο πολυάνθρωπα χωριά της Ευρυτανίας. Το όνομά της πιθανόν να έχει λατινικές ρίζες και να προέρχεται από τη λέξη «vinum» που σημαίνει κρασί. Σήμερα η πέτρινη γέφυρα της Βίνιανης χρησιμοποιείται πια μόνο από τους πεζοπόρους καθώς από εδώ περνά το μονοπάτι που συνδέει τον ορεινό όγκο των Αγράφων με το Καρπενήσι. Το παλιό χωριό, αν και διατηρεί μερικά από τα ομορφότερα παραδοσιακά σπίτια της περιοχής, έχει σχεδόν εγκαταλειφθεί λόγω κατολισθήσεων, ενώ κατοικείται η Νέα Βίνιανη, ενάμισι χιλιόμετρο νοτιότερα.

Το ιστορικό γεφύρι της Βίνιανης, αξίζει να το επισκεφθείτε ερχόμενοι από το Καρπενήσι.

Αξιόλογο είναι το Μουσείο Εθνικής Αντίστασης που φιλοξενείται σήμερα στο παλιό σχολείο. Από τη Βίνιανη ο ασφάλτινος πλέον δρόμος θα μας φέρει στο χωριό Χρύσω. Η εκκλησία του Αγίου Σεραφείμ που φωλιάζει στο κοίλωμα του βράχου και το κομψό πέτρινο γεφύρι του Γαβινίτικου ρέματος (παραπόταμου του Μέγδοβα) μας καλωσορίζουν. Το ενδιαφέρον προκαλούν οι επτά βρύσες στην πλατεία με την ιδιάζουσα ανατολίτικη τεχνοτροπία. Ο οικισμός απέχει συνολικά 60 χλμ. από το Καρπενήσι και απλώνεται στις πλαγιές του βουνού Καυκί (750 υψόμ.). Για να πάτε από τη Χρύσω στα Αγραφα θα πρέπει να γυρίσετε πίσω στον επαρχιακό δρόμο Κερασοχωρίου – Κρέντη. Υπάρχει, βέβαια, ένας πολύ κακός χωματόδρομος που ανεβαίνει στα Καμάρια κι από εκεί πέφτει στο χωριό Αγραφα, όμως αυτή την εποχή δεν θα τον προτείναμε ούτε καν για τετρακίνητα οχήματα.

Στο δρόμο από Κρέντη προς Αγραφα έχοντας αριστερά σας την κοίτη του Αγραφιώτη πόταμου και λίγο πριν φτάσετε στο χωριό θα δείτε την ξύλινη ταμπέλα που οριοθετεί το μονοπάτι για «Τρύπα Αγραφιώτη», μια τοποθεσία με ανεπιτήδευτη φυσική ομορφιά και καταρράκτες, που προσεγγίζεται με απότομο μονοπάτι (περίπου 40 λεπτά) και έχει ενταχθεί στο Δίκτυο Natura 2000. Σε κοντινή απόσταση από τα Αγραφα βρίσκεται το χωριό Επινιανά. Αξίζει να ανηφορίσετε έως την πλατεία του χωριού. Από τα 1.050 μέτρα ύψος όπου βρίσκεται θα ατενίσετε την καλύτερη θέα στην κοιλάδα του Αγραφιώτη. Πριν μπείτε στο χωριό, θα δείτε δεξιά έναν έντονα ανηφορικό δρόμο, ο οποίος θα σας οδηγήσει μετά από 1 χλμ. στην ιστορική Μονή Παναγιάς Στάνας που μοιάζει γαντζωμένη στα βράχια του Ασπρορέματος από το 1550.

Η εκκλησία του Αγ. Σεραφείμ στο χωριό Χρύσω.