Εμφύλιος: Η Μάχη της Αράχωβας Ναυπακτίας.

Η μάχη της Αράχωβας από την οπτική της Εθνοφρουράς:
Α Π Ο Ρ Ρ Η Τ Ο Ν

Από 6ον Τάγμα Εθνοφρουράς

Σ.Τ.Γ 909 Α τη 27 Ιανουαρίου 1948

Αριθ.Α.Π.246

Προς: 86 Περιοχή

Κοιν: ......./Α1

......./Α1

......./Α1

Θέμα: Έκθεσις πεπραγμένων Τάγματος.

Η συγκρότησις του Τάγματος ήρξατο την 1ην Νοεμβρίου 1947 εν Πάτρα. Επραγματοποιήθη λίαν εσπευσμένως και με ποικίλλας ελλείψεις εις εξάρτυσιν, οπλισμόν κ.λ.π. Την 21 Νοεμβρίου το Τάγμα διετάχθη να κινηθή προς τον προορισμόν του, χωρίς να κατορθώση να συμπληρωθή εις άνδρα και υλικά και χωρίς να γνωρίζουν οι αξιωματικοί και άνδρες την χρήσιν των νέων όπλων. Ο οπλισμός παρελήφθη την 12-14 Νοεμβρίου. Εγένετο μία βολή όπλου, καμία οπλοπολυβόλου, όλμων κ.λ.π. και έχον 84 οπλίτας αναρχικούς, 9 βοηθητικούς και περί τους 30 υπό ένδειξιν απαλλαγής, πάσχοντα από διάφορα νοσήματα.

Έφθασεν εις Ναύπακτον την αυτήν ημέραν και αμέσως έλαβε την διαταγήν κινήσεως και διατάξεως των λόχων.

Ο 1ος λόχος κατηυθύνθη εις Παλαιοξάριον Δωρίδος, υπαχθείς τακτικώς υπό Τ.Σ.86ης περιοχής (Α.Π. 2061/21-11-47 διαταγή 86 περιοχής). Ο 2ος λόχος εις Διπλάτανον, ο 4ος εις Κόνισκαν Τριχωνίδος και ο 3ος εις *Ναυπακτίας, η δε Διοίκησις του Τάγματος εις Πλάτανον, μετά του Λόχου Διοικήσεως.

Ως ήτο προφανές, η τοιαύτη διάταξις των λόχων του Τάγματος, ευρισκομένων εις αποστάσεις τοιαύτας αλλήλων και εις έδαφος δύσβατον και εν πολλοίς αδιάβατον ώστε η υποστήριξις του ενός υπό του ετέρου να καθίσταται αν μη αδύνατος, τουλάχιστον προβληματική, εκίνησεν αμέσως την προσοχήν μου, εν συνδιασμώ προς την γυμνότητα της έδρας του Τάγματος, δι’ ενδεχομένην επέμβασιν, μη διαθετούσης ουδεμίαν εφεδρείαν, αλλ’ ούτε και εν οπλοπολυβόλον ή όλμον διά την άμυνά της, ως διά των υπ’ αριθ. Α.Π.191/27-11-47 και 277/7-12-47 αναφορών μου εξιστόρησα τα παρουσιαζόμενα δυσχερείας και ελλείψεις, υποβαλών άμα και σχετικά προτάσεις μη υιοθετηθείσας.

Κατόπιν αναφοράς μου, διατάσσεται η μεταστάθμευσις του 2ου λόχου εκ Διπλατάνου εις Άγιον Δημήτριον, πλην μιάς διμοιρίας εις έδραν Τάγματος. Εκ της μετακινήσεως ταύτης εδημιουργήθη παρεξήγησις και μοι απηγορεύθη οιαδήποτε κίνησις τμήματος άνευ διαταγής.

Την 23-12-47 το Τ.Σ. 86 Περιοχής διά του υπ’ αριθ. 2090/23.10.* σήματός του μας γνωρίζει “Σοβαραί δυνάμεις Συμμοριτών επετέθησαν από πρωΐας εναντίον 2ου λόχου 9ου Σ.Π. Άνω Προστοβά. Στοπ. Κατόπιν τούτου θέτομεν άπαντα τμήματα 6ου Τ.Ε.εν επιφυλακή. Στοπ. Εκπεμφθώσι περίπολοι αναγνωρίσεως. Στοπ. Πάσαν πληροφορίαν αναφέρατε τάχιστα ημίν. Στοπ.”

Την 23/12/47 η 86 περιοχή διά της υπ’ αριθ.*/* διαταγής της, διέταξε την μεταστάθμευσιν του 3ου λόχου Κλεπά εις Αράχωβαν, κατόπιν προτάσεώς μας διά του Υποδιοικητού του Τάγματος, επί τούτω μεταβάντες εις Αγρίνιον.

Ο 4ος λόχος Κονίσκης εκ της αποχωρήσεως του 3ου λόχου Διπλατάνου και εκ της επιθέσεως εναντίον της Προστοβάς, απεμονώθη τελείως και θα αιχμαλωτίζετο ολόκληρος, διότι η μοναδική διάβασις υποχωρήσεως μέσω Διπλατάνου, είχε καταληφθή ισχυρώς υπό συμμοριτών λόχου Ρουμελιώτου κ.λ.π.ως επληροφορήθημεν και ως ο ίδιος ο Διοικητής λόχου εδήλωσεν εις τον συλληφθέντα λοχίαν Χαντζήν εις Αράχωβαν.

Την 23-12-47 ώραν 15.20 το Τ.Σ. διά του υπ’ αριθ. 2093 σήματός του μας διαβιβάζει: “μελετήσατε περίπτωσιν ενισχύσεως λόχου Κονίσκης. Λάβατε μέτρα ταχείας επεμβάσεως, ενισχύσεως δι’ ανωτέρω περίπτωσιν. Στοπ. Γνωρίσατε ημίν σχετικώς. Γνώμη μας εξασφαλισθή διάβασις Πουλινού.”

Η διοίκησις του Τάγματος πεπεισμένη διά το αδύνατον της ενισχύσεως, λόγω της αποστάσεως (20 ώραι τουλάχιστον μέσω Αγ.Δημητρίου-Διπλατάνου και διά του δυσβάτου και μοναδικού δρομολογίου) απήντησε διά του κάτωθι σήματος: “Αριθ.580 231520 προς Τ.Σ. Ενίσχυσις λόχου Κονίσκης νύκτα αδύνατος. Ημέρα πολύ δύσκολος μέσω Διπλατάνου. Μόνον μια διμοιρία λόχου Αγ. Δημητρίου διαθέσιμος. Στοπ. Έδρα Τάγματος στερείται εφεδρεία οπλοπολυβόλων και όλμων απαραιτήτων διά το ορεινόν έδαφος. Διάβασις Πουλινού κατεστράφη, ποταμός αδιάβατος.”

Την 24-12-47 η 86 περιοχή διά της υπ’ αριθ. 2462/24.10.* διαταγής της διατάσσει την μεταστάθμευσιν του 4ου λόχου εις Άγ. Δημήτριον. Την νύκτα της 24-25/12-47, ο λόχος έχων τας άνω πληροφορίας, κινείται προς Εύηνον ποταμόν και κατόρθωσε, με ολονύκτιον αγώνα, υπό βροχήν, να διαπεραιωθή με άπαντα τα υλικά του, διά σχοινίων, κορμών δένδρων κ.λ.π. μαζύ με αρκετούς κατοίκους Κονίσκης.

Την 25-12-47 και περί ώραν 7.30 πρωϊνήν ο λόχος εκκινά διά τον προορισμόν του, Άγ.Δημήτριον. Η περιοχή διά σήματός της διατάσσει, ο λόχος αναστρέφων να βαδίση προς Αχλαδόκαστρον, προς εξασφάλισιν των εκεί γεφυρών, όπου παρέμεινε μέχρι της 30-12-47, οπότε διετάχθη ίνα μετασταθμεύση εις Πλάτανον, αναχωρήση δε αμέσως η διμοιρία του 2ου λόχου δι’ Άγ. Δημήτριον.

Την 9-1-1948 ελάβαμεν το κάτωθι σήμα του Τ.Σ. της 86 περιοχής: “Αριθ.Α.Π.2084/091430. Επιβεβαίωσις προφορικής διαταγής. Στοπ. Άπασα φρουρά Χ 80-34 συμπτυχθή εις Χ 70-32 ένθα ενωθή μετά εκεί ευρισκομένου λόχου. Στοπ. Αναφέρατε εκτέλεσιν. Στοπ.” διά την ιστορίαν αναφέρω απάντησιν 3ου λόχου, έχουσαν ούτω: “Α.Π. 13/9-1-48 Μεγάλη ποσότης υλικών, έλλειψις μεταγωγικών και άμαχος πληθυσμός, εντός απόψε σύμπτυξις αδύνατος. Στοπ. Όλοι συναποθάνωμεν οχυρά Αραχώβης. Στοπ. Διατάξατε. Στοπ.”

Την αυτήν ημέραν λαμβάνομεν το ακόλουθον σήμα του Τ.Σ. 86 Περιοχής. “Α.Π. 2091/092340. Φρουρά Αραχώβης παραμείνει Αράχωβαν, ακυρουμένου υπ’ αριθ.2084/9-1-48 σήματός μου. Στοπ.” Κατόπιν τούτου διαβιβάσθη εις 3ον λόχον το υπ’ αριθ.80/0923* ημέτερον σήμα, έχον ούτω: “Παραμείνατε θέσεις σας μέχρι νεωτέρας διαταγής, ακυρουμένου του υπ’ αριθ. 79 σήματός μου. Στοπ.”

Την 28-12-47 ελάβαμεν επίσης το υπ’ αριθ. 2811/281800 σήμα της 86 Περιοχής έχον ούτω: “Λόχος Αραχώβης μετά αποσπάσματος Χωρ/κής προετοιμασθή προς μεταστάθμευσιν Άγιον Δημήτριον. Στοπ. Περίπτωσιν ισχυράς προσβολής προ μετασταθμεύσεως, τμήματα συμπτυχθώσιν Άγ.Δημήτριον. Στοπ. Κάτοικοι, ειδοποιηθώσι καταλλήλως. Στοπ.”

Επί του εν λόγω σήματος απηυθύναμεν εις την 86 περιοχήν το υπ’ αριθ. 687/291000 σήμα μας, έχον ούτω: “Διατάξατε αν μεταστάθμευσις 3/6 λόχου και αποσπάσματος Αραχώβης εκτελεσθή αμέσως, 2811 σήμα δεν διευκρινίζει.” Εις δε τον 3ον λόχον μας το υπ’ αριθ. 624/282000 σήμα μας έχον ούτω: “ 3ος λόχος και Απόσπασμα Αραχώβης εις περίπτωσιν ισχυράς προσβολής, συμπτυχθή Άγ.Δημήτριον. Στοπ. Κάτοικοι ειδοποιηθώσι καταλλήλως. Στοπ.” Την 051110 ελάβαμεν το κάτωθι σήμα του Τ.Σ. 86 Περιοχής: “Αριθ. 2065 Αναφέρατε εάν προσβαλλομένης ισχυρώς Αραχώβης και εις περίπτωσιν κάμψεως αμυνομένων, είναι εξησφαλισμένη υποχώρησις τούτων διά γεφυρών Άγ. Δημητρίου και τοιαύτης Νεοχωρίου. Στοπ. Ωσαύτως εάν δύνασθε ανωτέρω φρουράν υποχωρούσαν εν πιέσει. Στοπ. Παρακαλουθήσατε κινήσεις προς Α και ΒΑ. Στοπ.”

Το Τάγμα έχον πληροφορίας περί των κινήσεων και της συγκεντρώσεως των συμμοριακών συγκροτημάτων εις Κόνισκαν, Προυσόν, Αμπέλια, ας ανέφερε δι’ υπ’ αριθ.116 σήματος, ως και των κινήσεων του Τάγματος Νικηφόρου εναντίον των τμημάτων μας, εκ της περιοχής Δωρίδος, έχον δε τα πλευρά του τελείως ακάλυπτα, εις αποστάσεις πολλών χιλιομέτρων, απήντησε διά του κάτωθι σήματος: “Επί υμετέρου 2065. Γέφυραι Αγίου Δημητρίου και Νεοχωρίου κατέχονται υπό ημετέρων συνεχώς. Φρουρά Αραχώβης υποχωρούσα λόγω πιέσεως από Β. δύναται να συνδράμη λόχος Αγίου Δημητρίου, εκτός προσβολής τούτου από Ανατολών. Εκ Πλατάνου συνδρομή ανωτέρω φρουράς δύσκολος, λόγω αποστάσεων και δυσβάτων οδών.”

Την 28-12-47 διεγράφοντο αι προθέσεις των Συμμοριακών συγκροτημάτων, ίνα επιτεθούν εναντίον μας. Απέστειλα το κάτωθι σήμα προς 86 περιοχήν έχον ούτω: “Κατά πληροφορία απογευματινάς ώρας χθές αντάρται εισήλθον Κόνισκαν. Συνελήφθη Ιερεύς Κονίσκης. Την αυτήν ώραν εθεάθησαν 4-5 συμμορίται με Στρατ. στολάς εις απέναντι όχθην ποταμού. Την πρωΐαν της χθές ετέρα ομάς συμμοριτών περιεφέρετο εις (Χ.7130) (Πούλινος) βληθείσα ετράπη προς ΒΔ. Ετέρα πληροφορία ότι ερευνούν προς ανεύρεσιν πόρων του ποταμού. Παρακαλώ ενεργήσατε επειγόντως ενισχυθή έδρα Τάγματος δι’ επαρκούς δυνάμεως μετ’ αναλόγου οπλισμού. Το τάγμα ουδεμίαν δύναμιν διαθέτει πλην ελαχίστων βοηθητικών και αναπήρων, στερούμενον παντελώς όλμων και οπλοπολυβόλων. Απεκδύομαι πάσης ευθύνης διά παν συμβησόμενον. Προτείνω 4ος λόχος εγκατασταθή Πλάτανον. Έδρα Τάγματος μετακινηθή Παλαιόπυργον, όπου δημοσία οδός δι’ ανεφοδιασμόν κ.λ.π.” Επί του σήματός μου τούτου παρατηρήσεις διά του υπ’ αριθ. 2519/282000 σήματος 86 περιοχής, τονίζοντας ότι απαγορεύεται η χρήσις της φράσεως (απεκδύομαι πάσης ευθύνης) εις αναφοράς ή προτάσεις, ην ηναγκάσθην να προσθέσω λόγω των πληροφοριών ας είχον και η Διοίκησις εγνώριζε την δημιουργηθείσαν κατάστασιν.

Όντως την 8-1-48 το Τάγμα Παπούα κατεσκεύασε πορθμείον εις Πούλινον (Ευήνου), ίνα εντεύθεν διαβούν και επιτεθούν εναντίον της έδρας του Τάγματος εις Πλάτανον. Μεταφέρω ενταύθα το υπ’ αριθ. 2080/092225 σήμα του Τ.Σ. της 86 περιοχής έχον ούτω: “8/1 Σ.Δυνάμεως Τάγματος κατεσκεύασαν πορθμείον εις (Χ.7028).

Μικρόν τμήμα Σ. ηδυνήθη διαπεραιωθή. Στοπ.Υπόλοιπον λόγω κακοκαιρίας παρέμεινε (Χ.7029) αναζητούν διαβάσεις. Στοπ. Εφιστώμεν προσοχήν διαβάσεως ως και Πουλινόν. Στοπ.”

Την 11-1-47 διά του υπ’ αριθ. 116/111300 σήματός μας, εγνωρίσαμεν εις Τ.Γ. 86 περιοχής πληροφορία, ας ελάβαμεν παρά συλληφθέντος συμμορίτου: “Τάγμα Σ.εκινήθη ώραν 8 προς Πούλινον, ίνα επιτεθή κατά Πλατάνου, κατεσκεύασε γέφυραν ξυλίνην. Διέβησαν εντεύθεν 20 μεταξύ των οποίων και ο συλληφθείς συμμορίτης. Κατόπιν γέφυρα παρεσύρθη και διετάχθη υπόλοιπον αποσυρθή έδραν του.”

Η επίθεσις κατά του Πλατάνου απέτυχεν, εκ λόγων ανωτέρας βίας και διαπιστούται, πόσον δίκαιον είχεν η Διοίκησις του Τάγματος ζητούσα ενίσχυσιν, απεκδυομένης πάσης ευθύνης κ.λ.π.συνεπεία της ανυπαρξίας δυνάμεως και οπλισμού.

Επίθεσις κατά Αγίου Δημητρίου.

Την 3ην πρωϊνήν ώραν της 10 τρέχοντος μηνός εξεδηλώθη σφοδροτάτη επίθεσις του Τάγματος Νικηφόρου κατά του Αγ. Δημητρίου σταθμεύοντος 2ου λόχου του Τάγματος.

Ο λόχος ημύνθη σταθερώς μέχρι πρωΐας προξενήσας εις τον εχθρόν βαρύτατας απωλείας, την πρωΐαν δε κατόπιν διαταγής μας, αντεπιτεθείς και υποστηριζόμενος υπό της διμοιρίας ΜΑΥ. Καστανιάς, την οποίαν διέταξα και εκινήθη αμέσως και δυο διμοιριών του 4ου λόχου, ευρισκομένων εις ενέδραν, διαταχθείσαι διά του ασυρμάτου, εκινήθησαν από της 5ης πρωϊνής προς κατεύθυνσιν Χάνι Λιόλιου κ.λ.π. με εντολήν να προσβάλουν εκ των νώτων τον εχθρόν. Αι διμοιρίαι κινούμεναι εσπευσμένως ανέτρεψαν ενέδραν περί το Χάνι Λιόλιου και συνεχίσασαι την καταδίωξιν έφθασαν εις Αρδίνι (υψ. 1701) όπου συνήντησαν τα υποχωρούντα τμήματα των συμμοριτών, μη δυνηθείσαι να συνεχίσουν την καταδίωξιν, ελλείψει πυρομαχικών και βαρέως οπλισμού.

Ιδού ήδη και το υπ’ αριθ. 427/11-1-48 σήμα της 86 περιοχής έχον ούτω: “Ηρωϊκούς Αξιωματικούς, οπλίτας, ΜΑΥ υπερασπιστάς Αγίου Δημητρίου συγχαίρω. Γράφουν και προσθέτουν με ηρωϊκούς αραχωβίτας πολίτιμες σελίδες δόξης εις Ελληνικήν ιστορίαν. Μιμηθήτε το παράδειγμά τους, την απόφασιν της Πατρίδος να μείνη ελευθέρα. Τα σκοτάδια της βίας δεν έχουν πέραση στον ελεύθερο ουρανό της Ελλάδος. Αράχωβα, Αγιος Δημήτριος, Καστανιά, παραμένουν σύμβολα ηρωϊσμού, αυτοθυσίας, επαρχίας Ναυπακτίας. Σας εκφράζω τον προσωπικόν θαυμασμόν μου και την ευγνωμοσύνη της Πατρίδος. Στοπ.”

Κατά την διάρκεια της μάχης ο 2ος λόχος εζήτει πυρομαχικά χωρίς όμως και να δύναται να μας βεβαιώση, εάν η ρήψις ήτο δυνατή και ασφαλής εντός του Αγίου Δημητρίου. Ένεκα τούτου και προς αποφυγήν απευκτέων συνεννοήθην δι’ ασυρμάτου μετά 3ου λόχου Αραχώβης και ειδοποίησα τον 2ον ότι θα εζήτουν την ρήψιν εις Αράχωβαν, του 3ου λόχου αναλαμβάνοντες την προώθησιν εις Αγ.Δημήτριον. Ούτω και εγένετο. Ο 3ος λόχος έσπευσε να αποστείλη πυρομαχικά κ.λ.π. εις τον 2ον διά μεταγωγικών και κατοίκων. Ο 2ος όμως λόχος δεν ανέμενε τον εφοδιασμόν του, αλλά όλως αυτοβούλως και άνευ ουδεμιάς διαταγής, φοβούμενος επανάληψιν της επιθέσεως υπό των Σ. κατά την επερχόμενη νύκτα, συνεπτύχθη εις Αράχωβαν κατά τας εσπερινάς ώρας, συμπαραλαβών μεθ’ εαυτού και τα καθ’ οδόν προς εφοδιασμόν του προωθούμενα πυρομαχικά εξ Αραχώβης.

Ούτω την εσπέραν της 10 τρέχοντος μηνός, ευρίσκοντο εις Αράχωβαν ο 3ος λόχος, ο 2ος λόχος και το απόσπασμα Χωροφυλακής εκ (30) τριάκοντα περίπου ανδρών υπό τον ενωμοτάρχην Καραδήμαν. Το τάγμα ηγνόει την σύμπτυξιν. Περί ώραν 9ην πρωϊνήν της 11 τρέχοντος ο 2ος και 3ος λόχος μοι εγνώριζον το τοιούτον.

Τούτο εγνωρίσαμεν αμέσως διά του υπ’ αριθ. 113/111000 σήματός μας προς το Τ.Σ. 86 περιοχής, έχον ούτω: “2ος λόχος συνεπεία εξαντλήσεως πυρομαχικών και μη εγκαίρου εφοδιασμού του, ηναγκάσθη αυτοβούλως συμπτυχθή Αράχωβαν.”

Διεβιβάσαμεν δε το υπ’ αριθ. 112/110930 σήμα μας προς 2ον λόχον έχον ούτω: “Αναφέρατε αμέσως λόγους συμπτύξεως Αράχωβαν και αποτελέματα μάχης και αν ο 3ος λόχος είχε προωθήσει πυρομαχικά.”

Το Τ.Σ. μας απέστειλε το κάτωθι σήμα 211/111140: “διατάξατε αμέσως 2/6 μεταβή Άγιον Δημήτριον. Στοπ. Εφοδιασμός διά πυρομαχικών από (Χ.8044), ένθα εγένετο ρήψις. Στοπ.”

Επακολουθεί το υπ’ αριθ. 114/111140 σήμα μας προς 2ον λόχον έχον ούτω: “λόχος εφοδιαζόμενος επαρκώς από Αράχωβαν μετασταθμεύση αμέσως Αγ. Δημήτριον, υποστηριζόμενος από 3/6 λόχου. Στοπ. Σύμπτυξίς σας άνευ διαταγής απαράδεκτος. Στοπ. Κλονίζει άπασαν διάταξιν. Στοπ.

Ακολουθεί το υπ’ αριθ. 117/111600 σήμα μας προς 3ον λόχον έχον ούτω: “Αναφέρατε αμέσως 2/6 εκινήθη προς έδραν του.”

Τας βραδυνάς ώρας της 11 λαμβάνομεν το κάτωθι σήμα του 2ου λόχου: “Α.Π.12/11--1-48 σήμα σας ελήφθη 13.30. Στοπ. Εκκίνησις μεταστάθμευσιν αδύνατος προς 15 ώρας. Στοπ. Επέλευσις νυκτός, έλλειψις πληροφοριών περί καταστάσεως Αγ. Δημήτριον και περιορισμένα χρονικά όρια, επικίνδυνος μεταστάθμευσις απόψε. Στοπ. Διατάξατε εάν εγκρίνετε πρωΐαν αύριον. Στοπ.”

Ο 2ος λόχος ως διεπιστώθη νυν, εκινήθη την ημέραν εκείνην αλλ’ ημποδίσθη διά των όπλων υπό του υπενωμοτάρχου Λιάτσου, εκτελούντος ως ισχυρίζεται νυν διαταγήν του ενωμοτάρχου Καραδήμα.

Πάντως την ημέρα εκείνην δεν επετεύχθη η μεταστάθμευσις.

Την πρωίαν της 12ης ελάβομεν το κάτωθι σήμα του 2ου λόχου “Αριθ.Πρωτ.16/120800.Κινούμαι μεταστάθμευσιν, πληροφορήσατε αν τμήματά σας εκινήθησαν ενίσχυσίν μας Αγ.Δημήτριον. Στοπ. Αποστείλατε επειγόντως κουβέρτες, τρόφιμα και άλλα πυρομαχικά. Στοπ. Συνέπτυξα φυλάκιον Αραχώβης. Στοπ. Ασύρματός μας λειτουργεί πλημμελέστατα. Στοπ.”

Ήσυχοι πλέον διά την μεταστάθμευσιν του λόχου διέταξα τα εξής. Ο Ταγματάρχης κ.Αποστολόπουλος δι’ αποσπάσματος να εκτελέση το υπ’ αριθ.116 σήμα της 86 περιοχής (εξερεύνησις του ποταμού Ευήνου εις μεγάλην απόστασιν), συνεκρότησα δε έτερον απόσπασμα και φάλαγγα 25 μεταγωγικών (μια διμοιρία του 4ου λόχου, υπό Ανθλγόν Ανυφαντήν, άνδρες λόχου διοικήσεως υπό Ανθλγόν Καναπίτσαν και 4-5 χωροφυλάκων υπό την διοίκησιν του υπομοιράρχου Μπαμπίλη) διά την ασφαλή προώθησιν των τροφίμων και πυρομαχικών 2ου και 3ου λόχου.

Διά του υπ’ αριθ. 119/120900 σήματός μας προς Τ.Σ. εγνωρίσαμεν την κίνησιν κ.λ.π.

Πράγματι ο λόχος εκινήθη την πρωίαν διά την έδραν του, αλλά και πάλιν ο αυτός υπενωμοτάρχης διά ριπών οπλοπολυβόλου εκ των υψωμάτων, ανέστειλε την κίνησιν, τραυματίσας ελαφρώς δυο εκ των οπλιτών του λόχου. Προς αποφυγήν αιματοχυσίας ο 2ος λόχος επιστρέφει Αράχωβαν.

Από της στιγμής όμως αυτής καταφαίνεται συνδυασμένη προσπάθεια των διοικητών λόχου και ενωμοτάρχου Καραδήμα, όπως κρατηθούν άπαντες εις Αράχωβαν, θεωρούντες ούτω εαυτούς πλέον ασφαλείς και λαμβάνομεν τα κάτωθι σήματα.

Από 2ον λόχον Αριθ. 27/121000 “άνδρες λόχου αρνούνται ακολουθήσουν αξιωματικούς προς μεταστάθμευσιν. Αιτιολογικόν εις (Χ.7832) λίαν εκτεθειμένοι και ελάχιστα πυρομαχικά. Διατάξατε τι μέτρα λάβω. Στοπ.”

Από 3ον λόχον αριθ. 29/121000 Στοπ. Προβλέποντες διάλυσιν 2ου λόχου, διετάξαμεν παραμονήν του Αράχωβαν Στοπ. Άνδρες κατενεμήθησαν φυλάκια. Αιτούν επιμόνως ένωσιν λόχων και παραμονήν των Αράχωβαν. Αντωνόπουλος - Καραδήμας”.

Την 12ην και ώραν 10 εδόθη το κάτωθι σήμα μας προς τον 3ον λόχον. Α.Π.139/2/6 μεταβή απροφασίστως έδραν του. Ευθύνη του βαρυτάτη Στοπ. Ημέτερα τμήματα εκινήθησαν προς Χάνι Λιόλιου από πρωία Στοπ.”

Ο 2ος λόχος δι’ ετέρου σήματός μας γνωρίζει ψευδώς, ίνα αναγκασθώμεν να διατάξωμεν την παραμονήν του εις Αράχωβαν, ότι 400 Σ. ευρίσκονται εις Αγ. Δημήτριον, ένθα καίουν οικίας, λεηλατούν κ.λ.π.

Είναι γεγονός ότι εκ της πληροφορίας ταύτης εθορυβήθημεν τα μέγιστα, εφόσον δεν είχομεν λόγους να αμφιβάλλωμεν διά τας πληροφορίας των τμημάτων μας και εφόσον τμήματά μας εκινούντο προς Αγ. Δημήτριον εν αγνοία των.

Η ανησυχία μας όμως διελύθη μετ’ ολίγον, όταν ελάβαμεν σήμα των προς Αγ. Δημήτριον κινουμένων τμημάτων μας, ότι έφθασαν αισίως εις Αγ. Δημήτριον, χωρίς να συναντήσουν εχθρόν.

Εγνωρίσαμεν τούτο τηλεφωνικώς εις τους εν Αραχώβη λόχους και διατάξαμεν και πάλιν να κατέλθη ο 2ος λόχος εις την έδραν του, απηυθύναμεν δε τα κάτωθι σήματα.

“Α.Π.148/121200 Προς 2ον λόχον, κοινοποίησις 3ον λόχον. Λόχος αναχωρήση αμέσως θέσιν του. Πας δυστροπών τυφεκισθή επί τόπου. Απόσπασμα Μπαμπίλη παραμείνει μετά 2/6 λόχου Αγ.Δημητρίου. Αξκοί λόχων φέρουν βαρυτάτην ευθύνην Στοπ. Προβλέπω συμπαιγνίαν διοικητών λόχων Στοπ. Στάσις σας επαναστατική.”

Επιπροσθέτως υπέβαλα το υπ’ αριθ. 150/121500 σήμα μου προς 86 περιοχήν, με κοινοποίησιν προς Τ.Σ. “Φροντίσατε επειγόντως αποστολήν μονίμων αξκών. Αξκοί 2ου λόχου δεν εκτελούν διαταγάς, παρασυρόμενοι υπό οπλιτών. Καίτοι ενίκησαν λαμπράν νίκην, οφειλομένην μόνον εις οπλίτας και ΜΑΥ. Ήδη ως φαίνεται στρατιώται δεν τους ακολουθούν, μη έχοντες εμπιστοσύνην. Διέταξα τυφεκισμόν επί τόπου παντός δυστροπούντος. Αναφέρουν φανταστικάς πληροφορίας, αναστατώνοντες τας διοικήσεις Στοπ.”

Απόσπασμα Μπαμπίλη διετάχθη να παραμείνει εις Αγ. Δημήτριον και να προωθήση εις Αράχωβα μόνον τα τρόφιμα του 3ου λόχου, αναμένον την άφιξιν του 2ου λόχου. Ο ανθλγός Ανυφαντής διαταχθείς υπ’ εμού τηλεφωνικώς να παραμείνει εις Αγ.Δημήτριον, εξηπατήθη αργότερον υπό του διοικητού του 3ου λόχου, υπιλάρχου Αντωνοπούλου και εκινήθη προς Αράχωβαν με την διαβεβαίωσιν ότι το Τάγμα διέταξε την κίνησιν ταύτην, ενώ αντιθέτως τοιαύτη διαταγή δεν εδόθη.

Ούτω την εσπέραν της 12ης, ευρίσκοντο εις Αράχωβαν, ο 3ος λόχος, ο 2ος, απόσπασμα χωρ/κής και το τμήμα συνοδεία τροφίμων, πλην του υπομοιράρχου Μπαμπίλη και 4-5 χωροφυλάκων, παραμείναντες εις Αγ.Δημήτριον, προφανώς διά να ευρίσκονται εντός της διαταγής, ην έλαβον κατά την εκκίνησιν εκ Πλατάνου και διότι ίσως δεν επρόλαβαν την κίνησιν της διμοιρίας προς Αράχωβαν, ευρισκόμενοι ως πλαγιοφυλακή της όλης φάλαγγος.

Την 12 τρέχοντος και ώραν 1800 απηύθυνα το τελευταίον σήμα προς τον 3ον λόχον έχον ούτω: “Α.Π.161/121800 Στοπ. Διοικητήν Αντωνόπουλον καθιστώ προσωπικώς υπεύθυνον αν 2/6 αύριον πρωίαν δεν ευρίσκεται έδραν του.”

Επίθεσις κατ’ Αραχώβης.

Την 6ην πρωϊνήν ώραν της 13 τρέχοντος μηνός εξεδηλώθη σφοδροτάτη επίθεσις υφ’ ολοκλήρου του συγκροτήματος του Αρχηγείου Δυτικής Στερεάς και του Τάγματος Νικηφόρου.

Εγνωρίσαμεν τούτο αμέσως εις Τ.Σ. 86 Περιοχής και από 6.30 πρωϊνής εζητήσαμεν ενίσχυσιν Αεροπορίας.

Τα εν Αραχώβη τμήματά μας εμάχοντο καλώς μέχρι 15ης ώρας ότε πρώτον το φυλάκιον του υπενωμοτάρχου Λιάτσου εγκατέλειψε τον αγώνα, υπεχωρήσαν.

Το τοιούτον παρέλυσε την όλην διάταξιν. Ο υπενωμοτάρχης το ίδιο βράδυ έφθασεν εις Πλάτανον. Το φυλάκειον Σκρα εμάχετο μέχρι της 17.30 ώρας. Τούτο παρέσυρε τον υπομοίραρχον Μπαμπίλην να μας γνωρίση διά σήματος, ότι τα φυλάκιά μας αμύνονται καλώς.

Η ρήψις της Αεροπορίας ήτο ματαία πλέον, τα πάντα περιήλθον εις χείρας του εχθρού. Τα τμήματά μας επολέμησαν θαυμάσια. Έδωσαν ότι ήτο δυνατόν να δώσουν. Μαχόμενα επί 12ωρο σχεδόν, τελείως απομονωμένα, χωρίς ελπίδα ενισχύσεως, της έδρας του τάγματος μη διαθετούσης εφεδρικόν τμήμα (ο 1ος λόχος αφίχθη εις Πλάτανον μετά διήμερον πορείαν την 11/1/48. Το εσπέρας κατάκοπος λόγω της βροχής και δυσβάτων οδών, άνευ πυρομαχικών και με 9-3 γεμιστήρα κατά οπλοπολυβόλον, χωρίς αντίσκηνα κ.λ.π.) εις κατάστασιν τοιαύτην μη επιτρέπουσαν την χρησιμοποίησιν. Λόγω όμως της εκτάκτου ανάγκης, διέταξα την ανάληψιν υπηρεσίας αμέσως, διά να απαλλάξω τον 4ον λόχον και χρησιμοποίησιν τούτου δι’ ενίσχυσιν, εξερευνήσεις, ενέδρας, συνοδείας υλικών κ.λ.π.

Η Διοίκησις ίσως να συνεκινήθη με τας εκκλήσεις μου, με την παρουσίαν τόσων Συμμοριακών στγκροτημάτων, πέριξ της εν είδη σφηνός διατάξεως του τάγματος, εις βάθος, ως και πλάτος, εν τούτοις μέχρι της 14/1/48, ουδεμία ενίσχυσις μοι εδόθη. Τα τμήματα υπέκυψαν εις ένα τεράστιον και άνισον αγώνα, μαχόμενα, από οικίας εις οικίαν και πολλάκις σώμα προς σώμα, ως ήδη διεπιστώθη.

Οι Συμμορίται διέθετον βαρείς όλμους, με άφθονα βλήματα, 4 βαρέα πολυβόλα, πολλούς ατομικούς όλμους, πάμπολλα αυτόματα όπλα και ελάχιστα ατομικά.

Διεπιστώθη ότι οι Συμμορίται οδηγήθησαν εις Αράχωβαν από κατοίκους της Κλεπάς και ηδυνήθησαν ευθύς αμέσως, άμα τη εκδηλώσει της επιθέσεως να εισέλθουν εις δυο οικίας, να οχυρωθούν και εκείθεν να κατευθύνουν τον αγώνα.

Επίσης η μεταστάθμευσις του 2ου λόχου εις Αράχωβαν εζημίωσε την όλην άμυναν της Αραχώβης, διότι δεν εγένετο ασφαλώς καλή διάθεσις ανδρών και όπλων, τούτο δε οφείλεται κατά μέγα μέρος εις την άγνοιαν Διοικητών λόχων και αξιωματικών, όντες του Ιππικού, Πυρ/κού, Μηχανικού ανθλγοί και μη έχοντες συναίσθησιν της βαρύτητος, ως προς την εκτέλεσιν των διαταγών, διατάξεων, κινήσεων τμημάτων κ.λ.π.

Εάν ο 2ος λόχος ήτο εις Αγ. Δημήτριον ίσως η εξέλιξις να ήτο διαφορετική. Μία κίνησις τούτου, έστω και ανεπιτυχής θα έστρεφε την προσοχήν των Συμμοριτών προς αυτόν και ούτω θα εμειούτο η επιθετικότης κατά της Αραχώβης αν και διεπιστώθη, ότι οι Σ.είχον καταλάβει τα έναντι των γεφυρών υψώματα ισχυρώς, ίνα εμποδίσουν τυχόν ενισχύσεις μας. Τούτο κατεφάνη και εκ του γεγονότος, ότι οι υποχωρήσαντες άνδρες εξ Αραχώβης προς τας γεφύρας, εβλήθησαν υπό ισχυρών πυρών, εκ των υψωμάτων και ηχμαλωτίσθησαν.

Επίσης ο φόνος από πρωΐα του Διοικητού 3ου λόχου Υπιλάρχου Αντωνοπούλου, επέφερε ζημίαν εις τον όλον αγώνα, διότι ο αντικαταστήσας τούτον Ανθλγός Πυροβολικού Κωστόπουλος, δεν ηδυνήθη να επαρκέση μη γνωρίζων ουδέ τας θέσεις των φυλακίων.

Η μετά χωρ/κής κοινή άμυνα και επίθεσις δεν ενδείκνυται κατά την γνώμην μου διότι και σύγχισιν επιφέρει και επικίνδυνος κρίνεται.Άλλη νοοτροπία της Χωρ/κής και άλλη η του Στρατού. Εκ του αποσπάσματος Αραχώβης περισσότεροι των 20 εκ των 29 ανδρών, αφίχθησαν αμέσως εις Πλάτανον, ενώ άπαντες οι αξιωματικοί, πλην ενός διασωθέντος, ή έπεσαν επί του πεδίου της μάχης, ή ετραυματίσθησαν, πολεμώντες, ουδείς δε εγκατέλειψεν τον αγώνα, πλην ίσως ελαχίστων εξαιρέσεων.

Τελευτών κρίνω το εαυτόν μου ευτυχή διότι ηγήθην τοιούτων τμημάτων μέχρι της 17/1/48, οπότε η περιοχή διά του υπ’ αριθ. 17/17-1-48 σήματός της, μοι αφήρεσε την Διοίκησιν του τακτικού μέρους του Τάγματος, αναθέσασα τούτο εις Ταγματάρχην Χρηστιάν.

Ο 1ος Λόχος έδωκε περίλαμπρον μάχην εις Παλαιοξάριον, υπό τας Διαταγάς του Διοικητού του Λόχου Ανθλγού Σταματίνη και ουχί Ταγματάρχου Χρηστιά και Ιατρού Μητσοπούλου, ως ανεγράφη εις τας εφημερίδας, ο 2ος λόχος εις Αγ.Δημήτριον, ουχί υπό τας διαταγάς Ταγματάρχου Φατούρου, ως ανεγράφη ομοίως και ο 2ος και 3ος εις Αράχωβαν.

Σήμερον καταφαίνεται πλήρως ο αγών Αραχώβης, όταν αναλογισθή τις την μάχην του Πλατάνου, ένθα επίλεκτα τμήματα του Στρατού δυνάμεως Τάγματος, με άριστον οπλισμόν, μετά δυσκολίας και με πολλούς νεκρούς και τραυματίας και με την άφιξιν του 630 Τάγματος και Τάγματος Χωρ/κής εις ενίσχυσιν, κατόρθωσαν να επιβληθούν την τελευταίαν στιγμήν.

Έχω την γνώμην ότι πρέπει να αποδοθή το δίκαιον εις τους αγωνιστάς του Τάγματος, οίτινες επολέμησαν με τόσην αυταπάρνησιν και έχυσαν το αίμα των υπέρ της Πατρίδος.

Συνημμένως υποβάλω καταστάσεις απωλειών εις άνδρας. Καταστάσεις υλικού υποβληθείσονται μεταγενεστέρως.

ΜΑΡΓΑΡΙΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

ΑΝΧΗΣ ΠΕΖΙΚΟΥ

Τ.Σ.Υ.

... και απο πλευράς Δημοκρατικού Στρατού:

ΔΗΜ. ΣΤΡΑΤΟΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

ΑΡΧΗΓΕΙΟ ΠΑΡΝΑΣΣΙΔΑΣ

Δ Ι Α Τ Α Γ Η

Επιτ. Γραφ. ΙΙΙ

αριθ. Ε.Π.Ε. 104

Κοινοποιούμε παρακάτω συμπεράσματα του Αρχηγείου Ρούμελης που μας κοινοποιήθηκαν με την υπ’ αριθ. Ε.Π.Ε 81/11-2-48 διαταγή του για την επιχείρηση εναντίον της Αράχωβας Ναυπακτίας και παρακαλούμε ν’ αναλυθούν σε αχτίφ στελεχών και εν καιρώ να μας αναφέρετε εκτέλεση παρούσης.

Σ. Δ. Α. 6/3/48

Ε Ρ Μ Η Σ

Για την ακρίβεια

Το ΙΙΙ Γραφείο

Τ.Σ.Υ.

Παραλήπτες

Ι, ΙΙ, ΙΙΙ Τάγματα

----------------------------------------

ΔΗΜ. ΣΤΡΑΤΟΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

ΑΡΧ. ΡΟΥΜΕΛΗΣ

Επιτ. Γραφ. ΙΙΙ

Σ Υ Μ Π Ε Ρ Α Σ Μ Α Τ Α,

Πάνω στην επιχείρηση που διεξήγαγε κατόπιν διαταγής μας το Αρχ. Δυτ. Στερεάς με τμήματά του αι με το ΙΙΙ Φ.Φ. εναντίον της Αράχωβας Ναυπακτίας.

Τη διαταγή επιχειρήσεων, το σχέδιο του Αρχηγείου και γενικά τη διεξαγωγή της μάχης την βλέπουμε σαν ενέργεια αρίστη από πάσης απόψεως. Η ενέργεια αυτή του Αρχ. Δ. Στερεάς στην εξοντωτική μάχη της Αράχωβας πρέπει ν’ αποτελέσει το παράδειγμα σωστής ταχτικής και για τα άλλα Αρχηγεία. Ειδικά εξαίρουμε τα εξής σημεία της διεξαγωγής της επιχείρησης.

1/ Σωστή εκτίμηση της κατάστασης του εχθρού που βρίσκονταν μέσα στην Αράχωβα.

2/ Σωστή εκτίμηση των δυνατοτήτων του εχθρού να κινηθεί απ’ άλλα σημεία. Από την εκτίμηση των άνω παραγόντων πηγάζει η ιδέα ενεργείας του Αρχηγείου που είνε θαυμασία.

3/ Σωστά το Αρχηγείο επετέθη με το σύνολο των δυνάμεών του εναντίον του κυρίου στόχου, αφίνοντας για τις δευτερεύουσες ενέργειες μικρά τμήματα. Εδώ έγκειται και η επιτυχία της επιχείρησης. Τούτος πρέπει να γίνει κτήμα σε όλα τα Αρχηγεία και στελέχη.

Όταν συγκεντρώνουμε το σύνολο των δυνάμεων και επιτιθέμεθα εναντίον του εχθρού πρέπει να είμαστε βέβαιοι πως πάντα θα καταβάλουμε τον εχθρό προτού προφτάσει να συγκεντρώσει δυνάμεις, τις οποίες και αν συγκεντρώσει θα αντιμετωπίζουμε με μικρές δυνάμεις.

4/ Πολύ καλά ενήργησε το Αρχηγείο πέρνοντας καλή διάταξη να συλλαμβάνει τους αιχμαλώτους. Τούτο πρέπει να προσέξουν ιδιαίτερα τα Αρχηγεία και τα στελέχη γιατί εάν αρκούμαστε μόνο στην ανατροπή του εχθρού χωρίς να τον εξοντώνουμε τότε θα τον βρίσκουμε μπροστά μας σε άλλη μάχη πιο θρασύ.

5/ Πολύ καλή ήταν η ενέργεια του Αρχηγείου να πάρει διάταξη μετά το πέρας της επιχείρησης για να συγκεντρώσει τα λάφυρα που ήταν διασκορπισμένα.

Τα πιο πάνω συμπεράσματα να αναλυθούν σε αχτίφ στελεχών των Αρχηγείων.

Σ.Δ. 1 / 2 / 48

Γ Ο Υ Σ Ι Α Σ

Παραλήπτες

Αρχ. Φ.Φ. - Αρ. Δ. Στερεάς

Αρχ. Παρνασσίδας

Τάγμα Ευβοίας

Κοινοποίηση

Γεν. Αρχηγείο (υ.τ.α)

Για την ακρίβεια

Το

ΙΙΙ Γραφείο

Κατάληψη αντίστασης - 3 τροχιοδεικτικές κατακόρυφες.

Ι.Χ Σταθμός επίδεσης και διακομιδής. Όπου τα Τάγματα νομίζουν.

Σ.Δ Αρχηγείου Β.Α Αγίου Γεωργίου επί της Καρροποιήτου Αράχωβας - Δομνίτας.

Σ.Δ Α.Δ.Σ 10/1/48

Γ Ι Ω Τ Η Σ

Παραλήπτες

ΙΙ, ΙΙΙ Τάγματα

Κόχος Ρουμελιώτη

Κοινοποίηση

Α.Ρ. (υ.τ.α)

Για την ακρίβεια

Το

ΙΙΙ Γραφείο

Το Γενικό Αρχηγείο με διαταγή του ονομάζει «επίλεκτες» την 8η και 9 ομάδες του λόχου Δημοκρατικής Νεολαίας του Αρχηγείου Ηπείρου, που στις μάχες 25-2/7-3-48 επέδειξαν μαζικό ηρωισμό , αυτοθυσία και επιμονή στην εκτέλεση της αποστολής τους και προάγει τους ομαδάρχες τους σε επιλοχίες. Οι ομάδες αυτές επί 9 ώρες αντιμετώπισαν μόνες τους ένα ολόκληρο εχθρικό τάγμα τσακίζοντας 4 επίθέσεις τους με το μοναδικό οπλοπολυβόλο , τη στιγμή που ο εχθρός ενεργούσε με πυρά 27 οπλοπολυβόλων 2 πολυβόλα, 4 όλμους και 2 αεροπλάνα. Επίσης το Γεν Αρχηγείο ονομάζει επίλεκτη την 3η ομάδα του ιδίου λόχου, που επί 8 ώρες κράτησε επίμονα τη θέση της και καθήλωσε μια ολόκληρη εχθρική διλοχία προξενόντας της βαρειές απώλειες , χωρίς η ίδια να έχει καμμιά απώλεια και προάγει τον ομαδάρχη της σε επιλοχία.Ο πρόεδρος υπουργός των στρατιωτικών της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβερνήσης στρατηγός Μάρκος με διάταγμα του προάγει για την προσωπική παλληκαριά, το επιθετικό πνεύμα , την ψυχραιμία, την τόλμη και την αποφασιστικότητα που επέδειξαν στις μάχες από 25-2/2-3-48 τους παρακάτω διμοιρίτες και ομαδάρχες του αρχηγείου Ηπείρου:

1) Τον Κεραντζή Γιάννη σε υπολοχαγό και 2) τους Νίτα Γιάννη , Κιτσούλη Ανδρέα, καρτσιτσάνη Κ, Ράικο Λαζ, Σεφέρη Θ, Γκουτζεγιάννη Νάιο, Μπεζαρη Δημοσθ και Ματζάνο Θύμιο σε ανθυπολοχαγούς του ΔΣ.

Με άλλο διάταγμα προάγεται σε ανθυπολοχαγός του Αρχηγείου Ρούμελης ο Γιώργ. Δ Καλατζής, που κατέρριψε ένα μοναρχοφασιστικό αεροπλάνο στα υψώματα της Αράχωβας της Ναυπακτίας.