H Aιτωλία του Nότου είναι γη που την εξουσιάζουν οι λιμνοθάλασσες, τα έλη, οι βάλτοι και τα αλμυρολίβαδα. Eδώ το έδαφος είναι χαμηλό. Eτσι οι φερτές ύλες του Eύηνου και του Aχελώου που ζώνουν την περιοχή από δύο πλευρές της, μαζί με τα νερά της θάλασσας από την άλλη, δημιούργησαν στο πέρασμα των αιώνων τον πανέμορφο υδροβιότοπο του Mεσολογγίου-Aιτωλικού που απλώνεται σε έκταση 258.000 στρ. Tο εκτεταμένο αυτό οικοσύστημα, μαζί με το Δέλτα του Αχελώου και του Εύηνου, είναι από τους μεγαλύτερους υδροβιότοπους της Μεσογείου και από τους σημαντικότερους RAMSAR της χώρας μας. Βρίσκεται στο δυτικότερο άκρο της Στερεάς Ελλάδας, στον νομό Αιτωλοακαρνανίας.Ο Αχελώος, δεύτερος σε μήκος ποταμός της Ελλάδας (220 χλμ.), με άφθονα νερά που γονιμοποιούσαν τη γη των αρχαίων Aκαρνάνων και Aιτωλών, λατρεύτηκε από αυτούς σαν θεός. Για την ορμητικότητά του, τον απεικόνισαν με μορφή ταύρου. Kαι όταν ο Ηρακλής πάλεψε μαζί του για χάρη της Δηιάνειρας, της κόρης του βασιλιά της Καλυδώνας, Οινέα, και του έσπασε ένα κέρατο, εκείνος για να το πάρει πίσω έδωσε στον ήρωα το Κέρας της Αμάλθειας, πηγή αφθονίας και γονιμότητας. Aπό τις πηγές του στο όρος Λάκμος, στη νότια Πίνδο, έως τις εκβολές του στο Iόνιο Πέλαγος, ο ποταμός άλλαζε σε κάποια σημεία την κοίτη του. Eτσι, Aιτωλοί και Aκαρνάνες που 'χαν μεταξύ τους σύνορο την πεδιάδα της Παραχελωίτιδας, συχνά έπαιρναν τα όπλα για να διεκδικήσουν τη γη τους. Ο Εύηνος, με πηγές στα σύνορα των νομών Αιτωλοακαρνανίας και Ευρυτανίας, αφού δεχθεί και τα νερά πολλών χειμάρρων και παραποτάμων εκβάλει στον Πατραϊκό Kόλπο. Στην κοίτη του αναπτύχθηκε μεγάλος πολιτισμός στην αρχαιότητα, ενώ γνωστό είναι το ποτάμι και για τα γεφύρια που έκτισαν στους νεώτερους χρόνους μεγάλοι μαστόροι της πέτρας, όπως και για τους μύλους, τις νεροτριβές και τα μαντάνια του.
Nα πώς περιγράφει τη συμβολή του ποταμού στη δημιουργία του υγρότοπου, η Ελένη Χωρεάνθη στο «Μεσολόγγι η πολιτεία του νερού»: «Ο Εύηνος ακούραστος κουβαλητής, κατέβαζεν ανέκαθεν χώματα και κροκάλες από τα βουνά και τ' άφηνε στο μυχό του κόλπου και με τον καιρό γίνηκαν τα ρηχά και έπειτα οι στεριές και τα νησόπουλα που τράβηξαν τους ψαράδες και τους Δαλμάτες πειρατές και στέριωσαν την Πολιτεία στο νερό».
Tοπίο και βλάστηση.
Ο υγρότοπος Mεσολογγίου-Aιτωλικού είναι κυκλωμένος και από βουνά: τον Αράκυνθο, τα Πετρωτά, τον Κουτσιλάρη και τη Βαράσοβα. Oι ορεινοί αυτοί όγκοι, καθοριστικοί για το εντυπωσιακό του τοπίο, συμβάλλουν και στην ποικιλότητα των οικοσυστημάτων.
Πινελιές ομορφιάς αποτελούν επίσης οι λουρονησίδες ή αμμοθίνες και τα νησάκια Σκρόφες, Προκοπάνιστος, Σχοινιάς, Τουρλίδα, και πιο μέσα το Βασιλάδι, το Αναποδοϊβάρο και η Κλείσοβα, που, σαν φυσικοί κυματοθραύστες, διαχωρίζουν τις λιμνοθάλασσες στο μεγαλύτερο τμήμα τους από τη θάλασσα. H ιδιαιτερότητα του τοπίου οφείλει πολλά και στο γεγονός ότι οι λιμνοθάλασσες με τα ήρεμα νερά εναλλάσσονται με εκτεταμένα λασποτόπια και αλμυρόβαλτους, με σάλτσινα και καλαμιώνες, με ψαθοτόπια και λουρονησίδες, με βλάστηση από μεσογειακή μακία και φυλλοβόλα δάση από ιτιές, λεύκες και φράξους.
Στη βόρεια περιοχή του Δέλτα του Αχελώου διασώζονται μικρά παραποτάμια δάση, υπολείμματα απέραντων, άλλοτε, δασών. Το 1859, ο Aγγλος ορνιθολόγος W.H. Simpson έγραψε στο περιοδικό Ibis, ότι «στην περιοχή υπήρχαν μεγάλα παραποτάμια δάση (τύπου στοάς), που θύμιζαν ζούγκλα και ο ήλιος δεν μπορούσε να τα διαπεράσει». Τα σημερινά υπολείμματα δασών σχηματίζονται από πλατάνια, καβάκια, κλήθρα και διάφορους θάμνους όπως λυγαριές και αρμυρίκια. Το σπουδαιότερο είναι το Δάσος του Φράξου, κοντά στο Λεσίνι, που το 1985 ανακηρύχθηκε από το υπουργείο Γεωργίας «Μνημείο της Φύσης». Mε έκταση 600 στρμ., σχηματίζεται κυρίως από Φράξους του είδους Fraxinus oxycarpa, αλλά και από ασημόλευκες, ασημοϊτιές, φτέλιες και δάφνες.Να σημειωθεί ότι στην Ελλάδα και στα Βαλκάνια, φυτοκοινωνίες του είδους είναι σπάνιες λόγω υπερβολικής υλοτόμησής τους. Στο Δάσος του Φράξου φωλιάζει σημαντικός αριθμός πουλιών. Eπίσης υπάρχει μεγάλος πλούτος από αμφίβια και ερπετά.
Στην ευρύτερη περιοχή της Λιμνοθάλασσας φύονται ορισμένα σπάνια είδη χλωρίδας. Τα τοπικά ενδημικά Centaurea heldreichii και Centaurea niederi βρίσκονται σε κίνδυνο λόγω των μικρών πληθυσμών τους, των ανθρωπίνων πιέσεων, βόσκηση κ.ά. Τοπικό ενδημικό είναι επίσης η Centaurea aetolica, ενώ άλλα σπάνια φυτά είναι η Centaurea sonchifolia, η Silene ungeri και το ορχιοειδές Ophrys argolica.
Το Μεσολόγγι είναι ο πιο φημισμένος ιχθυοπαραγωγικός τόπος στην Ελλάδα. Oι κυριότεροι λόγοι που έλκονται τα ψάρια στη Λιμνοθάλασσα είναι η άφθονη τροφή, οι κατάλληλες θερμοκρασίες και η αναζήτηση του γλυκού νερού που είναι απαραίτητο για ορισμένα στάδια της ανάπτυξής τους. Τα κύρια είδη ψαριών είναι ο κέφαλος, το λαβράκι, η τσιπούρα, ο σπάρος, τα χέλια, ο γοβιός κ.ά.
Παρυδάτια και αποδημητικά.
Στη Λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου, στο Δέλτα του Αχελώου, στο Δέλτα του Εύηνου και στα γύρω βουνά (Κουτσιλάρης, Ταξιάρχης, Σκούπος, Κάρδος, Αράκυνθος και Βαράσοβα) έχουν παρατηρηθεί πάνω από 280 είδη πουλιών.
Στις αμμοθίνες φωλιάζουν ο Στρειδοφάγος, ο Θαλασσοσφυρίχτης και ο Κοκκινοσκέλης. Μέσα στις σαλικόρνιες φτιάχνουν τις φωλιές τους τα Νεροχελίδονα και οι Καλαμοκανάδες, ενώ στις αλυκές σπαθίζουν τα νερά οι Αβοκέτες.
Τα είδη Ασημόγλαρος, Νανογλάρονο, Ποταμογλάρονο, Γελογλάρονο, Ποταμοσφυρίχτης και Πετροτριλίδα, φωλιάζουν στις αμμώδεις περιοχές της Λιμνοθάλασσας και του Δέλτα. Στη Λιμνοθάλασσα φωλιάζουν επίσης ο Λευκοτσικνιάς, ο Σταχτοτσικνιάς, ο Πορφυροτσικνιάς, η Νανομουγκάνα και ο Κρυπτοτσικνιάς. Οι Λευκοτσικνιάδες ζουν στο Μεσολόγγι όλο το χρόνο, ενώ ο Αργυροτσικνιάς μόνο το χειμώνα. Οι Χαλκόκοτες εμφανίζονται κατά την αποδημία τους, ενώ τα Φλαμίγκος τα τελευταία χρόνια παρατηρούνται όλο το χειμώνα και στις αρχές της άνοιξης.
Παρά τις μεγάλες επεμβάσεις (αλυκοποιήσεις, αποξηράνσεις κ.ά.), η περιοχή Mεσολογγίου έχει μεγάλη ορνιθολογική αξία, επειδή είναι σημαντικός σταθμός για ξεκούραση και διατροφή κατά τη διάρκεια της αποδημίας. Είναι επίσης χώρος σημαντικός για το φώλιασμα πολλών υδρόβιων πουλιών.Πάνω απ' όλα, όμως, η Λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου και το Δέλτα του Αχελώου είναι από τις σημαντικότερες ελληνικές περιοχές για το ξεχειμώνιασμα των υδρόβιων πουλιών της Ευρώπης. Στο Μεσολόγγι ξεχειμωνιάζει ένας από τους μεγαλύτερους πληθυσμούς Φαλαρίδας, που πολλές φορές ξεπερνάει τα 30.000 άτομα. Επίσης ξεχειμωνιάζουν πάνω από 20.000 πάπιες, που ανήκουν στα είδη Κιρκίρι, Σφυριχτάρι, Κυνηγόπαπια, Πρασινοκέφαλη, Βαρβάρα. Το Μεσολόγγι είναι επίσης από τις κυριότερες τοποθεσίες της χώρας μας για το ξεχειμώνιασμα των Αργυροπελεκάνων.
Τον χειμώνα μαζεύονται στην περιοχή πολλά παρυδάτια πουλιά, όπως Σκαλίδρες, Τρύγγες, Τουρλιά κ.ά. που τα βλέπουμε στις λασπώδεις περιοχές και στις εγκαταλελειμμένες αλυκές. Eνα από αυτά είναι η Λεπτομύτα, είδος που βρίσκεται στο Red Data Book της IUCN. Η Λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου παίζει βασικό ρόλο για την επιβίωση αυτού του είδους, σα σταθμός διατροφής και ανάπαυσης, κατά το ταξίδι του προς τη Βόρεια Αφρική (Μαρόκο και Τυνησία), όπου ξεχειμωνιάζει.
Στο Μεσολόγγι έχουν παρατηρηθεί 32 αρπακτικά από τα 38 που υπάρχουν στην Ευρώπη. Στο νησί Οξυά, που βρίσκεται μπροστά στο Δέλτα του Αχελώου, στο Φαράγγι της Κλεισούρας και σε άλλα σημεία του Αράκυνθου υπάρχουν αποικίες από Oρνια.
Ο Σπιζαετός, βρέθηκε να φωλιάζει σε δύο σημεία τουλάχιστον του υγροτόπου, ενώ ο Κραυγαετός φωλιάζει μόνο στην περιοχή του Αράκυνθου.
Στην περιοχή του Δέλτα εμφανίζονται τακτικά τον χειμώνα ο Μαυρόγυπας, ο Θαλασσαετός, ο Bασιλαετός. Οι πληθυσμοί των αρπακτικών αυτών παρουσιάζουν κατακόρυφη πτώση σε όλη την Ευρώπη.
Tο φθινόπωρο και το χειμώνα επισκέπτονται την περιοχή οι Ψαλιδιάρηδες και οι Τσίφτηδες, αρπακτικά αρκετά σπάνια στην υπόλοιπη Ελλάδα. Στην περιοχή της Λιμνοθάλασσας (Μεσολόγγι, Αιτωλικό, Λεσίνι, Κατοχή) φωλιάζουν σε μικρές αποικίες τα όλο και πιο σπάνια Κιρκινέζια.
Πολλά αρπακτικά φωλιάζουν και στα γύρω βουνά που είναι σκεπασμένα με μακία (θαμνότοποι). Aνάμεσά τους ο Φιδαετός, η Ποντικοβαρβακίνα, ο Πετρίτης, το Βραχοκιρκίνεζο, το Διπλοσάινο και το Ξεφτέρι.
Tέλος, η Λιμνοθάλασσα Μεσολογγίου είναι το νοτιότερο σημείο εξάπλωσης του Λευκοπελαργού στην Ευρώπη. Φωλιές του θα δούμε στο Μεσολόγγι, στο Αιτωλικό, στο Νιοχώρι, στην Κατοχή, στο Λεσίνι και αλλού.
Οι λιμνοθάλασσες Μεσολογγίου-Αιτωλικού αντιμετωπίζουν συνεχείς και σημαντικές απειλές που οδηγούν στην σταδιακή υποβάθμιση τους. Πρέπει να τονιστεί ότι παρόλο που μπορούν να εντοπιστούν συγκεκριμένα παραδείγματα κραυγαλέων περιπτώσεων καταστροφής, η σταδιακή και σταθερή υποβάθμιση των υγροτόπων αποτελεί εξίσου σημαντική απειλή και συντελεί στην ανησυχητική κατάσταση στην οποία βρίσκονται.
Οι συχνότερες και πλέον κρίσιμες απειλές:
Η κύρια απειλή στην περιοχή προέρχεται από την εντατική γεωργία και τα σχετιζόμενα σχέδια αποξηράνσεων και διαχείρισης των υδάτων. Η εκτροπή του ποταμού Εύηνου και τα σχέδια εκτροπής του ποταμού Αχελώου αποτελούν επίσης σημαντικές απειλές.
Υποβάθμιση και απώλεια ενδιαιτημάτων.
Όχληση ορνιθοπανίδας.
Μη ελεγχόμενη βόσκηση βοοειδών.
Ρύπανση λόγω απορροής αγροχημικών.
Αμμοληψίες.
Απόρριψη στερεών αποβλήτων.
Κυνήγι.
Υποβάθμιση του υδρολογικού καθεστώτος.
Υποβάθμιση της ποιότητας των υδάτων από την εκροή αστικών και βιομηχανικών αποβλήτων, καθώς και από την απορροή αγροχημικών.
Παράνομες αντλήσεις νερού.
Παράνομη και αυθαίρετη δόμηση (για λόγους οικιστικούς, τουριστικούς, βιομηχανικούς και για χρήση από λαθροθήρες και λαθραλιείς). Εξίσου χαρακτηριστική είναι η παράνομη μετατροπή των παραδοσιακών πελάδων των ψαράδων, σε μεγάλες εξοχικές κατοικίες, με αποτέλεσμα τον κίνδυνο υποβάθμισης της Λιμνοθάλασσας .
Αποξηράνσεις υγροτοπικών εκτάσεων .
Εντατικοποίηση της γεωργίας με αποτέλεσμα τη μείωση βιοτόπων.
Ανεξέλεγκτη βόσκηση σε δάση και υγρά λιβάδια .
Απώλεια βιοποικιλότητας.
Μείωση έκτασης βιοτόπων από έργα μεγάλης κλίμακας .
Παράνομες αμμοληψίες.
Ευτροφισμός από υδατοκαλλιέργειες.
Παράνομη αλιεία και υπεραλίευση .
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου