Όξυλος.

Γυιός του Αίμονος και της Γόργης ,εγγονός του Οινέα και απόγονος του Αιτωλού.Το όνομα του έχει συνδεθεί με τον μύθο της επιστροφής των Ηρακλειδών στην Πελοπόννησο,αφού η μητέρα του Γόργη ήταν αδελφή της Δηιάνειρας της μητέρας του 'Υλλου,του πρώτου των Ηρακλειδών.Ο 'Οξυλος κατοικούσε στην Αιτωλία,όπου σκότωσε κατά λάθοςτον αδερφό του Θέρμιο.Για να εξιλεωθεί, αυτοεξορίστηκε στην 'Ηλιδα,όπου έμεινε ένα έτος.'Οταν ξεκίνησε να επιστρέψει στην Αιτωλία,στον δρόμο του συνάντησε τους Ηρακλείδες,οι οποίοι τον έκαναν αρχηγό τους,για να τους οδηγήσει στην πατρίδα τους.

Οι Ηρακλείδες, που ήθελαν να επιστρέψουν στην Πελοπόννησο, πήραν χρησμό από τους Δελφούς, να βρουν ένα οδηγό με τρία μάτια και να περάσουν μέσα από ένα στενό φαράγγι. Οι Ηρακλείδες τότε, συνάντησαν τον εξόριστο ευγενή από την Αιτωλία, Όξυλο, ο οποίος ακούσια είχε διαπράξει φόνο κατά την διάρκεια αγώνων στο ρίξιμο του δίσκου, και ο οποίος είχε χάσει το ένα μάτι του και ήταν καβάλα σε ημίονο, και του ζήτησαν να τους οδηγήσει στην Πελοπόννησο. Ο Όξυλος τους συμβούλευσε να περάσουν στην Πελοπόννησο με πλοία και να μην προσπαθήσουν να περάσουν από τον Ισθμό, με στρατό. Έτσι, τους οδήγησε στο ταξίδι από την Ναύπακτο στο Μολύκριο και για ανταμοιβή του συμφώνησαν να του δώσουν την περιοχή της Ηλείας. Ο Όξυλος με πονηρία οδήγησε τους Δωριείς δια μέσου της Αρκαδίας, γιατί δεν ήθελε να δουν τις εύφορες πεδιάδες της Ηλείας, οι οποίες ήταν καλλιεργημένες.Ο Όξυλος ήθελε να γίνει βασιλιάς της Ηλείας χωρίς να γίνει μάχη, αλλά ο αρχηγός των Επείων, Δίος, δεν συμφωνούσε και πρότεινε να γίνει μονομαχία, με ένα άνδρα από την κάθε στρατιά. Από την Ηλεία διαλέχτηκε ο τοξότης, Δέγμενος, και από τους Αιτωλούς, ο σφενδονιστής, Πυραίχμης. Ο Πυραίχμης νίκησε και ο Όξυλος έγινε βασιλιάς της Ηλείας. Ο Όξυλος απέδωσε τιμές στον Δίο, ο οποίος τιμήθηκε σαν ήρωας, και επέτρεψε στους Επειούς να κρατήσουν τα κτήματα τους, αλλά συγχρόνως έφερε Αιτωλούς να κατοικήσουν και τους έδωσε μερίδιο από την γη. Κατάφερε να πείσει τους κατοίκους των γειτονικών χωριών να έλθουν και να εγκατασταθούν μέσα από τα τείχη της Ηλείας και έτσι μεγάλωσε την περιοχή και επίσης ανακαίνισε και τους Αγώνες. Αυτούς τους χρόνους, πολλοί κάτοικοι από την Πίσα και την κοίλη Ηλεία, άφησαν τις περιουσίες τους και μετανάστευσαν στην Ήπειρο. Μεταξύ των αποικιών ήταν η Ελάτεια, Πανδοσία και Βουχέτιο. Ο Όξυλος πήρε σύζυγο του την Πιερία και μαζί απέκτησαν τον Αιτωλό τον νεώτερο και τον Λαία,ο οποίος τον διαδέχτηκε και στον θρόνο.Το περιέχομενο του μύθου του 'Οξυλου προδίδει κάποιον ιστορικό πυρήνα,που ίσως αναφέρεται σε κάποια πρώιμη εγκατάσταση Αιτωλών στην Ηλεία.