Λένε πως, όταν οι λαοί θέλουν να προοδεύσουν, χτίζουν γέφυρες. Οι Αιτωλοί και οι Ακαρνάνες πρέπει να αισθάνονται μάλλον περήφανοι, γιατί, αν ισχύει αυτό, τις διαφορές τους με τους άλλους προσπάθησαν να τις «γεφυρώσουν»!
Περισσότερα από εκατό χρόνια έχουν περάσει από τη στιγμή που ο τότε πρωθυπουργός της Ελλάδας, Χαρίλαος Τρικούπης, οραματίσθηκε, σε μια αγόρευσή του στη Βουλή, τη γεφύρωση των τριών χιλιομέτρων που χωρίζουν το Ρίο από το Αντίρριο. Το όραμα του Μεσολογγίτη πρωθυπουργού αποτελεί εδώ και μερικά χρόνια γεγονός με ένα έργο, για πολλούς «σύμβολο» της Ελλάδας του 21ου αιώνα, όμως η ιστορία των γεφυριών στην Αιτωλοακαρνανία ξεκινάει πολύ πιο πριν.
Η Αιτωλοακαρνανία είναι άλλωστε από τις περιοχές της Ελλάδος με τις ισχυρότερες βροχοπτώσεις και με ένα πλήθος ποταμών και χειμάρρων να τη διαπερνούν. Ετσι οι κάτοικοί της από νωρίς κατάλαβαν την αναγκαιότητα και τη χρηστικότητα που έχουν τέτοια αρχιτεκτονήματα για την καθημερινότητά τους. Περιδιαβάζοντας κανείς στο νομό μπορεί να συναντήσει δεκάδες «αναβάτες» ποταμών, παραποτάμων και ρεμάτων, που αν και λαβωμένοι από το χρόνο και τις ανθρώπινες παρεμβάσεις καταφέρνουν να στέκουν αγέρωχοι και να προσπαθούν να μας ψιθυρίσουν την ιστορία τους. Η χρηστική αξία που είχαν κληθεί να επιτελέσουν για περισσότερο από ενάμιση αιώνα, έχει πλέον στις περισσότερες περιπτώσεις χαθεί, τώρα όμως ίσως έχουν έναν ακόμη πιο σημαντικό ρόλο να διαδραματίσουν. Αποτελούν μνημεία της αρχιτεκτονικής, της λαογραφικής και της πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου και πολλά είναι αυτά που συνδέονται με ιστορικά γεγονότα, μάχες, μύθους και θρύλους.
Η ιστορία τους λοιπόν, σύμφωνα με την τοπική παράδοση, ξεκινά από τους Ρωμαϊκούς χρόνους με το Γεφύρι του Αγγελοκάστρου και αυτό στην παραλία Πογωνίας Παλαίρου, ενώ και ένα από τα γεφύρια που συναντάμε στο Θέρμο στη θέση Λυκογιάννη λέγεται πως βρίσκεται εκεί «από την εποχή του Χριστού». Θέατρο πολλών μαχών υπήρξε το γεφύρι της Αρτοτίβας που στέκει από την εποχή της Ενετοκρατίας, εξυπηρετώντας την επικοινωνία της ευρύτερης περιοχής της ενδοχώρας με τον κάμπο της Τριχωνίδας, το Μεσολόγγι και τις ακτές του Ιονίου. Η παράδοση αναφέρει μάλιστα ότι δεν στέριωνε με τίποτα και έπρεπε να θεμελιώσουν έναν άνθρωπο. Ετυχε τότε να περνάει από το μονοπάτι ένας αράπης (sic) που τον έπιασαν και τον θεμελίωσαν ζωντανό στον πάτο του γεφυριού.
Πολλά είναι τα γεφύρια που συναντάμε στο νομό από την περίοδο της Τουρκοκρατίας, όπως το γεφύρι της Μπούκας, που βρίσκεται στον καταπράσινο κάμπο μεταξύ των χωριών Λουτρό και Μπούκα. Ακόμη, το Κεφαλογέφυρο, από το οποίο πέρασαν οι «εξοδίτες» του Μεσολογγίου για να καταφύγουν στην ιστορική Μονή του Βαρνάκοβα. Για εκείνη την περίοδο χρονολογείται και το Ψηλογέφυρο, που βρίσκεται λίγο μετά το Αγρίνιο στη θέση Φούσκαρη. Λέγεται μάλιστα πως είναι στοιχειωμένο, γιατί κάτω από τα πλατάνια που το συντρόφευαν σκότωσαν κάποιο Τούρκο αξιωματούχο που αντιδρούσε στην κατασκευή του.
Η μεγαλύτερη συχνότητα κατασκευής γεφυριών όμως είναι μεταξύ του 18ου και του 19ου αιώνα. Από τότε μας έχει διασωθεί ίσως το πιο καλοδουλεμένο και όμορφο γεφύρι του νομού στον παραπόταμο του Μόρνου, Φονιόρεμα. Ακόμη, στη διαδρομή από το Θέρμο προς την Αετόπετρα βρίσκεται το «Βασιλικό Πέρασμα», ένα καλοδουλεμένο, πέτρινο γεφύρι που οφείλει το όνομά του στη χορηγία που έκανε η βασίλισσα Αμαλία για την κατασκευή του. Εξαιρετικής κατασκευής -αν αναλογιστεί κανείς ότι χτίστηκε το 1830- χαρακτηρίζεται και το γεφύρι του Πόριαρη, παραπόταμου του Εύηνου. Είναι από τα πιο καλοσυντηρημένα του νομού και μάλιστα η παράδοση αναφέρει ότι δεν πρόκειται να πάθει ποτέ τίποτα, γιατί έχει το στοιχειό του, ένα τεράστιο φίδι που βρίσκεται εκεί από τότε που θεμελιώθηκε. Από τον 19ο αιώνα στέκουν και τα δύο πολύτοξα γεφύρια που βοηθούν το Αιτωλικό, τη Νερένια πόλη του νομού, χτισμένη στο κέντρο σχεδόν της Λιμνοθάλασσας, να επικοινωνεί με την ξηρά. Από το 2002 μάλιστα έχουν χαρακτηρισθεί ιστορικό μνημείο από το υπουργείο Πολιτισμού, διότι «παρουσιάζουν ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό και ιστορικό ενδιαφέρον».
Πάρα πολλά όμως είναι τα γεφύρια που έχουν κατασκευαστεί στο νομό και στους νεότερους χρόνους. Μόνο στη διαδρομή από το Αγρίνιο στη Ναύπακτο μέσω Θέρμου, μπορεί να θαυμάσει κανείς 20 τέτοια αρχιτεκτονικά αριστουργήματα. Ακόμη, επιβλητικό και πανέμορφο πραγματικά είναι το γεφύρι της Τέμπλας που βρίσκεται στον Αχελώο και ενώνει το νομό Αιτωλοακαρνανίας με το νομό Ευρυτανίας. Εχει αναγνωριστεί διατηρητέο μνημείο και αποτελεί «αντιπροσωπευτικό δείγμα στο είδος του και απαραίτητο για τη μελέτη της εξέλιξης της αρχιτεκτονικής».
Τέλος, τρία διεθνή βραβεία για τη σχεδίαση και τη στατική της έχει λάβει η γέφυρα της Τατάρνας, που συνδέει τον Βάλτο (Αιτωλοακαρνανία) με την Ευρυτανία. Η γέφυρα κατασκευάστηκε την περίοδο 1965-1970 για να αντικαταστήσει το παλιότερο πέτρινο γεφύρι που άφησε εποχή. Ηταν ένα θαύμα τεχνικής, της εποχής της Τουρκοκρατίας, μία και μόνη καμάρα στηριγμένη σε δύο κατακόρυφους βράχους. Εκεί είχε γίνει το 1821 η πρώτη μάχη της Ρούμελης όπου ο Οδυσσέας Ανδρούτσος αντιμετώπισε τους Τουρκαλβανούς. Τώρα το γεφύρι βρίσκεται βαθιά βυθισμένο μέσα στα νερά της τεχνητής λίμνης των Κρεμαστών.
Η Αιτωλοακαρνανία είναι άλλωστε από τις περιοχές της Ελλάδος με τις ισχυρότερες βροχοπτώσεις και με ένα πλήθος ποταμών και χειμάρρων να τη διαπερνούν. Ετσι οι κάτοικοί της από νωρίς κατάλαβαν την αναγκαιότητα και τη χρηστικότητα που έχουν τέτοια αρχιτεκτονήματα για την καθημερινότητά τους. Περιδιαβάζοντας κανείς στο νομό μπορεί να συναντήσει δεκάδες «αναβάτες» ποταμών, παραποτάμων και ρεμάτων, που αν και λαβωμένοι από το χρόνο και τις ανθρώπινες παρεμβάσεις καταφέρνουν να στέκουν αγέρωχοι και να προσπαθούν να μας ψιθυρίσουν την ιστορία τους. Η χρηστική αξία που είχαν κληθεί να επιτελέσουν για περισσότερο από ενάμιση αιώνα, έχει πλέον στις περισσότερες περιπτώσεις χαθεί, τώρα όμως ίσως έχουν έναν ακόμη πιο σημαντικό ρόλο να διαδραματίσουν. Αποτελούν μνημεία της αρχιτεκτονικής, της λαογραφικής και της πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου και πολλά είναι αυτά που συνδέονται με ιστορικά γεγονότα, μάχες, μύθους και θρύλους.
Η ιστορία τους λοιπόν, σύμφωνα με την τοπική παράδοση, ξεκινά από τους Ρωμαϊκούς χρόνους με το Γεφύρι του Αγγελοκάστρου και αυτό στην παραλία Πογωνίας Παλαίρου, ενώ και ένα από τα γεφύρια που συναντάμε στο Θέρμο στη θέση Λυκογιάννη λέγεται πως βρίσκεται εκεί «από την εποχή του Χριστού». Θέατρο πολλών μαχών υπήρξε το γεφύρι της Αρτοτίβας που στέκει από την εποχή της Ενετοκρατίας, εξυπηρετώντας την επικοινωνία της ευρύτερης περιοχής της ενδοχώρας με τον κάμπο της Τριχωνίδας, το Μεσολόγγι και τις ακτές του Ιονίου. Η παράδοση αναφέρει μάλιστα ότι δεν στέριωνε με τίποτα και έπρεπε να θεμελιώσουν έναν άνθρωπο. Ετυχε τότε να περνάει από το μονοπάτι ένας αράπης (sic) που τον έπιασαν και τον θεμελίωσαν ζωντανό στον πάτο του γεφυριού.
Πολλά είναι τα γεφύρια που συναντάμε στο νομό από την περίοδο της Τουρκοκρατίας, όπως το γεφύρι της Μπούκας, που βρίσκεται στον καταπράσινο κάμπο μεταξύ των χωριών Λουτρό και Μπούκα. Ακόμη, το Κεφαλογέφυρο, από το οποίο πέρασαν οι «εξοδίτες» του Μεσολογγίου για να καταφύγουν στην ιστορική Μονή του Βαρνάκοβα. Για εκείνη την περίοδο χρονολογείται και το Ψηλογέφυρο, που βρίσκεται λίγο μετά το Αγρίνιο στη θέση Φούσκαρη. Λέγεται μάλιστα πως είναι στοιχειωμένο, γιατί κάτω από τα πλατάνια που το συντρόφευαν σκότωσαν κάποιο Τούρκο αξιωματούχο που αντιδρούσε στην κατασκευή του.
Η μεγαλύτερη συχνότητα κατασκευής γεφυριών όμως είναι μεταξύ του 18ου και του 19ου αιώνα. Από τότε μας έχει διασωθεί ίσως το πιο καλοδουλεμένο και όμορφο γεφύρι του νομού στον παραπόταμο του Μόρνου, Φονιόρεμα. Ακόμη, στη διαδρομή από το Θέρμο προς την Αετόπετρα βρίσκεται το «Βασιλικό Πέρασμα», ένα καλοδουλεμένο, πέτρινο γεφύρι που οφείλει το όνομά του στη χορηγία που έκανε η βασίλισσα Αμαλία για την κατασκευή του. Εξαιρετικής κατασκευής -αν αναλογιστεί κανείς ότι χτίστηκε το 1830- χαρακτηρίζεται και το γεφύρι του Πόριαρη, παραπόταμου του Εύηνου. Είναι από τα πιο καλοσυντηρημένα του νομού και μάλιστα η παράδοση αναφέρει ότι δεν πρόκειται να πάθει ποτέ τίποτα, γιατί έχει το στοιχειό του, ένα τεράστιο φίδι που βρίσκεται εκεί από τότε που θεμελιώθηκε. Από τον 19ο αιώνα στέκουν και τα δύο πολύτοξα γεφύρια που βοηθούν το Αιτωλικό, τη Νερένια πόλη του νομού, χτισμένη στο κέντρο σχεδόν της Λιμνοθάλασσας, να επικοινωνεί με την ξηρά. Από το 2002 μάλιστα έχουν χαρακτηρισθεί ιστορικό μνημείο από το υπουργείο Πολιτισμού, διότι «παρουσιάζουν ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό και ιστορικό ενδιαφέρον».
Πάρα πολλά όμως είναι τα γεφύρια που έχουν κατασκευαστεί στο νομό και στους νεότερους χρόνους. Μόνο στη διαδρομή από το Αγρίνιο στη Ναύπακτο μέσω Θέρμου, μπορεί να θαυμάσει κανείς 20 τέτοια αρχιτεκτονικά αριστουργήματα. Ακόμη, επιβλητικό και πανέμορφο πραγματικά είναι το γεφύρι της Τέμπλας που βρίσκεται στον Αχελώο και ενώνει το νομό Αιτωλοακαρνανίας με το νομό Ευρυτανίας. Εχει αναγνωριστεί διατηρητέο μνημείο και αποτελεί «αντιπροσωπευτικό δείγμα στο είδος του και απαραίτητο για τη μελέτη της εξέλιξης της αρχιτεκτονικής».
Τέλος, τρία διεθνή βραβεία για τη σχεδίαση και τη στατική της έχει λάβει η γέφυρα της Τατάρνας, που συνδέει τον Βάλτο (Αιτωλοακαρνανία) με την Ευρυτανία. Η γέφυρα κατασκευάστηκε την περίοδο 1965-1970 για να αντικαταστήσει το παλιότερο πέτρινο γεφύρι που άφησε εποχή. Ηταν ένα θαύμα τεχνικής, της εποχής της Τουρκοκρατίας, μία και μόνη καμάρα στηριγμένη σε δύο κατακόρυφους βράχους. Εκεί είχε γίνει το 1821 η πρώτη μάχη της Ρούμελης όπου ο Οδυσσέας Ανδρούτσος αντιμετώπισε τους Τουρκαλβανούς. Τώρα το γεφύρι βρίσκεται βαθιά βυθισμένο μέσα στα νερά της τεχνητής λίμνης των Κρεμαστών.
***
(Χρήσιμες πληροφορίες και φωτογραφικό υλικό αντλήθηκαν από το λεύκωμα «Τέχνης Περάσματα. Τα Γεφύρια της Αιτωλοακαρνανίας. Από τον Ανδριανό στον Χαρίλαο Τρικούπη», που εξέδωσε η τοπική Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση.)
***
Για τα γεφύρια της Ναυπακτίας διαβάστε και εδώ:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου