Τα πολλά πρόσωπα της Γκιώνας...

Η Γκιώνα (με υψόμετρο 2.510 μ. στη κορυφή της Πυραμίδα) είναι το ψηλότερο βουνό της Στερεάς και το πέμπτο σε ύψος από τα βουνά της Ελλάδας. Οντας ένας τεράστιος ασβεστολιθικός όγκος, διαθέτει δύο πανέμορφες χαράδρες ­ της Ρεκάς και το Λαζόρεμα ­, την ορθοπλαγιά του Λάζου, τη μεγαλύτερη ίσως των Βαλκανίων (1.200 μ.), τις λάκκες Καρβούνη και Βαθιά Λάκκα, με αδιάσπαστο χλοοτάπητα και τρεχούμενα νερά, καθώς και δύο ενδιαφέρουσες δολίνες, την Ταράτσα και το Ρωμέικο. Υπάρχει επίσης το ωραίο σπήλαιο του Αρσαλή κοντά στο χωριό Συκέα και το ορειβατικό καταφύγιο, στη θέση Λάκκα Καρβούνη (1.900 μ. υψόμετρο), που διαθέτει τζάκι, νερό από πηγή και οργανωμένη κουζίνα.
Αυτά δεν είναι τα μόνα ελκυστικά στοιχεία της. Ανάμεσα στην Γκιώνα και στα λεβέντικα Βαρδούσια, στα δυτικά της, κυλάει ο Μόρνος (Δάφνος των αρχαίων), γνωστός σε όλους μας από το φράγμα του στο Κάλλιο, που τροφοδοτεί την Αθήνα με το πιο πολύτιμο δώρο των βουνών αυτών: το πόσιμο νερό.
Η σήραγγα του Μόρνου περνά μέσα από την Γκιώνα και από τη δυτική πλευρά του βουνού βγαίνει στην ανατολική ­ αυτή που βλέπει τον ρωμαλέο Παρνασσό. Βόρειά της υψώνεται η Οίτη, ενώ οι νότιες πλαγιές της βλέπουν στον Κορινθιακό κόλπο, προσφέροντας εκπληκτική θέα της θάλασσας από ψηλά.
Η Γκιώνα είναι ένας σημαντικός βιότοπος με σπάνια χλωρίδα και σημαντική πανίδα. Βρίσκουμε εδώ σχοίνους, αγριελιές, θαμνοκυπάρισσα, πουρνάρια, κάποιες μεμονωμένες συστάδες από δρυς, την κεφαλλονιακή ελάτη σε ύψος 600-1.800 μ. και τέλος ­ ψηλά στις κορυφές ­ τα αλπικά λιβάδια με υπέροχα αγριολούλουδα και αγρωστώδη. Υπάρχουν τρία ενδημικά φυτά της περιοχής, 14 ενδημικά της Στερεάς και συνολικά 60 ενδημικά της Ελλάδας, τα περισσότερα στην αλπική ζώνη και στις ορθοπλαγιές.
Οι ορθοπλαγιές είναι ο φυσικός και τοπικός βιότοπος του αγριόγιδου. Εκτός από το αγριόγιδο, στην πανίδα της περιοχής περιλαμβάνονται ακόμη αλεπούδες, νυφίτσες, κουνάβια, ασβοί, σκίουροι, λαγοί, χιονοπόντικες στις κορυφές, αλλά και λύκοι που κάνουν σποραδικές εμφανίσεις.
Ο αγριόγατος, το ζαρκάδι και το τσακάλι διασώζονται ακόμη στην Γκιώνα, ενώ έχουν εξαφανιστεί από τα γειτονικά βουνά. Η φήμη «για πατήματα» αρκούδας, που έχει κατεβεί νότια ως την Γκιώνα, δεν είναι ασυνήθιστη σε αυτά τα μέρη.
Μεγάλη ποικιλία πουλιών, εξάλλου, όπως γύπες, όρνια, δενδρογέρακες, σταυραετοί, χρυσαετοί και γυπαετοί, πετροπέρδικες και χουρχουριστές, έχει βρει φιλόξενη στέγη στην περιοχή.
Στην Γκιώνα είναι εφικτή η ανάπτυξη ήπιου τουρισμού, όπως ποδήλατο (mountain bike) και πεζοπορία (trekking) δύο με τρεις ώρες σε «εύκολες» διαδρομές για οικογένειες ή δύο ως τρεις ημέρες με διανυκτερεύσεις σε ορεινά χωριά για τους «θαρραλέους». Ο τόπος είναι ιδανικός για αναρρίχηση. Η Γκιώνα διαθέτει εκείνες τις ομαλές ή ανώμαλες επιφάνειες σε σχεδόν κάθετη τομή, που είναι γνωστές στους ορειβάτες ως αναρριχητικά πεδία. Το χωριό Συκέα βρίσκεται κάτω από τη γνωστή φανταστική ορθοπλαγιά 1.200 μέτρων και προσφέρεται ώστε να δημιουργηθεί η υποδομή για ένα αναρριχητικό πεδίο, που θα προσελκύσει και ξένους λάτρεις του αθλήματος.
Χρειάζεται να γίνουν μικροί ξενώνες σε διάφορα χωριά, αλλά και κοντά στον Μόρνο για δραστηριότητες αθλητικές που έχουν σχέση με το νερό, π.χ. ιστιοπλοΐα με μικρά σκάφη, ψάρεμα ή κωπηλασία. Η κατάβαση με καγιάκ σε μέρη όπου ενδείκνυται το άθλημα είναι μια άλλη ενδιαφέρουσα πρόταση.
Βελτίωση θα πρέπει να γίνει και στα παλιά μονοπάτια που οδηγούν στους διάφορους ορεινούς οικισμούς. Εκτός από το Λιδωρίκι, που θεωρείται «πρωτεύουσα» της Δωρίδας με 1.000 κατοίκους, άλλοι οικισμοί σε όμορφες τοποθεσίες είναι: Καλοσκοπή, Λευκαδίτι, Συκέα, Μαυρολιθάρι, Κόκκινο, Στρώμη, Κάλλιο, Καρούτα, Πενταγιοί, Μουσουνίτσα, Πεντάπολη, Γραβιά και Βίνιανη.
Η μεγάλη απειλή, που χρόνια τώρα ταλαιπωρεί την Γκιώνα, είναι η εξόρυξη βωξίτη. Ο Παρνασσός και η Γκιώνα έχουν την ευλογία και συνάμα την κατάρα να είναι βουνά πλούσια σε βωξίτη, ένα σπάνιο ορυκτό, όπου η εκμετάλλευση και η εξαγωγή του προσφέρουν πολλά στην εθνική οικονομία. Μόνο που, τώρα πια, όπου και να περπατήσεις στην Γκιώνα, σε πληγώνει. Τα τραύματα από τις εξορύξεις βρίσκονται παντού.
Μια ημερήσια περιήγησή μου στις νότιες πλαγιές του βουνού, αρχές Ιανουαρίου, ανάγκασε τις ρομαντικές «φαντασιώσεις» να βρεθούν αντιμέτωπες με προβλήματα μεγάλα και σοβαρά.
Το οδοιπορικό άρχισε από το Γαλαξίδι, το οποίο μπορεί μαζί με την Αμφισσα να είναι οι πόλεις τις οποίες θα χρησιμοποιήσετε ως ορμητήρια για ημερήσιες εκδρομές στην Γκιώνα.
Ξεκίνησα λοιπόν από το Γαλαξίδι, έφθασα στην Αμφισσα, που βρίσκεται στους πρόποδες της Γκιώνας, και μετά άρχισε η άνοδος προς την περιοχή Αργομοίρα. Φθάνοντας στο πλάτωμα Λιανοκλάδι τράβηξα για την Καρούτα και πιο ψηλά προς τη θέση Ελατος.
Τα χαμηλά μέρη, μόλις βγεις από τον Ελαιώνα της Αμφισσας, καλύπτονται από τη μεσογειακή μακία, αλλά σύντομα στα 600 με 800 μέτρα υψόμετρο συναντάς τα πρώτα έλατα. Στην Καρούτα, τον χειμώνα, κατοικούνται έξι σπίτια και ζουν μόλις 16 άτομα! Σχολείο κλειστό, καφενεία κλειστά, εκκλησία κλειστή, ο ιερέας (σαν γυρολόγος) έρχεται να λειτουργήσει μία Κυριακή τον μήνα.
Τα φουρνέλα από τα μεταλλεία βωξίτη σείουν και δημιουργούν ρωγμές στα σπίτια, ενώ πολλές φορές αλλάζουν τη ροή των νερών. Αυτά μας είπε ο κτηνοτρόφος Κάζος Κωνσταντίνος, ο μοναδικός άνθρωπος που συναντήσαμε στο χωριό.
Τραβήξαμε για την τοποθεσία Βλαχοθανάση, στους πρόποδες του Γεροντόβραχου. Οι ημέρες πριν από την επίσκεψή μου ήταν κλασικές αλκυονίδες, γλυκές, ζεστές, είχαν λιώσει κάπως τα χιόνια.
Ακόμη και με αλυσίδες όμως στις ρόδες του τζιπ δεν μπορέσαμε να ανεβούμε ψηλότερα γιατί το χιόνι είχε πάχος στον δρόμο 30-40 εκατοστά. Ετσι στραφήκαμε προς Λιδωρίκι.
Η θέα της τεχνητής λίμνης του Μόρνου υπέροχη, όμως το Λιδωρίκι φαντάζει έρημο, με πολλά εμπορικά κατάκλειστα και λιγοστή κίνηση. Το Λιδωρίκι αντέχει γιατί υπάρχει ένας μικρός αριθμός δημοσίων υπαλλήλων και αρκετοί κτηνοτρόφοι που ζουν και εργάζονται εκεί. Εδώ θα βρείτε θαυμάσια γαλακτοκομικά προϊόντα.
Στην Πεντάπολη, ένα ευγενικό ηλικιωμένο ζευγάρι, ο κύριος Ευθύμιος και η κυρία Ευθυμία Τσαγκουρνού, με φιλοξένησαν με ένα θαυμάσιο κολατσιό στο σπίτι τους. Τυρί ντόπιο κατσικίσιο, ζυμωτό ψωμί φρυγανισμένο στην ξυλόσομπα, ντοματοσαλάτα και ελιές.
Τώρα που σιγά σιγά θα λιώνουν τα χιόνια οι πεζοπορίες στο βουνό γίνονται απολαυστικές. Η πληθώρα των αγριολούλουδων που μπορεί να τα ακολουθήσει κανείς ως τον Ιούνιο στα αλπικά λιβάδια γεμίζει ευφρόσυνη διάθεση τον επισκέπτη.
Χαρείτε το δάσος της Λυρίτσας και την περιοχή γύρω από τη Βίνιανη. Απολαύστε τον θαυμάσιο ελαιώνα της Αμφισσας, ένα από τα πιο γοητευτικά και γαλήνια τοπία στην Ελλάδα.
Για τον σχεδιασμό των εκδρομών σας μπορεί να σας βοηθήσει ο Ελληνικός Ορειβατικός Σύλλογος Αμφισσας.
Η Αστυνομία δίνει πληροφορίες για τα καταλύματα και την κατάσταση των δρόμων στην ορεινή περιοχή.
Αν διανυκτερεύσετε στην Αμφισσα εξερευνήστε το Κάστρο της, την περιοχή των Παλιών Βυρσοδεψείων (Χάρμαινα) και τον Βυζαντινό Ναό του Σωτήρος.
Αν διαλέξετε το Γαλαξίδι, μην ξεχάσετε να επισκεφθείτε τον ναό του Αγίου Νικολάου, προστάτη του Γαλαξιδιού, με το εξαίσιο ξυλόγλυπτο τέμπλο του, το Ναυτικό Μουσείο με εκθέματα που ζωντανεύουν τη δόξα του Γαλαξιδιού και τη ναυτοσύνη του κατά τον 18ο και 19ο αιώνα.
Στις εκδρομές χρειάζεται το κολατσιό να το έχετε στο αυτοκίνητο, γιατί δεν θα βρείτε ούτε... Goody's ούτε σικ καφετέριες στην Γκιώνα!

ΣΤΕΛΛΑ ΓΑΛΑΝΟΠΟΥΛΟΥ