Στην Σαράνταινα!

Η διαδρομή που θα προσπαθήσουμε να περιγράψουμε παρακάτω, είναι μια από τις πολλές της ορεινής Ναυπακτίας, η καλύτερη κατά τη γνώμη μας. Μια διαδρομή που θα μας φέρει κοντά σε μέρη σχετικά άγνωστα, αλλά εξ ίσου όμορφα με άλλα, πιο γνωστά και πιο τουριστικά της χώρας μας.

Ακολουθούμε μετά τη Ναύπακτο, το δρόμο προς Λιδωρίκι και χωρίς να στρίψουμε για Πλάτανο, συνεχίζουμε ευθεία, σ’ ένα ανηφορικό δρόμο, με θέα σε όλο τον Πατραϊκό και τον Κορινθιακό κόλπο. Αφού περάσουμε τη μονή Βαρνάκοβας, την οποία αν θελήσουμε να επισκεφτούμε πρέπει να κάνομε μια μικρή παράκαμψη, που πάντως αξίζει τον κόπο, θα σταματήσουμε για καφέ και γλυκό στο χάνι του Ρέρεση.
Απομονωμένο μέσα σε μια γεμάτη βλάστηση λαγκαδιά, είναι κατ’ εξοχή στέκι κυνηγών και ορειβατών. Παράλληλα είναι και ένα ''μουσείο'' φυσικής ιστορίας της περιοχής έτσι όπως είναι γεμάτο γύρω-γύρω με διάφορα ταριχευμένα ζώα της , ανατριχιαστικά λάφυρα μιας ασυλλόγιστης συμπεριφοράς. Αετοί, γεράκια και άλλα πουλιά, αλεπούδες, λύκοι, κεφάλια αγριογούρουνων και ενός ζαρκαδιού, αλλά και δύο από τις σπανιότατες αγριόγατες, κοσμούν το μακάβριο αυτό μουσείο της ανθρώπινης ματαιοδοξίας.
Με ανάμικτα αισθήματα αφήνουμε πίσω μας το χάνι ,για να στρίψουμε λίγο παρακάτω προς Κροκύλειο, την πατρίδα του στρατηγού Μακρυγιάννη. Ανηφορίζουμε τον γεμάτο στροφές δρόμο αφήνοντας πίσω μας και χαμηλά, τη λίμνη του Μόρνου και το δρόμο που περνάει από το φράγμα και κατευθύνεται προς Λιδωρίκι.
Το Κροκύλειο είναι ένα χωριό χτισμένο κάτω από την κορυφή Βλαχοβούνι, με λευκά σπίτια και πολλά νερά. Ονομαστές και οι βρύσες του, με το καθάριο νερό να αναβλύζει μέσα από τα στόματα των αρχόντων του κοινοτικού συμβουλίου, που έφτιαξε τις βρύσες τον περασμένο αιώνα και τα μαρμάρινα ομοιώματα των κεφαλιών τους "διακοσμούν" το χώρο. Ποιος ξέρει! Μπορεί να ήθελαν να υπενθυμίζουν στους διψασμένους οδοιπόρους, ότι έπρεπε να πίνουν νερό στ’ όνομά τους.
Απομακρυνόμενοι από το Κροκύλειο, έχομε αριστερά μας το Βλαχοβούνι και προχωρώντας μέσα στο δάσος φτάνομε στον επόμενο σταθμό μας, στο ξακουστό και χιλιοτραγουδισμένο χωριό Πενταγιοί, την πατρίδα της πανέμορφης Μαρίας της Πενταγιώτισας που άναψε φωτιές στα νιάτα της σε όλη τη Ρούμελη. Αφού έγινε αφορμή να σφαχτούν τα παλληκάρια για τα μάτια της, πλάνεψε και το δικαστή με την ομορφιά της.
Η στάση στην πλατεία με την όμορφη θέα για μια ανάσα , η συζήτηση με τους ντόπιους που συχνάζουν στο γραφικό καφενείο, το γλυκό κουταλιού, το παγωμένο νερό και η φωτογραφία της Μαρίας να μας κοιτά από ψηλά , όλα συνθέτουν ένα θέαμα τόσο οικείο και ευχάριστο , που ξεχνάμε τη ζωή στην πόλη και το πόσο ξένοι ανάμεσα σε ξένους, θα νοιώθουμε από Δευτέρα..
Συνεχίζουμε για τον επόμενο σταθμό μας, την Αρτοτίνα,το κεφαλοχώρι της περιοχής, το χωριό που μεγάλωσε ο Αθανάσιος Διάκος, ο ήρωας της Αλαμάνας, που το άγαλμά του δεσπόζει στην πλατεία , έξω από την εκκλησία .
Οι κορυφές των δυτικών Βαρδουσίων, που ορθώνονται πάνω από το χωριό, δημιουργούν δέος στον επισκέπτη ανάμικτο με θαυμασμό γι’ αυτούς τους ηρωικούς βουνίσιους. Δυστυχώς η υποδομή του χωριού δεν ενθουσιάζει, τον καλομαθημένο ταξιδιώτη. Υπάρχει ξενώνας και δωμάτια ,αλλά λιγοστά και όχι σε πολύ καλή κατάσταση, σε αντίθεση με την Μουσουνίτσα που βρίσκεται αντιδιαμετρικά , στην άλλη πλευρά των Βαρδουσίων και που θεωρείται και είναι πιο οργανωμένη τουριστικά.
Αφήνομε την Αρτοτίνα και συνεχίζομε για Γραμμένη Οξιά. Ο δρόμος που ασφαλτοστρώθηκε μόλις φέτος, φιδογυρίζει μέσα στο πυκνό δάσος προσφέροντας μια πανέμορφη διαδρομή. Συναντάμε το μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, όπου διακόνεψε ο Αθανάσιος Διάκος.
Μια προτομή του ήρωα κοσμεί τον όμορφα διαμορφωμένο χώρο, ενώ η Μονή είναι έρημη αλλά ευτυχώς όχι εγκαταλειμμένη.

Από κάτω μας κυλά ο Εύηνος , που πηγάζει λίγο ψηλότερα ,από τις απότομες πλαγιές των Βαρδουσίων.
Ο Εύηνος είναι ο αρχαίος ποταμός Λυκόρμας, όπου έσφαξε τα άλογά του κι' όπου πνίγηκε κι' ο ίδιος ο βασιλιάς Εύηνος, όταν ο ΄Ιδας του έκλεψε την κόρη του, τη Μάρπησσα, κι' αυτά δεν μπόρεσαν να τον φτάσουν, δίνοντας έτσι στο ποτάμι το όνομά του.
Εδώ ψηλά το ποτάμι δέχεται συνέχεια μικρά ρέματα και συνεχίζει ορμητικό μέχρι κάτω, για να περάσει φιδογυρίζοντας τα στενά ανάμεσα στην Ανάληψη και στο Ρηγάνι ,από κει άλλωστε και το άλλο του όνομα, Φίδαρης. Θα ημερέψει χαμηλότερα, περνώντας τον κάμπο του Γαλατά και του Ευηνοχωρίου, πριν χυθεί στον Πατραϊκό κόλπο. Στα χιλιάδες χρόνια της ακατάπαυστης ροής του δημιούργησε μαζί με τον Αχελώο από την άλλη πλευρά, όλο το απίστευτο οικοσύστημα που εκτείνεται από τον Γαλατά μέχρι το Βαλτί , με τις λιμνοθάλασσες , τα αλίπεδα και τις εύφορες πεδιάδες.
Δυστυχώς όλα αυτά που εδώ και χιλιάδες χρόνια δημιουργούν τα ποτάμια, μπορεί εύκολα να καταστραφούν με τις επεμβάσεις μας. Το φράγμα του Ευήνου και ο ταμιευτήρας που δημιουργείται εκεί, όπως και το φράγμα εκτροπής του Αχελώου, αναμένεται να επιφέρουν αλλαγές σε όλη την ευρύτερη περιοχή, ειδικότερα όταν ούτε η ίδια η μελέτη περιβαλλοντολογικών επιπτώσεων, δεν τηρείται.
Αλλά ας αφήσουμε τις απαισιόδοξες σκέψεις κι' ας συνεχίσουμε το ταξίδι μας. Περνάμε τον Εύηνο και μπαίνομε πάλι στην Αιτωλοακαρνανία, ανηφορίζοντας αυτή τη φορά στις δασωμένες πλαγιές της Οξιάς.
Όσο ανεβαίνουμε, τα Βαρδούσια απέναντι, προβάλλουν το εντυπωσιακό περίγραμμα των κορυφών τους, λουσμένο στο πανέμορφο χειμωνιάτικο απογευματινό φως. Φτάνουμε στη Γραμμένη Οξιά, ένα μικρό χωριό σκαρφαλωμένο στη νότια πλευρά του βουνού, στα 1130 μέτρα. Η απόγραφή του 1991 μέτρησε 101 άτομα, αλλά η πραγματικότητα είναι τελείως διαφορετική. Μόλις 5-6 ηλικιωμένοι έχουν απομείνει μόνιμα στο χωριό, που κι αυτό με τη σειρά του, ακολουθεί τη νομοτέλεια της Ελληνικής ορεινής υπαίθρου.
Συνεχίζομε παίρνοντας τον χωματόδρομο προς το Γαρδίκι και προς το νομό Φθιώτιδας. Το δάσος που συναντάμε εδώ είναι το νοτιότερο δάσος οξιάς στην Ευρώπη και είναι πραγματικά πανέμορφο. Ειδικά το φθινόπώρο, πριν του Αγίου Δημητρίου, είναι καταπληκτικά. Γραμμένη εξ' άλλου σημαίνει όμορφη και τα ονόματα ο λαός μας, δεν τα δίνει τυχαία.
Περίπου 6 χιλιόμετρα από το χωριό θα δούμε πινακίδες που μας οδηγούν στο καταφύγιο του ΕΟΣ Λαμίας. Βρίσκεται σ' ένα ξέφωτο του δάσους, κάτω από την κορυφή Πύργος και είναι ιδανικό σημείο για κατασκήνωση. Από 'δω, η ψηλότερη κορυφή της Οξιάς, η Σαράνταινα απέχει περί τη μιάμιση ώρα. Η Σαράνταινα με τα 1926 μέτρα της, εντελώς εκτεθειμένα στα βόρεια ρεύματα που κατεβαίνουν από το Βελούχι, θεωρείται από τα πιο κρύα μέρη στην Ελλάδα. Ο παγωμένος αέρας δεν σταματάει ποτέ να φυσάει, και η πυκνή ομίχλη είναι το πιο συνηθισμένο πανωφόρι της.

Λέγεται πως τ' όνομά της το πήρε , όταν στις παγωμένες πλαγιές της σαράντα άτομα που γύριζαν από ένα γάμο, πέθαναν από το κρύο.
Από την κορυφή, μπορούμε μια καλή ημέρα, να δούμε τριγύρω όλη την περιοχή του '' Καζά των Κραβάρων'', από την Αρτοτίνα και τα νότια Βαρδούσια μέχρι το Τσακαλάκι ,την Κοκκινιά ,το Ριγάνι και ένα μεγάλο μέρος της λεκάνης απορροής του Ευήνου.
Τα ξακουστά Κράβαρα που πρωτοστάτησαν στους αγώνες με τους Τούρκους, αλλά δυστυχώς και στα αδελφικά αλληλοφαγώματα. Ο ίδιος ο Καραϊσκάκης μάζεψε στη Λομποτινά, όλες τις ομάδες και κατάφερε να τους οδηγήσει ενωμένους ενάντια στον κοινό εχθρό.
Από εδώ βλέπομε το τεράστιο ελατοδάσος, που ξεκινάει από τη νότια πλευρά της Οξιάς και συνεχίζει σκεπάζοντας όλη σχεδόν την ορεινή Ναυπακτία, μ' ένα καταπράσινο μανδύα. Προς το βορρά η Καλιακούδα, η Χελιδόνα ,το Βελούχι και πιο πέρα ίσα που φαίνονται οι κορυφές των Αγράφων. Είναι μαγευτικά.
Κατηφορίζουμε από την κορυφή και παρεκλίνοντας λίγο, μπαίνουμε για μια εξερεύνηση στο δάσος,... Οι οξιές πανύψηλες ορθώνονται από πάνω μας και οι αχτίδες του ήλιου, κάνουν χίλια παιχνιδίσματα καθώς προσπαθούν να διαπεράσουν το πυκνό φύλλωμα. Μια πανδαισία χρωμάτων ,κόκκινων, κίτρινων, καφέ ,πράσινων , σε όλες τους τις αποχρώσεις, συνθέτουν αυτόν τον μοναδικό πίνακα. Είναι αδύνατο να αποδώσεις με λόγια τα συναισθήματα που σε πλημμυρίζουν.
Κατεβαίνουμε μέσα από το δάσος , στου Αρβανίτη τη βρύση και στο εκκλησάκι του Σωτήρος ,που έχει χτίσει εκεί η Ορειβατική Ομοσπονδία.
Κάθε χρόνο, στις 6 Αυγούστου, μαζεύονται εδώ όλοι που περνάνε το καλοκαίρι τους στα γύρω χωριά και που δεν είναι καθόλου λίγοι. Από τη Γραμμένη Οξιά, την Άμπλιανη (Σταυροπήγι), την Μικρή και τη Μεγάλη Παλούκοβα (Λεύκα και Μανδρινή αντίστοιχα, τα νέα ονόματα),από το Λειβαδάκι (Αβόρανη) και από μακρύτερα ακόμα, ανταμώνουν όπως τα παλιά τα χρόνια, σ' ένα μεγάλο πανηγύρι που ξυπνά τις αναμνήσεις στους παλιούς και μαθαίνει τους νέους. Οι νέοι, που αν και μεγάλωσαν σε διάφορες πόλεις, δεν ξεχνούν τον τόπο τους και πηγαίνουν τακτικότατα. Μόνο που δυστυχώς τα καινούργια σπίτια που έχτισαν, δεν δένουν με τα παλιά, αλλά ούτε τα παλιά που επισκευάζονται , διατηρούν κάποιο χρώμα ή κάποιο ιδιαίτερο ρυθμό. Αλουμίνιο και τσίγκια σε πέτρινα σπίτια ,τούβλα και λυόμενα δίπλα σε παλιά αρχοντικά και γενικά η αρχιτεκτονική δεν είναι στο φόρτε της στην περιοχή. Δεν πειράζει. Το ίδιο το τοπίο είναι φανταστικό και σκεπάζει την ασχήμια των κατασκευών μας.

Ο Εμβόλιμος.