Τα τοπωνυμία που συναντούμε στη ράχη αυτή είναι: ο Προφήτης Ηλίας με το ομώνυμο ξωκλήσι (προς το νότιο μέρος της προτεινόμενης εγκατάστασης), και ακολούθως προς το βορά ο Πύργος, τα Βαλτονέρια και η Ψηλή Ράχη. Στη βάση της στα νότια συναντούμε τα χωριά Γραμμένη Οξιά και Λεύκα. Η περιοχή ανήκει διοικητικά στο Δήμο Ναυπακτίας (πρώην περιφέρεια Δήμου Αποδοτίας). Την περιοχή διατρέχει ο δασικός δρόμος (ορεινής κτηνοτροφίας) που ανεβαίνει στα βοσκοτόπια του χωριού Λεύκα, ενώ παράλληλα αυτού κινείται και ο υπό ασφαλτόστρωση επαρχιακός που συνδέει τη Ναυπακτία με την περιοχή της κοιλάδας Σπερχειού (Γαρδίκι, Σπερχειάδα) και τη Λαμία.
Το τοπίο της περιοχής είναι μοναδικό για τα δεδομένα της κεντρικής-νότιας Ελλάδας. Αντίστοιχό του συναντούμε στο Γράμμο, το Σμόλικα και κάποια βουνά στη βόρεια μεθόριο. Στη Σαράνταινα δημιουργείται εκ των γεωλογικών και γεωγραφικών δεδομένων ένας ιδιαίτερος βιοκλιματικός όροφος, ο οποίος ευνοεί την ανάπτυξη της οξιάς. Σχηματίζονται έτσι εξαιρετικές συστάδες με γιγάντιες αιωνόβιες οξιές, οι οποίες εναλλάσσονται με τα μοναδικά ορεινά (ψευδαλπικά) λιβάδια του βουνού. Τέτοιο τύπο ορεινών λιβαδιών - δασών δεν συναντούμε πουθενά αλλού στην κεντρική-νότια Ελλάδα. Το δάσος οξιάς εδώ είναι το νοτιότερο επί ευρωπαϊκού εδάφους και ξεκομμένο από τα αντίστοιχά του, αφού το πλησιέστερο βρίσκεται στην ορεινή περιοχή Τρικάλων - Άρτας.
Σημαντικός είναι και ο αριθμός των οργανισμών που εμπίπτουν στις προστατευτικές διατάξεις των Κοινοτικών Οδηγιών 79/409 και 92/43 που συναντούμε σε αυτή την περιοχή, οδηγίες που βασίζεται ο σχηματισμός του πανευρωπαϊκού δικτύου Natura.
Χαρακτηριστικά είδη είναι ο Χρυσαετός, ο Φιδαετός, ο Γερακαετός, καθώς και πληθώρα άλλων οργανισμών από ταξινομικές ομάδες της πανίδας και των φυτών. Αρκετά εξειδικευμένα στοιχεία για το φυσικό περιβάλλον έχει συλλέξει πρωτογενώς και σε εθελοντική βάση ο γράφων, ενώ κάποια σημαντικά περιελήφθησαν σε μελέτη που εκπόνησε το 2004 η Αιτωλία Α.Ε. (Αιτωλική Αναπτυξιακή), σχετικά με την εγκατάσταση τηλεμετρικών σταθμών συλλογής περιβαλλοντικών παραμέτρων στις άνω λεκάνες του Ευήνου.
Δυστυχώς όμως, στη χώρα μας η έρευνα, αξιολόγηση και διαχείριση της φυσικής μας κληρονομιάς υστερεί πολύ. Όταν το 1996 βάσει των παραπάνω οδηγιών μορφοποιήθηκε το δίκτυο προστατευόμενων περιοχών, έγιναν κάποιες σημαντικές παραλείψεις ή και επιλογές βεβιασμένες από το χρόνο ή από άλλου είδους συμφέροντα ή κοινωνική αντίδραση ελλείψει πληροφόρησης. Στην περίπτωσή μας η Σαράνταινα επισκιάστηκε από τα γειτονικά Βαρδούσια, τα οποία ήταν πιο γνωστά στο κοινό και τους σχετικούς επιστήμονες και δεν εντάχθηκε σε καμιά προστατευτική διάταξη του δικτύου Natura. Ακόμα και σήμερα, η δυσπρόσιτη Σαράνταινα παραμένει άγνωστη στους πολλούς. Δεν έγραψαν για αυτή οι επί χρόνια τώρα σωρηδόν παραγόμενες φυλλάδες των μεγαλοεκδοτών – περιοδικάδων. Δεν πήγε εκεί πάνω το τηλεοπτικό συνεργείο να αποθανατίσει ως διερχόμενος τουρίστας τα δάση και τα λιβάδια, πριν καταλήξει στο φαγοπότι σε κάποια πλατεία. Έτσι, οι μηχανισμοί καθιέρωσης του “σημαντικού και σπουδαίου” στη συνείδηση του κοινού, ξέχασαν την περιοχή ή δεν γνωρίζουν την ύπαρξή της. Ούτως ή άλλως, αν σε αυτούς τους μηχανισμούς αναφέρει κανείς τον όρο Ορεινή Ναυπακτία, συνειρμικά θα τους έρθει στο νου η Άνω Χώρα.
Πρόσφατα, στις 14 Ιούνη, το Περιφερειακό Συμβούλιο στην Πάτρα, σχεδόν ομόφωνα, γνωμοδότησε υπέρ της εγκατάστασης βιομηχανικής μονάδας παραγωγής ενέργειας στην περιοχή αυτή.
Παρευρισκόμενος στη συνεδρίαση διαπίστωσα τα εξής:
1. Κανείς ή σχεδόν κανείς από τους υπερψηφίσαντες την απόφαση δεν γνωρίζει καλά-καλά που πέφτει η Σαράνταινα.
2. Κανείς από τους παραπάνω δεν είχε εν γνώσει του το μέτρο της αξίας του εν λόγω βουνού, όχι μόνο όσον αφορά τη φύση και το τοπίο αλλά και την παραδοσιακή πολιτιστική και ιστορική κληρονομιά που σχετίζεται με αυτό, δεμένη άρρηκτα με τη φύση και το τοπίο.
3. Η απόφαση αυτή απασχόλησε το Συμβούλιο το πολύ πέντε λεπτά. Δηλαδή, αυτά που έφτιαξε η φύση επί εκατομμύρια έτη, μπορούμε εμείς να τα φθείρουμε σοβαρά και μη αντιστρεπτά, προβληματιζόμενοι για το “εάν” το πολύ πέντε λεπτά.
4. Εντύπωση επίσης μου προκάλεσε σε σχετικές επαφές που είχα με Συμβούλους η αποκρυσταλλωμένη άποψή τους για τη συμβολή των ανανεώσιμων ενεργειακών πηγών στον περιορισμό του φαινομένου του θερμοκηπίου και τον περιορισμό της κλιματικής αλλαγής. Αντίστοιχα, θίγοντας το θέμα της βιοποικιλότητας, διαπίστωσα τα μαύρα μεσάνυχτα.
Πρέπει να γνωρίζουμε ότι οι βασικοί πυλώνες-στόχοι της ευρωπαϊκής περιβαλλοντικής πολιτικής είναι δύο: α) η διατήρηση της βιοποικιλότητας (τοπίων, οικοτόπων, ειδών οργανισμών, γενετική ποικιλότητα) και β) η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.
Με τον τρόπο που επέλεξε η χώρα μας να αναπτύξει την αιολική ενέργεια (προσδοκώντας στην ικανοποίηση του ενός στόχου), οι δύο παραπάνω στόχοι συγκρούονται.
Εδώ θα πρέπει να σχολιάσουμε τα εξής: Τα μεγάλα Μ.Μ.Ε. τα τελευταία χρόνια μας έχουν βομβαρδίσει αρκετά με τον (όντως υπαρκτό) μπαμπούλα της κλιματικής αλλαγής. Έχουν έτσι καθιερώσει στην αντίληψη του κοινού την ανάγκη να δράσουμε ως κοινωνίες προς αυτή την κατεύθυνση (βλέπε σύμβαση Κιότο), ακόμα και να υποστούμε περιορισμούς, το κόστος αγοράς ρύπων ή πρόστιμα. Δημοσκοπώντας εμπειρικά στην ελληνική κοινωνία μπορεί κανείς να διαπιστώσει τα παραπάνω.
Σε αντίβαρο της ανάσχεσης της οικονομικής ανάπτυξης που ενδέχεται να επιφέρουν οι παραπάνω στόχοι, εφευρέθηκε -κυρίως για επικοινωνιακούς λόγους- ο όρος “πράσινη ανάπτυξη”. Ουδείς κατάλαβε ποτέ τι επακριβώς είναι αυτό το καινούργιο φρούτο, όμως, μέχρι εμείς να καταλάβουμε, κατασκευαστικοί κολοσσοί είχαν ήδη τους φακέλους σχετικών επενδύσεων στις αρμόδιες αρχές. Οι τοπικές κοινωνίες δεν πρέπει να ενημερώνονται και να συμμετέχουν ως παραγωγοί, αφού πρέπει να παραμείνουν πελάτες. Η ενέργεια δεν αντιμετωπίζεται ως κοινωνικό αγαθό, αλλά προϊόν που παράγουν και εκμεταλλεύονται λίγοι.
Κοντολογίς, το σενάριο των κλιματικών αλλαγών είναι πιο εύληπτο από το κοινό ως αναγκαιότητα και επιφέρει κέρδη στους λίγους αναμειγνυόμενους. Η βιοποικιλότητα είναι κάτι πιο δυσπρόσιτο για το ευρύ κοινό, πιο σύνθετο σαν όρος και σαν έννοια. Πιο ξέμακρο σαν στόχος. Έχουμε τα τελευταία χρόνια καταναλώσει πολλά εξωτικά ντοκιμαντέρ με μυστηριώδη ζούμπερα, ζούγκλες και κροκόδειλους, όμως ποτέ δε μας δίδαξε κανείς τα στοιχειώδη για τη φυσική μας κληρονομιά, ώστε να έχουμε τουλάχιστον μέσα μας το μέτρο της αξίας της. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της γύμνιας και ανεπάρκειας είναι η λανθασμένη χρήση των όρων βιοποικιλότητα, οικοσύστημα κλπ από προβεβλημένους των τηλεπαραθύρων, αποκαλυπτική της έλλειψης εμπέδωσής τους.
Αντίτιμο για την υποβάθμιση της βιοποικιλότητας (της φυσικής κληρονομιάς δηλαδή) της περιοχής, είναι ένα μικρό ποσοστό από τα έσοδα του επενδυτή από την πώληση του ρεύματος, γύρω στο 3%. Δηλαδή, με αυτά τα ψιχία του χαρίζουμε τη Σαράνταινα.
Θεωρώ σκόπιμο για το σχηματισμό σφαιρικότερης αντίληψης από τους αναγνώστες να αναφέρω ακόμα ότι:
- οι ανεμογενήτριες εισάγονται. Το 80% – 85% του κόστους μιας τέτοιας επένδυσης είναι χρήματα που φεύγουν στο εξωτερικό.
- Η τεχνολογία με τους τεράστιους πυλώνες και φτερωτές που φτάνουν σε ύψος τα 110μ. θα ξεπεραστεί σύντομα. Ήδη έχει προχωρήσει ο πειραματισμός με νέου τύπου ανεμογενήτριες μικρού όγκου, που απαιτούν πολύ μικρότερη παρέμβαση στη φύση. Πρέπει όμως να πουληθούν πρώτα οι παλιές.
- Η τεχνολογία που εφαρμόζεται, αποδεδειγμένα επηρεάζει την ορνιθοπανίδα και ιδιαίτερα τα αρπακτικά πουλιά (δύναμαι να το τεκμηριώσω αυτό περαιτέρω, αλλά επιφυλάσσομαι λόγω χώρου).
- Απαιτεί μεγάλες εκσκαφές στα πρανή των βουνών, που μένουν συνήθως ανεπούλωτες πληγές στο τοπίο, επιτείνουν τη διάβρωση, ανατρέπουν τα υδρολογικά χαρακτηριστικά.
- Στη χώρα μας ακολουθείται η παγκόσμια πρωτοτυπία να χωροθετούνται αποκλειστικά σε βουνοκορφές και να ακολουθούν τις κορυφογραμμές. Δεν μπαίνουν σε ημιορεινές λοφώδεις περιοχές όπως πχ στην Ισπανία ή σε πεδινές εκτάσεις και σε κυκλική (όχι σειριακή) συστοιχία για να αποφεύγονται οι προσκρούσεις των πουλιών, όπως πχ στη Γερμανία. Η επιλογή μας αυτή έχει το τραγικό κυριολεκτικά αποτέλεσμα να επιτρέπει την χρήση των απάτητων και αμόλυντων από καταβολής κόσμου βουνοκορφών μας, ως βάσεις βιομηχανικών εγκαταστάσεων.
- Δεν διασφαλίζει καμιά θέση εργασίας.
- Τραυματίζει και μολύνει το τοπίο της Σαράνταινας ανεπιστρεπτί. Επηρεάζει έτσι αρνητικά το συγκριτικό πλεονέκτημα μιας περιοχής, που είναι η διατήρηση του πανέμορφου φυσικού και αμόλυντου τοπίου της. Κατ΄ επέκταση, υποβαθμίζει τις προοπτικές μελλοντικής ανάπτυξης του εναλλακτικού ορεινού τουρισμού, τώρα μάλιστα που βαίνει σε ολοκλήρωση η συνδετήρια οδός της περιοχής με τη Λαμία, που θα της δώσει εύκολη πρόσβαση από την Αθήνα.
- Το Εθνικό χωροταξικό πλάνο για τις Α.Π.Ε., προκειμένου να ενισχύσει την ανάπτυξή τους, επιτρέπει την εγκατάστασή τους σχεδόν οπουδήποτε, με την προϋπόθεση ότι για τις προστατευόμενες περιοχές Ζ.Ε.Π. (Ζώνες Ειδικής Προστασίας) θα προηγηθεί Ειδική Ορνιθολογική Μελέτη (Ε.Ο.Μ.). Το ερώτημα που τίθεται εδώ είναι, γιατί τις βαφτίσαμε προστατευόμενες, αφού επιτρέπουμε μέσα σε αυτές την εγκατάσταση βιομηχανικών μονάδων; Ακόμα, γιατί μελέτη (Ε.Ο.Μ.) πασχίζει να τεκμηριώσει την αξία τους, τη στιγμή που ως προστατευόμενες, έχει προηγηθεί ή θα πρέπει να προηγηθεί Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη (Ε.Π.Μ.). Μήπως κοροϊδευόμαστε;
- Το ελληνικό κράτος δεν έχει επαρκώς αξιολογήσει και προστατεύσει την Εθνική του φυσική κληρονομιά. Η έλλειψη ολοκληρωμένης αξιολόγησης άφησε περιοχές όπως η Σαράνταινα – Πηγές Ευήνου εκτός δικτύου Νatura. Αλλά και όσες περιοχές έχουν θεωρητικά οριστεί ως προστατευόμενες, η έλλειψη πολιτικής βούλησης, η γραφειοκρατία και η αναβλητικότητα, δεν επέτρεψαν ως τώρα να ανταποκριθούμε στις υποχρεώσεις που απορρέουν από την Κοινοτική και Εθνική νομοθεσία, όπως: α) την ολοκλήρωση της οριοθέτησης των Ζωνών Ειδικής Προστασίας, β) την ταύτισή τους με τις Σημαντικές Περιοχές για τα Πουλιά (οδηγία 79/409 ΕΟΚ) και γ) την εκπόνηση σε πολλές από αυτές Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών. Για τούτο, η χώρα μας από το 2004, με καταδικαστική απόφαση του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων πληρώνει πρόστιμο.
- Πολλές είναι οι τοποθεσίες σε ημιορεινές και ορεινές περιοχές της χώρας μας που θα μπορούσαν, εφόσον συνηγορούν τα ανεμολογικά δεδομένα, να εγκατασταθούν τέτοιες μονάδες. Η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία υπέβαλε στο Υ.Π.Ε.Κ.Α. χάρτη με ζώνες αποκλεισμού που αφορούσαν περίπου το 25% της επικράτειας. Στο υπόλοιπο 75% της χώρας υπάρχουν όλα τα περιθώρια ώστε να επιτευχθεί ο στόχος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που λέει ότι ως το 2020 όλα τα κράτη-μέλη θα πρέπει να παράγουν το 20% της ενέργειας που καταναλώνουν από Ανανεώσιμες Πηγές (ΑΠΕ). Γιατί λοιπόν να θυσιάσουμε σημαντικό μερίδιο της φυσικής μας κληρονομιάς από τις προστατευόμενες περιοχές.
Εδώ θα ήθελα να τονίσω τα εξής:
Η Σαράνταινα αποτελεί ιδιαίτερο και σημαντικό κομμάτι της Εθνικής Φυσικής Κληρονομιάς. Δεν πρέπει να θυσιαστεί για άλλο σκοπό. Την αξία της την έχει εκ του φυσικού και στόχος μας θα πρέπει να είναι η διατήρησή της. Για τούτο προτείνω το να λάβει θέση η τοπική κοινωνία. Αυτή είναι ο παράγοντας - κλειδί και η μόνη δύναμη που μπορεί να αποτρέψει την κατάσταση.
Υπάρχει ήδη ομόφωνη απόφαση του τέως Δήμου Αποδοτίας, που γνωμοδοτεί αρνητικά ως προς την εγκατάσταση αιολικής μονάδας στη Σαράνταινα.
Προτείνω σε όσους δεν γνωρίζουν την περιοχή, να ανέβουν μέχρι εκεί. Η πρόσβαση γίνεται από το δρόμο προς Ρέρεση, Κροκύλειο, Πενταγιού, Αρτοτίνα. Λίγο μετά την Αρτοτίνα προτείνω μια στάση στο ιστορικό μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη, που μόνασε ο Αθανάσιος Διάκος. Έπειτα, αφού διέλθουμε πάνω από τη γέφυρα του Ευήνου, φτάνουμε στα τρία ορεινά χωριά της Σαράνταινας, τη Γραμμένη Οξιά, τη Λεύκα και τη Μανδρινή. Μια ακόμα διαδρομή, από την Ευηνολίμνη μέσω Αράχοβας πλησιάζουμε την Άμπλιανη, άλλο ένα χωριό της Ευρυτανίας, που είναι στις πλαγιές του βουνού. Από τη Γραμμένη Οξιά με απλό επιβατηγό αυτοκίνητο ή από τη Λεύκα με 4χ4 κατά προτίμηση, μπορούμε να ανέλθουμε στα ορεινά λιβάδια και στο δάσος με τις οξιές.
Μεσολόγγι, Ιούνιος 2011
Γιάννης Ρουσόπουλος
Αναδημοσίευση από την εφημερίδα «Αιχμή».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου