Τακτοποίηση αυθαιρέτων: Μια συναλλαγή με θύμα το περιβάλλον!

Του Βαγγέλη Αποστόλου,

αναδημοσίευση από την εφημερίδα «Αυγή». 

Η χωροταξία και ο πολεοδομικός σχεδιασμός ήρθαν πολύ καθυστερημένα, το 1976, στη χώρα μας και εξακολουθούν ακόμη να αποτελούν ζητούμενα. Όλους τους οικισμούς μετά το 1950 τους έστησαν οι κτηματομεσίτες και οι εργολάβοι που έβρισκαν πολλούς τρόπους οικοπεδοποίησης. Με το πρόσχημα π.χ. ότι οριοθετούνται οι προϋφιστάμενοι του 1923 οικισμοί για να βρίσκονται οι εκτάσεις που είχε εφαρμογή το αντίστοιχο πολεοδομικό πλαίσιο, οριοθετούσαν δασικές περιοχές σε δήθεν οικισμούς προ του 1923, ενώ δεν είχαν συγκροτηθεί ούτε καν το 1960, όπως εμφανίζεται στις αντίστοιχες αεροφωτογραφίες. Μέσα λοιπόν σ' αυτό το πλαίσιο ήταν επόμενο να βρει πρόσφορο έδαφος και η αυθαίρετη δόμηση.

Η πρώτη απόπειρα προσέγγισης της αυθαίρετης δόμησης έγινε με τον νόμο 1337/83 του Αντώνη Τρίτση. Τα αποτελέσματα, πλην ίσως των χρημάτων που εισέρρευσαν στα κρατικά ταμεία, ήταν τραγικά, κυρίως γιατί εισήγαγαν στο τομέα της πολεοδόμησης μια διαδικασία ευτελισμού θεσμών και προσώπων.

Αναφέρει μεταξύ άλλων ο συγκεκριμένος νόμος: « Αναστέλλεται η κατεδάφιση των αυθαιρέτων κτισμάτων που έχουν ανεγερθεί μέχρι 31/1/1983 και που βρίσκονται σε περιοχές εντός και εκτός σχεδίου ή εντός οικισμών προ του 1923... Δεν υπάγονται στις διατάξεις και κατεδαφίζονται αυθαίρετα στον αιγιαλό, σε δασικές ή αναδασωτέες εκτάσεις, σε αρχαιολογικούς χώρους και σε ρέματα» και πιο κάτω: «Μέσα σε ανατρεπτική προθεσμία 3 μηνών από την ισχύ του Νόμου υποβάλλεται από τους κυρίους ή συγκυρίους της αυθαίρετης κατασκευής στην αρμόδια Πολεοδομική Αρχή δήλωση σε έντυπο του Ν.Δ.105/69 για τον τρόπο κατασκευής και ότι δεν υπάγεται στις ανωτέρω περιπτώσεις... Η δήλωση είναι απαράδεκτη αν δεν συνοδεύεται από απόδειξη τράπεζας για καταβολή υπέρ του ΕΤΕΡΠΣ ποσού δραχμών δέκα χιλιάδων».

Αλήθεια ποια Πολεοδομική Υπηρεσία και μάλιστα στα ασφυκτικά χρονικά πλαίσια που όριζε ο νόμος έδωσε σημασία στο περιεχόμενο της δήλωσης; Ασφαλώς καμία, αρκεί να προσκομιζόταν το παράβολο που ήταν κι ο κύριος στόχος του νόμου. Όπως και ποιος πολίτης δεν θα αποδεχόταν το κλείσιμο του ματιού, που του προσέφερε η πολιτεία με τη χορήγηση βεβαίωσης μη κατεδάφισης αρκεί να πλήρωνε το συγκεκριμένο ποσό; Με ελάχιστες ίσως εξαιρέσεις κανείς.

Η ίδια ακριβώς διαδικασία και μάλιστα πιο απλουστευμένη προβλέπεται και με τη τωρινή πρόταση του νέου υπουργού ΠΕΚΑ: Δηλώστε, πληρώστε και θα το σώσετε. Η μόνη διαφορά είναι ότι ο πράσινος μανδύας που αυτάρεσκα και προκλητικά έχει φορέσει το ΠΑΣΟΚ έφερε την αντικατάσταση του ΕΤΕΡΠΣ μ' ένα θεσμό που έρχεται από τα παλιά, το περιβαλλοντικό ισοζύγιο.

Για μια ακόμη φορά λοιπόν η πολιτεία όχι μόνο ανέχεται την αυθαίρετη δόμηση αλλά και την χρησιμοποιεί ως ένα νόμισμα εκβιαστικής συναλλαγής με τον πολίτη με αποκλειστικό θύμα το περιβάλλον.

Ας δούμε αναλυτικά τις προβλέψεις και τα ερωτηματικά που γεννά η νέα ρύθμιση:

- Η περίοδος εφαρμογής: Αφορά όλα τα αυθαίρετα που έχουν χτιστεί μέχρι 28/4/2010. Ασφαλώς η καταληκτική ημερομηνία είναι ένα στοιχείο που δεν μπορεί από κανέναν ούτε να επιβεβαιωθεί ούτε να αμφισβητηθεί, αφού σε μια παράνομη οικοδομή το σίγουρο είναι ότι δεν απασχολεί κανέναν. Εκτός αν κι αυτό βεβαιωθεί στη σχετική δήλωση, πράγμα που σημαίνει ότι ίσως ο χρόνος εφαρμογής φτάσει μέχρι την κατάθεση της αίτησης τακτοποίησης.

Το ερώτημα όμως που μπαίνει είναι γιατί ο Έλληνας πολίτης δεν έχει ενημερωθεί τι έχει συμβεί με τις προηγούμενες ρυθμίσεις των αυθαιρέτων; Πόσες αιτήσεις υποβλήθηκαν τόσο με τη ρύθμιση Τρίτση το 1983 όσο και με τη ρύθμιση Βάσως Παπανδρέου το 2003 και πόσες από αυτές ολοκληρώθηκαν;

- Τα πρόστιμα: Η αντιμετώπιση της αυθαίρετης δόμησης στη χώρα μας αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα πολιτικού αμοραλισμού: Την ώρα της ανέγερσης του αυθαιρέτου όλοι οι αρμόδιοι, αλλά κυρίως οι πολεοδομικές υπηρεσίες σφυρίζουν αδιάφορα. Θα ασχοληθούν αναγκαστικά με το πρόβλημα όταν έρθει η ώρα της παροχής των υπηρεσιών κοινής ωφέλειας (νερό και ηλεκτρικό ρεύμα), τις οποίες τόσο η τοπική αυτοδιοίκηση όσο και η κεντρική εξουσία έχουν βρει πολλούς τρόπους να παρέχουν και σ' αυτά τα κτίσματα.

Βέβαια για να τηρηθούν και οι νόμοι (!!) θα επιβάλλουν τα πρόστιμα που προβλέπονται, δηλαδή το πρόστιμο ανέγερσης αυθαιρέτου, που γνωρίζουν ότι λόγω του ύψους του είναι δύσκολο να καταβληθεί και το πρόστιμο διατήρησης ( παγκόσμια πρωτοτυπία αυτό) που είναι ηπιότερο αλλά και αφήνει ανοιχτό το θέμα της νομιμοποίησης. Κι όταν έρθει η ώρα της νέας ρύθμισης όλα τα προηγούμενα πρόστιμα μειώνονται αισθητά φτάνοντας, όπως συμβαίνει με την προκείμενη μέχρι το 90%, ενώ για τα νέα αυθαίρετα που «προβλέπεται» ότι δεν θα υπάρξουν, αφού θα κατεδαφίζονται στη γένεσή τους(!!!) θα επιβάλλονται πιο εξοντωτικά πρόστιμα(!!!).

-Η κόκκινη γραμμή: Σ' όλες τις ως τώρα ρυθμίσεις η κόκκινη γραμμή ήταν: τα καινούργια αυθαίρετα και όσα από τα υπάρχοντα δεν δηλωθούν θα κατεδαφίζονται πάραυτα. Η πραγματικότητα έδειξε ότι από την επομένη συνεχιζόταν με εντονότερο ρυθμό η αυθαίρετη δόμηση και ασφαλώς δεν κατεδαφίστηκε απολύτως κανένα.

Η ακριβώς ίδια κόκκινη γραμμή προβλέπεται και στην τωρινή απόπειρα νομιμοποίησης με μια προσθήκη, που στοχεύει στον εξευμενισμό του ΣτΕ, ότι όλες οι μεταβιβάσεις των ακινήτων θα συνοδεύονται στο εξής εκτός από τη δήλωση του ιδιοκτήτη και από βεβαίωση μηχανικού ότι το κτίσμα δεν έχει παρανομίες στη δόμηση. Πρόκειται για ένα καινούργιο χαράτσι που μπαίνει στις μεταβιβάσεις και ταυτόχρονα θα δοκιμάζει τις αντοχές των μηχανικών, αλλά ουδόλως απασχολεί την αγωνία του πολίτη για τη νομιμοποίηση του κτίσματός του.

- Το περιβαλλοντικό ισοζύγιο: Στην αρχή λεγόταν Ταμείο Δασών, μετεξελίχτηκε σε Πράσινο Ταμείο και τώρα επικαιροποιήθηκε σε περιβαλλοντικό ισοζύγιο και έχει ως στόχο την οικολογική αναβάθμιση των περιοχών που επιβαρύνονται από την τακτοποίηση συγκεκριμένων αυθαιρέτων.

Πρόκειται για ασύστολο ψεύδος που επιβεβαιώνεται από τη μέχρι σήμερα διαχείριση του συγκεκριμένου ταμείου. Όχι μόνον δεν εισρέουν όλα τα θεσμοθετημένα έσοδα, όπως για παράδειγμα αυτά της τακτοποίησης των ημιϋπαιθρίων χώρων, αλλά και χρησιμοποιούνται για άλλους σκοπούς. Εξ' άλλου ο ίδιος ο υπουργός ΠΕΚΑ έχει αποδεχθεί ότι ο σκοπός του πράσινου ταμείου έχει ακυρωθεί ουσιαστικά για δημοσιονομικούς λόγους.

- Οι προστατευόμενες περιοχές: Δεν υπάρχει καμιά επί πλέον αναφορά πλην αυτών που επαναλαμβάνονται από ρύθμιση σε ρύθμιση, δηλαδή δεν εντάσσονται στη ρύθμιση τα αυθαίρετα στις προστατευόμενες περιοχές, ενώ με δηλώσεις του ο κ. Παπακωνσταντίνου ότι « δεν πρόκειται να επιβραβευθούν οι καραμπινάτες περιπτώσεις αυθαιρεσίας σε αιγιαλό, δάση, αρχαιολογικούς χώρους και ρέματα» το θέμα ανοιχτό.

Η ασάφεια αυτή είναι εσκεμμένη κι έχει διπλό στόχο: Ο ένας είναι οι χιλιάδες κάτοχοι τέτοιων αυθαιρέτων που θα προσέλθουν να καταθέσουν τον οβολό τους για να πάρουν την πολυπόθητη βεβαίωση μη χαρακτηρισμού κατεδαφιστέου του κτίσματός τους, πράγμα που αποτελεί γι' αυτούς το ουσιαστικότερο βήμα για τη νομιμοποίησή τους και ο άλλος είναι η μη πρόκληση του ΣτΕ, που με τη νομολογία του δεν επιτρέπει τέτοιες ρυθμίσεις.

Η προκείμενη ρύθμιση πέραν της νομιμοποίησης όλων των αυθαιρεσιών και της παρότρυνσης για καινούργιες, υπονομεύει ουσιαστικά κι ένα έργο που χρόνια περιμέναμε και αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε εξέλιξη: Τη σύνταξη του Εθνικού Κτηματολογίου και των Δασικών Χαρτών. Είναι το έργο που θα αναδείκνυε, πόσα είναι και που τα αυθαίρετα κτίσματα, πόσα από αυτά βρίσκονται σε προστατευόμενες και καταπατημένες εκτάσεις, πόσα βαρύνονται με προκλητικές πολεοδομικές παραβάσεις που τα καθιστούν άμεσα κατεδαφιστέα και πόσα καλύπτουν πραγματικές κοινωνικές ανάγκες. Και πάνω απ' όλα είναι το έργο που θα επιτρέψει τον χωροταξικό και πολεοδομικό σχεδιασμό που αποτελούν τα βασικά ζητούμενα για μια σωστή πολεοδόμηση.

Όντως υπάρχουν πολλά κοινωνικά προβλήματα με τα αυθαίρετα που πρέπει να αντιμετωπιστούν, δεν μπορούν όμως να αποτελέσουν το άλλοθι για μια γενικού χαρακτήρα νομιμοποίηση της παρανομίας. Απόψεις που υποστηρίζουν ότι τα αυθαίρετα αποτελούν κοινωνικό πλούτο που δεν πρέπει να χαθεί δεν ταιριάζουν σε μια ευνομούμενη πολιτεία, πόσο μάλλον όταν βιάζουν και το περιβάλλον.

Γι' αυτό και πρέπει, με την ολοκλήρωση της καταγραφής τους να δοθεί το μήνυμα ότι ο σεβασμός της νομιμότητας και η προστασία του περιβάλλοντος προηγούνται όλων. Γι αυτό πρώτα να γκρεμιστούν όλα όσα θα κριθούν κατεδαφιστέα και μετά να αρχίσει η συζήτηση για νομιμοποίηση αυθαιρέτων. Μόνον τότε δεν θα υπάρξει κι άλλη γενιά αυθαιρέτων.